Dyskusje poświęcone tradycji i perspektywom rozwoju Zagłębia Dąbrowskiego, prezentacje regionalnych twórców, wykłady naukowców, ludzi kultury, polityki i biznesu, koncerty, wernisaże, spektakle - to tylko niektóre z punktów bogatego programu I Kongresu Kultury Zagłębia Dąbrowskiego, jaki odbył się pod koniec października w Sosnowcu i Dąbrowie Górniczej. To pierwsza inicjatywą tego typu w Zagłębiu Dąbrowskim. Sami organizatorzy określili go mianem "kongresu otwarcia", podkreślając pionierski charakter przedsięwzięcia.

Na I Kongres Kultury Zagłębia złożyło się wiele wydarzeń o

charakterze naukowym i artystycznym. Miały one na celu integrację środowiska zagłębiowskich twórców i zaprezentowanie dorobku kulturowego regionu. Honorowy patronat nad przedsięwzięciem, zorganizowanym wspólnie przez Urząd Miasta w Dąbrowie Górniczej, Urząd Miasta w Sosnowcu, Zagłębiowską Izbę Gospodarczą i Pałac Kultury Zagłębia, objęli: Lechosław Jarzębski, Wojewoda Śląski oraz Michał Czarski, Marszałek Województwa Śląskiego. Naszą intencją było ukazanie różnych aspektów kultury Zagłębia Dąbrowskiego, dlatego staraliśmy się maksymalnie uatrakcyjnić program kongresu, zaprezentować Zagłębie jako region o bogatym dorobku twórczym - mówi prof. dr hab. Jacek Wódz, Przewodniczący Rady Programowej I Kongresu Kultury Zagłębia Dąbrowskiego.

Kongres miał być wolny od uprzedzeń i podziałów, miał łączyć a nie dzielić, budować dialog, służyć porozumieniu. Także z tymi, którzy na co dzień deprecjonują dorobek Zagłębia Dąbrowskiego. Organizatorzy i uczestnicy kongresu liczyli, że pomoże on zatrzeć granice między poszczególnymi miastami Zagłębia, a także pomiędzy Zagłębiem a Górnym Śląskiem - regionami, które rywalizują ze sobą nie tylko w sferze kultury. Kongres Kultury Zagłębia stanowić ma początek porozumienia między gminami i instytucjami kultury regionu. Porozumienia zmierzającego do lepszego poznania się oraz nawiązania bliższej współpracy. Chcemy, aby wydarzenie to było rozumiane przede wszystkim jako dialog kulturowy, ale także gospodarczy, społeczny i naukowy - wyjaśnia prezydent Dąbrowy Górniczej Jerzy Talkowski, pomysłodawca Kongresu.

Idea zorganizowania KKZD zrodziła się ponad dziesięć lat temu, ale dopiero teraz udało się przekonać do niej zagłębiowskie władze samorządowe i środowiska twórcze. Po latach udało się również zgromadzić środki niezbędne do realizacji przedsięwzięcia. Cieszę się, że moja inicjatywa spotkała się z poparciem ze strony zagłębiowskich samorządów i środowisk twórczych. O zorganizowanie Kongresu zabiegałem od 1992 roku, od momentu zakończenia mojej drugiej kadencji prezydenckiej. Dziś jestem dumny z rezultatów dziesięcioletnich starań, z pracy wielu ludzi, bez których nieco zakurzonego już pomysłu nigdy nie udałoby się sfinalizować - dodaje Jerzy Talkowski. Zdaniem prezydenta, Kongres Kultury Zagłębia Dąbrowskiego powinien stać się pierwszym krokiem w kierunku założenia w regionie lokalnego instytutu kulturalnego, będącego stowarzyszeniem osób prawnych - gmin Zagłębia Dąbrowskiego. Jego celem winna być promocja lokalnych inicjatyw artystycznych i naukowych oraz komentowanie i ocena kondycji tutejszej kultury. Instytut pełniłby rolę koordynatora i inicjatora przedsięwzięć artystycznych, wspierałby twórców, prowadził działalność edukacyjną i wydawniczą. Dzięki niemu kultura Zagłębia Dąbrowskiego zyskałaby trwały mecenat.

I Kongres Kultury Zagłębia Dąbrowskiego trwał dwa dni.

Zainaugurowała go uroczysta gala w Teatrze Zagłębia w Sosnowcu, połączona z pokazem spektaklu Johna Chapmana i Dave`a Freemana pt. I w reżyserii Jerzego Fedorowicza w wykonaniu artystów sosnowieckiej sceny. Zasadnicza część imprez w ramach Kongresu odbywała się w Pałacu Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej. Obrady rozpoczęły dwa referaty: autorstwa dr Jacka Owczarka - śląskiego konserwatora zabytków oraz prof. dr hab. Krzysztofa Kłosińskiego - filologa z Uniwersytetu Śląskiego. Obaj naukowcy poświęcili uwagę pejzażowi kulturalnemu Zagłębia, eksponując różne jego aspekty. Interesującym punktem I Kongresu Kultury Zagłębia Dąbrowskiego była także projekcja reportażu telewizyjnego: Wołanie codzienności, w reżyserii Wojciecha Grabowskiego - będzińskiego filmowca, współpracownika katowickiego oddziału Telewizji Polskiej, autora filmów dokumentalnych i programów o tematyce kulturalnej. W dziesięciominutowym reportażu znalazły się krótkie wywiady na temat Zagłębia Dąbrowskiego, których udzielili zarówno rodowici Zagłębiacy, jak i osoby mieszkające poza regionem. Celem filmu była prezentacja żywych i ciekawych wypowiedzi na temat "małych zagłębiowskich ojczyzn" - wypowiedzi emocjonalnych, śmiesznych, przypadkowych, pokazujących jak niejednorodne i zabawne są często opinie o Zagłębiu Dąbrowskim.

Uczestnicy I Kongresu Kultury Zagłębia Dąbrowskiego podjęli próbę odpowiedzi na pytanie o istotę tożsamości regionu. W tym celu zorganizowano dwie dyskusje panelowe z udziałem wybitnych twórców i naukowców, pochodzących z Zagłębia Dąbrowskiego bądź związanych z nim zawodowo. W spotkaniu wzięli udział: Sławomir Pietras - dyrektor polskich teatrów operowych i festiwali, Marek Pacuła - teatrolog i artysta związany z krakowską "Piwnicą pod Baranami", Jacenty Jędrusik - aktor Teatru Rozrywki w Chorzowie, Ryszard Grzyb - malarz, absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, prof. Jacek Rykała - artysta malarz, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, dr Jerzy Kopel - socjolog, Rektor Wyższej Szkoły Zarządzania i Marketingu w Sosnowcu, prof. Marek Barański - politolog i socjolog polityki z Uniwersytetu Śląskiego oraz red. Witold Pustułka - publicysta "Dziennika Zachodniego". Dyskusje panelowe, prowadzone przez prof. Piotra Fasta i prof. Jacka Wodza, okazały się znakomitym forum wymiany doświadczeń i poglądów na temat tradycji i przyszłości Zagłębia Dąbrowskiego, jego miejsca na mapie kulturalnej Polski.

I Kongresowi Kultury Zagłębia Dąbrowskiego towarzyszyło

kilkanaście imprez o charakterze artystycznym. W pierwszym dniu obrad w Muzeum Miejskim w Sosnowcu otwarto wystawę dzieł Andy Warhola, w Centrum Sztuki - Zamek Sielecki można było natomiast podziwiać prace plastyczne autorstwa Jana Świderskiego i Katarzyny Krej. KKZD stanowił ponadto okazję do zaprezentowania się artystów plastyków tworzących "Grupę Zagłębie". W ramach wernisażu swoje dzieła zaprezentowali m.in. Włodzimierz Świderski, Jacek Rykała, Jarosław Bijak, Stanisław Gawron, Andrzej Czarnota, Violetta Malczyk-Kotarska, Czesław Gałużny i Andrzej Kacperek. Dużym zainteresowaniem wśród gości Kongresu cieszyła się wystawa pt. Młoda sztuka Zagłębia Dąbrowskiego, na którą złożyły się prace studentów Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Prezentacja składała się z dwóch części: wystawy malarstwa najmłodszych artystów zamieszkałych w regionie: Elżbiety Kapusty, Dominiki Kowyni, Aleksandra Kozery, Angeliny Korneckiej i Kaliny Ziełkowskiej oraz instalacji autorstwa Magdaleny Dudy pt. Szept.

I Kongres Kultury Zagłębia Dąbrowskiego miał charakter ogólny, nie zamykał się w żadnych ramach tematycznych, nie był także kierowany do konkretnej grupy osób. Stanowił forum wymiany poglądów i doświadczeń wszystkich, którym bliskie są problemy Zagłębia Dąbrowskiego. Chcieliśmy, aby młodzież lepiej poznała różne aspekty kultury Zagłębia i tym samym poczuła się bliżej związana ze swoją "małą ojczyzną". Ludziom starszym zaproponowaliśmy refleksję nad przeszłością regionu, studentom możliwość wysłuchania wykładów socjologów, politologów, dziennikarzy czy plastyków - informuje Wiesława Konopelska, sekretarz Rady Programowej KKZ. - Idea Kongresu z pewnością nie zaniknie. Wysiłki dotyczące organizacji podobnych uroczystości w przyszłości przejmie Instytut Kultury Zagłębia. Liczymy, że skupi on ludzi z całego regionu, stanie się prężnie działającą instytucją realizującą ważne i wartościowe programy regionalistyczne - dodaje.