W dniach od 8 do 15 listopada w siedzibie Europejskiej Agencji Kosmicznej w Noordwijk w Holandii odbywał się Festiwal Fizyki Physics on Stage 3. Uczestnikami Festiwalu było około 450. nauczycieli fizyki i fizyków związanych z dydaktyką na wyższych uczelniach, rekrutujących się z 22. krajów europejskich. Wśród nich znaleźli się pracownicy Zakładu Dydaktyki Instytutu Fizyki im. Augusta Chełkowskiego na Uniwersytecie Śląskim: dr Jerzy Jarosz i dr Aneta Szczygielska.

Idea Festiwalu Physics on Stage powstała cztery lata temu jako reakcja wiodących europejskich ośrodków naukowych na pogłębiającą się niewiedzę i ignorancję społeczeństw krajów europejskich w dziedzinie nauk przyrodniczych. Festiwal organizowany jest przez "EIROforum" (European Intergovernmental Research Organisations' Forum), w skład którego wchodzą: European Physical Society (EPS), European Organisation for Nuclear Research (CERN), European Space Agency (ESA), European Southern Observatory (ESO), European Molecular Biology Laboratory (EMBL), European Fusion Development Agreement (EFDA), European Synchrotron Radiation Facility (ESRF), Institut Laue-Langevin (ILL), European Association for Astronomy Education (EAAE).

Ostateczny sprawdzian wytrzymałości polskich jaj - na doswiadczalnym stoliczku stoi prof. Miguele Babrerizo z Hiszpanii

Pierwszy Festiwal Physics on Stage odbył się w 2000 roku w Genewie w CERN, drugi w 2002 roku w siedzibie ESA w Noordwijk w Holandii, gdzie zorganizowano również tegoroczną edycję Festiwalu. Physics on Stage nie jest tylko festiwalem, ale raczej szeroką, zakrojoną na europejską skalę akcją, aktywującą tysiące nauczycieli i olbrzymie rzesze uczniów, studentów i zwykłych mieszkańców wielu miast. W ramach tej akcji, przez cały rok poprzedzający festiwal organizowane są w całej Europie wykłady, pokazy, zajęcia z uczniami i studentami, festiwale fizyki, wywiady, audycje radiowe i telewizyjne oraz konkursy na najlepsze i najciekawsze przedstawienia i prezentacje fizyczne, na ciekawe plakaty i opracowania, na najlepsze projekty edukacyjnych eksperymentów fizycznych. Każda kolejna edycja akcji Physics on Stage jest ukierunkowana na osiągnięcie pewnych określonych celów. Physics on Stage 1 poświęcona była przede wszystkim naszemu miejscu w kosmosie i zagadnieniom związanym z astronomią, Physics on Stage 2 jako główny cel postawiła sobie pobudzanie aktywności nauczycieli szkół średnich i wdrażanie nowych metod i technik nauczania, a ostatnia - Physics on Stage 3 koncentrowała się na zagadnieniach związanych z fizyką życia biologicznego. Głównym celem tych działań jest pobudzenie aktywności jak największej liczby uczniów, rozbudzanie chęci rozumienia zjawisk oraz zainteresowań otaczającym nas światem i naukami przyrodniczymi. W wyniku konkursów wyłaniane są reprezentacje narodowe poszczególnych krajów europejskich i ustalany jest skład delegacji biorących udział w festiwalu zamykającym kolejną edycję Physics on Stage.

Uniwersytet Śląski może pochwalić się znacznymi osiągnięciami w popularyzowaniu nauk przyrodniczych, a zwłaszcza fizyki. Zakład Dydaktyki Fizyki Uniwersytetu Śląskiego od wielu lat utrzymuje bardzo ścisłe kontakty ze śląskim środowiskiem szkolnym, organizowane są liczne wykłady i pokazy z fizyki, nie tylko w ramach trwających cały wrzesień wykładów z pokazami znanych jako Osobliwości Świata Fizyki, ale również przez cały rok szkolny, w ramach wykładów prowadzonych na zamówienie szkół. Uczniowie wielu szkół przyjeżdżają do Instytutu Fizyki również na zajęcia laboratoryjne i na specjalne wykłady prowadzone przez zapraszanych gości zagranicznych w języku angielskim, organizowane są wykłady i pokazy eksperymentów fizycznych bezpośrednio w szkołach i w czasie wielu lokalnych Dni Nauki organizowanych coraz częściej nie tylko w Katowicach ale również w wielu innych miastach Śląska. Działalność ta jest doceniana nie tylko w naszym regionie, ale od dawna stała się wzorcem dla innych uczelni w Polsce. Pracownicy Zakładu Dydaktyki Fizyki zapraszani byli do przeprowadzania wykładów i pokazów na Uniwersytecie Jagiellońskim, na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, na Uniwersytecie Gdańskim, na Festiwalach Nauki w Poznaniu i w Lublinie.

Od lewej siedzą: dr Aneta Szczygielska, przewodniczący polskiej delegacji prof. dr hab. Wojciech Nawrocik i dr Jerzy Jarosz

Od początku istnienia akcji Physics on Stage dr Jerzy Jarosz i dr Aneta Szczygielska, pracujący w Zakładzie Dydaktyki Fizyki, biorą w niej czynny udział. Należy do nich również swoisty rekord, jako że do tej pory zostali zwycięzcami wszystkich kolejnych krajowych konkursów na najlepsze prezentacje z fizyki, przeprowadzanych w ramach tej akcji. W Genewie reprezentowali Polskę wykładem: We live on Earth - the rotating system, w Noordwijk wykładem: How we see the world, a w tym roku przedstawiali prezentację Egg - the symbol of life. Prezentowane doświadczenia pozwalały odpowiedzieć na słynne pytanie: "co było wcześniej - jajko czy kura" i pokazywały niezwykłość konstrukcji jajka zapewniającą możliwość powstania i bezpiecznego rozwoju nowego organizmu. Duże zainteresowanie wzbudziły zaskakujące doświadczenia związane z inercją jajka, ale największą popularnością cieszyło się doświadczenie ukazujące olbrzymią odporność skorupki jajka na zgniatanie. Nie było nieomal osoby, która nie spróbowałaby stanąć na stoliku ustawionym na trzech surowych, śląskich jajach. Rekord obciążenia stolika, zarejestrowany przez telewizje włoską i holenderską należał do pewnego profesora z Hiszpanii i wynosił ponad 50 kG na jedno jajko!

Miło nam poinformować, że zespół naszego Uniwersytetu: dr Jerzy Jarosz i dr Aneta Szczygielska, został uhonorowany za swoją prezentację jedną z sześciu nagród za najlepsze prezentowane na festiwalu eksperymenty. Jest to już druga ważna nagroda za popularyzację fizyki, zdobyta w tym roku przez nasz zespół (we wrześniu tego roku zespół w składzie dr J. Jarosz, dr A. Szczygielska i mgr J. Pawlik otrzymał nagrodę Zarządu Głównego PTF za wybitne osiągnięcia w popularyzowaniu fizyki). Gratulujemy!

Uniwersytet Śląski ma ugruntowaną wysoką pozycję naukową w świecie. Ważna jest również każda forma oddziaływania na świadomość środowiska, w którym Uniwersytet jest osadzony. Rozbudzanie zainteresowań młodzieży szkolnej i współpraca z nauczycielami szkół wszystkich szczebli, z pewnością opłaca się na przyszłość.