Magnificencjo, Wysoki Senacie, Wielce Szanowni Goście, Koleżanki i Koledzy, Drodzy Studenci Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie.

Wchodzimy w 34. rok akademicki w Filii UŚ w Cieszynie. Przedstawiając poczynione w ostatnim roku zmiany i zamierzenia na przyszłość, nie zapominamy, że są one zakorzenione w naszej przeszłości.

Prorektor ds. Filii UŚ w Cieszynie prof. dr hab. Halina Rusek

Podjęte w ostatnich dwóch latach w Filii UŚ w Cieszynie reformy stanowiły pochodną najważniejszego wydarzenia, jakim było powołanie dwóch wydziałów: Artystycznego (w 2002 r.) oraz Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji (w 2003 r.). Ten proces pociągnął za sobą szereg działań reformatorskich na wszystkich płaszczyznach funkcjonowania cieszyńskiej jednostki: w zakresie dydaktyki, nauki, administracji oraz finansów. Dokonujące się przemiany - po pokonaniu trudności okresu przejściowego - pozwoliły nakreślić oczekiwane i pożądane, ze względu na potrzeby cieszyńskiej społeczności akademickiej oraz regionu cieszyńskiego, kierunki rozwoju Filii, co znalazło wyraz w przygotowanej strategii rozwoju Filii UŚ w Cieszynie. Założenia wstępne oraz nadrzędny cel działalności Filii zapisane w tym dokumencie określają wyraźnie miejsce jednostki w Uniwersytecie Śląskim, ale także w systemie edukacyjnym, kulturze i życiu społecznym Śląska Cieszyńskiego.

Założenia wstępne

Punktem wyjścia do ustalenia strategii dla Filii UŚ w Cieszynie jest jej integralność z UŚ i jej specyficzna misja, wynikająca z:

• funkcjonowania Filii na Śląsku Cieszyńskim jako regionie o wyraźnie zaznaczonej odrębności w zakresie kultury, struktury społecznej oraz w pewnym stopniu gospodarki;
• położenia jednostki na pograniczu polsko-czeskim ukształtowanym przez wpływy polskie, czeskie, ale także niemiecki, austriackie i słowackie. Specyfikę tego położenia wyznacza ponadto istnienie po czeskiej stronie granicy ponad 40-tysięcznej polskiej mniejszości narodowej.

Nadrzędny cel

Funkcjonowanie Filii jako tej części UŚ, która elastycznie reaguje na procesy społeczne, polityczne, ekonomiczne i kulturalne, w tym edukacyjne w kraju, na pograniczu polsko-czeskim oraz w Unii Europejskiej.

Uczelnia cieszyńska łączy zatem w sobie dwie wartości: jest ważnym przyczółkiem UŚ na południowych kresach, a jednocześnie spadkobierczynią bogatych tradycji edukacyjnych i naukowych ziemi cieszyńskiej. W takim kształcie zapewnia ciągłość procesu edukacji, socjalizacji i kulturalizacji młodego pokolenia zgodnie z tradycją, ale i wymaganiami wielokulturowej, szybko zmieniającej się współczesności.

Filia w Cieszynie niezmiennie cieszy się, jako ośrodek akademicki, dużym zainteresowaniem młodzieży. W rozpoczynającym się roku akademickim studia w Cieszynie rozpoczęły 1390 osoby, w tym w Wydziale Artystycznym 378 i w Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji 1012 osób.

Filia Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie przedstawia studentom coraz lepszą jakościowo ofertę kształcenia: kolejne kierunki uzyskują akredytacje Państwowej Komisji Akredytacyjnej, co poświadcza wysoki poziom kształcenia. I tak w Wydziale Artystycznym akredytowane są trzy kierunki - edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej, edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych oraz grafika, a w Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji kierunek etnologia.

Innym kryterium prawidłowego i intensywnego rozwoju jednostki uniwersyteckiej są awanse naukowe. W ubiegłym roku akademickim w Wydziale Artystycznym tytuł naukowy profesora uzyskali: prof. dr hab. Krystyna Turek i prof. Jan Herma. Trzy osoby obroniły prace doktorskie: Roman Maciuszkiewicz, Joanna Wowrzeczko, Piotr Grabowski. W drugim cieszyńskim wydziale - EiNoE siedem osób uzyskało stopień naukowy doktora: Izabela Bieńkowska, Bogusław Dziadzia, Jolanta Skutnik, Joanna Winnicka-Gburek, Anna Studencka, Jolanta Suchodolska i Grzegorz Odoj.

Trzecim, ważnym kierunkiem rozwoju uczelni wyższej jest działalność naukowa, wyrażająca się liczbą publikacji naukowych oraz uczestnictwem w konferencjach i sympozjach naukowych.

W 2003 roku pracownicy Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji opublikowali łącznie 197 pozycji, w tym 18 książek i 179 artykułów - 21 w czasopismach zagranicznych. Przyjęto do druku 16 pozycji książkowych, 45 artykułów w czasopismach krajowych oraz 12 w zagranicznych.

W ramach realizacji projektów badawczych poszczególne jednostki WEiNoE organizowały konferencje naukowe o zasięgu ogólnokrajowym i lokalnym, upowszechniając efekty pracy naukowej. Łącznie zorganizowano 9 konferencji, w których uczestniczyło ponad 600 osób i wygłoszono 220 referatów. Pracownicy Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji realizowali sześć grantów uzyskanych z Komitetu Badań Naukowych, w tym cztery granty promotorskie.

Pracownicy Wydziału Artystycznego opublikowali łącznie 97 pozycji, w tym 22 książki i 75 artykułów - 1 w czasopiśmie zagranicznym. Przyjęto do druku 16 prac. Wydział Artystyczny zorganizował 2 konferencje. Pracownicy tego wydziału uczestniczyli w 26 konferencjach krajowych i 6 zagranicznych wygłaszając 36 referatów. Ponadto władze Wydziału Artystycznego uzyskały środki finansowe z KBN oraz Funduszu Rozwoju Nauki na dwie inwestycje aparaturowe.

Filia UŚ w Cieszynie ma bogate kontakty z uczelniami zagranicznymi. Szczególnie bogata jest współpraca z Uniwersytetem w Ostrawie, która dotyczy zarówno działalności artystycznej, jak i naukowo-badawczej. Wydział Artystyczny współpracuje również z Uniwersytetem w Bańskiej Bystrzycy, ze Stowarzyszeniem Naukowców Polaków Litwy. W ramach programu "Sokrates" studenci i pracownicy Wydziału Artystycznego współpracują ze szkołami wyższymi w Rennes we Francji, w Grazu w Austrii, w Kokkoli i Helsinkach w Finlandii.

Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji współpracował z uczelniami wyższymi w Ostrawie i Opawie w Republice Czeskiej, w Bratysławie i Nitrze w Republice Słowackiej, w Nitrze w ramach programu CEPUS. Ponadto z uczelniami w Grazu i Cambrai (Kambre) we Francji w ramach programu "Sokrates".

Fakty te wskazują, iż udaje się cieszyńskiej uczelni realizować jeden z głównych kierunków wyznaczonych w strategii rozwoju, tzn. coraz intensywniejszą współpracę międzynarodową, głównie z ośrodkami naukowymi z krajów ościennych i innych krajów środkowoeuropejskich. Udaje się zatem proces nadawania cieszyńskiej Filii charakteru centrum współpracy międzynarodowej.

Obecnie w Filii zatrudnionych jest 359 osób, w tym 177 pracowników naukowo-dydaktycznych. 55 etatów stanowią pracownicy samodzielni. W porównaniu z rokiem ubiegłym zmniejszyła się o 21 etatów liczba pracowników niebędących nauczycielami akademickimi. Natomiast z dniem 1 października br. pracę w Filii rozpoczęło 15 nowych pracowników, w tym dwóch profesorów, 7 adiunktów, 1 asystent i 5 wykładowców. Na emeryturę przeszli: prof. Helena Danel-Bobrzyk, dr hab. Andrzej Wójtowicz, dr Jolanta Madej oraz dr Alicja Juraszczyk-Stolecka.

Nie wszyscy pracownicy doczekali rozpoczęcia nowego roku akademickiego. W kwietniu 2004 r. w pełni sił twórczych zmarł profesor Franciszek Ziemski. Odeszli także na zawsze emerytowani pracownicy naszej uczelni: wielki folklorysta śląski, współtwórca cieszyńskiej jednostki, profesor Adolf Dygacz oraz major Bogdan Hajek i Bronisław Firla. Cześć ich pamięci.

W ostatnim roku podjęto przemiany w strukturze administracji Filii - tym procesem kieruje dyrektor administracyjny tej jednostki:

• strukturę administracyjną Filii podporządkowano procesom w niej zachodzącym; dokonano racjonalizacji i ograniczenia zatrudnienia;
• połączono mniejsze jednostki w większe działy w celu ułatwienia zarządzania nimi i lepszego wykorzystania zatrudnionych w nich osób;
• ograniczono i wdrożono szczegółową kontrolę wydatków jednostek administracyjnych.

Podstawą ww. procesów jest przyjęcie zasady, iż administracja Filii powinna być zorganizowana ze względu na potrzeby całego campusu cieszyńskiego, a nie jego poszczególnych części.

Filia w Cieszynie weszła na drogę przeobrażeń zarówno swojej ogólnej struktury, jaki i w strukturze. Pociąga to za sobą szereg zmian, pożądanych i koniecznych ze względu na permanentne przeobrażanie się zewnętrznej rzeczywistości, otoczenia społeczno-kulturowego, politycznego i ekonomicznego. Żeby trwać i rozwijać się, konieczne jest dostosowanie się w różny sposób do tych zmian. Ten proces, jak każdy proces zmian, może rodzić niepokój i pytanie: co będzie z cieszyńską Filią? Nic, co mogłoby jej zaszkodzić, osłabić ją i zmarginalizować, a wprost przeciwnie - podjęte działania mają naszą uczelnię wzmocnić i zapewnić jej bezpieczeństwo oraz rzeczywisty i szybki rozwój. Aby tak było, potrzebna jest wola nas wszystkich do włączenia się w proces przemian i akceptacja dla nich - i o taką postawę proszę całą uniwersytecką społeczność cieszyńską, katowicką, a także władze samorządowe, media, mieszkańców miasta i regionu. Państwa wsparcie jest niezbędne do wykreowania Filii UŚ jako nowoczesnej, sprawnie zarządzanej i atrakcyjnej dla młodzieży i naukowców jednostki edukacyjnej.

Filia uniwersytetu, zgodnie z etymologią tego słowa, jest jego córką. Cieszyńska jednostka, choć jest już dojrzałą córką Uniwersytetu Śląskiego, jak to często bywa z córkami, czasami sprawia jednostce macierzystej kłopoty, czasami jest niesforna i nieposłuszna, ale jednak zawsze świadoma siły więzów pokrewieństwa łączących ją z Macierzą. Te szczególne, nierozrywalne więzy krwi, nakazują wzajemną wobec siebie lojalność, ale także poszanowanie odrębności i pewnej samodzielności w myśleniu i działaniu. Cieszyńska Filia dodaje Uniwersytetowi Śląskiemu szczególną wartość wyrosłą z bogatych, wielokulturowych tradycji regionu, w którym istnieje i na którym sama zaznacza wyraźne piętno. Dodaje także Uniwersytetowi Śląskiemu uroku, jak każda piękna, interesująca, choć czasami niesforna córka.

PROF. DR HAB. HALINA RUSEK
Prorektor ds. Filii UŚ w Cieszynie