Toksykologia a ekologia

Chętni do pogłębiania swej wiedzy biologicznej od tego roku mają nową szansę. W murach naszego uniwersytetu studiować już można tajniki ekotoksykologii. Czym zatem ona jest? Pomocny w ustaleniu meritum tejże dziedziny nauki okazał się być Colin Walker - twórca podręcznika do ekotoksykologii.

Wykład znanego angielskiego ekotoksykologa Colina Walkera odbył

się 7 października na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska UŚ. Wydarzenie zbiegło się w czasie z inauguracją nowego przedmiotu - ekotoksykologii, który studiować można na III roku studiów licencjackich Ochrony Środowiska. Faktem jest, iż obok Uniwersytetu Jagiellońskiego, jedynie nasza uczelnia pochwalić się może otwarciem takiego kierunku. Powodem do dumy jest ponadto uświetnienie tego wydarzenia wizytą samego Colina Walkera. Spotkanie przyciągnęło uwagę wielu ludzi. Nie tylko studenci i pracownicy Wydziału Biologii chcieli poznać autora pierwszego podręcznika do ekotoksykologii. W jednej z auli zebrało się ponad 100 osób, z uwagą słuchających szanownego gościa. Nic dziwnego!

Colin Walker - wybitny naukowiec, zdobył wykształcenie początkowo jako agrochemik. W połowie lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy to w centrum zainteresowania były skutki działania badania insektycydów chloroorganicznych, prowadził badania chemiczne i biochemiczne nad zanieczyszczeniami środowiskowymi w Monks Wood Experimental Station. Następnie przeniósł się do Uniwersytetu w Reading, gdzie rozwiązał metody kształcenia i badania nad molekularnymi podstawami toksyczności, ze szczególnym odniesieniem do ekotoksykologii.

Chyląc głowę przed jego ogromnymi zasługami dla nauki nie zapominamy o tym, jaki to człowiek. Ów starszy pan to osoba niezmiernie ciekawą świata. Swoja wiedzą wzbogaca nieustannie, np.: o historię miejsc,

w których ma okazję przebywać, czy interesujące tematy z niemal każdej dziedziny. Otwarty na ludzi, jest doskonałym kompanem zarówno do wspólnych eskapad na łonie natury, jak i konwersacji. Podejmie każdy temat. To świetny rozmówca, z którym nie można się nudzić. Chętnie korzysta z rozrywek. Okazuje się być stałym bywalcem dyskotek i dobrym tancerzem. Nie jest również tajemnica niezwykłe hobby profesora. Otóż "miłością" C. H. Walkera są wina. W trakcie pracy na Uniwersytecie w Reading, przez kilkanaście lat pełnił funkcje klucznika, odpowiedzialnego za tamtejszą winnicę. Natomiast przebywając na Słowacji, w Nitrze, poświęcił swój wolny czas na poszukiwanie ukrytej pod zamkiem winoteki. Odnalezione wina okazały się być warte długiego, wytrwałego wysiłku. Wonderfull! - oto jak określił tamten smak. Znajomi Walkera określają go jako wiecznego optymistę, osobę, z którą nie można się nudzić. Podróżnika, poszukującego ciekawych miejsc. W trakcie ostatniej wizyty w Polsce odwiedził Wieliczkę (którą zresztą już dawno chciał zobaczyć) oraz zamek pszczyński. Miejsca te zdały się przypaść mu do gustu.

Na pierwszym miejscu Colin Walker stawia jednak problemy środowiska. Gdy w 1991 roku otworzył na Uniwersytecie w Reading kurs magisterski: Ekotoksykologia populacji naturalnych, okazało się, iż cieszył się on dużym zainteresowaniem i zyskał spore powodzenie. Doświadczenie w prowadzeniu kursu przekonało jego autorów o potrzebie stworzenia książki, która omawiałaby podstawy tak rozległego przedmiotu. Intencją było podejście do ekotoksykologii w możliwie szeroki interdyscyplinarny sposób, przekraczający tradycyjnie granice poszczególnych przedmiotów. Niemniej charakter podręcznika: Principles of ecotoxicology (Podstawy ekotoksykologii) odzwierciedla doświadczenie i zainteresowania naukowe autorów: Steva Hopkina, Davida Peakalla, Richarda Siblego i Colna Walkera.

CZYM JEST EKOTOKSYKOLOGIA?

Termin został wprowadzony w 1969 roku przez Truhauta i powstał ze złożenia słów "ekologia" i "toksykologia". Wprowadzenie tego terminu odzwierciedlało rosnące zainteresowanie skutkami obecnych w środowisku związków chemicznych dla organizmów innych niż człowiek. To z kolei określiło obszar badań, skoncentrowanych na szkodliwych skutkach związków chemicznych (toksykologia) w kontekście ekologicznym.

Tak więc ekotoksykologia jest dyscypliną w ramach szerszego pola toksykologia środowiska. Definiowana jako "badanie szkodliwych skutków działania związków chemicznych dla ekosystemów". Pozwala to określić zmiany w organizacjach i konsekwencje tego zarówno na poziomie populacji jak i wyższym.

Ekscytującą cechą tej nauki jest to, że reprezentuje podejście badawcze "od cząsteczek do ekosystemów". W ekotoksykologii reakcja ekosystemu jest badana na wszystkich poziomach. Aby ułatwić zrozumienie problemu i wgłębienie się w ta dziedzinę, Podstawy ekotoksykologii podzielone zostały na trzy zasadnicze części:

cz. 1 - opisuje główne grupy zanieczyszczeń organicznych i nieorganicznych, ich wnikanie do środowiska, przemieszczanie się zaleganie w nim i transformacji.

cz.2 - poświęcona jest skutkom oddziaływania zanieczyszczeń na organizmy żywe na różnych poziomach organizacji (molekularnym, komórkowym i osobniczym).

cz. 3 - stawiając pytania o skutki zanieczyszczeń na poziomie populacji, zbiorowiska i całego ekosystemu, ilustruje prawdziwie interdyscyplinarny charakter ekotoksykologii. Połączenia wiedzy i umiejętności ekologów, fizjologów, biochemików, toksykologów, chemików, meteorologów, gleboznawców i innych. Niemniej jest to dyscyplina, która ma własny odrębny charakter.

Choć w 1996 roku kurs zamknięto (z powodu braku funduszy) książka pozostała. W Polsce przetłumaczone zostało wydanie II, większe o 1/3 materiału. Dzięki zainteresowaniu PWN udało się wydać Podstawy ekotoksykologii w kraju. Duże zasługi w tłumaczeniach działa mieli pracownicy Uniwersytetu Śląskiego. W zespole znaleźli się: Andrzej Kędzierski, Ryszard Laskowski, Paweł Migula i Mirosław Nakonieczny (od którego pochodzi większość przetłumaczonych informacji). Książka dotowana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu zyskała miano podręcznika akademickiego, adresowanego do szerokiego grona odbiorców: studentów, nauczycieli akademickich, naukowców - ekologów, chemików, toksykologów, zoologów, rolników, leśników, a także pracowników instytutów naukowych, instytutów resortowych i placówek zajmujących się ochroną środowiska w strukturach administracyjnych i większych zakładach przemysłowych.

WSPÓŁAUTORZY PODRĘCZNIKA:

Steve Hopkin - jest zoologiem, który w ramach swej pracy doktorskiej zajmował się mikroskopią elektronową i analizą rentgenowską w później badał skutki oddziaływania metali na ekologię gleby na Uniwersytecie w Bristolu. Po przejściu do Reading skupił się w swej pracy naukowej i dydaktycznej na roli biogennych i abiogennych metali w biologii bezkręgowców glebowych.

David Peakall - początkowo uzyskał dyplom jako chemik i rozpoczął swoje badania jako fizykochemik. Po jakimś czasie przeorientował się w kierunku biochemii, a ostatnio toksykologii środowiskowej. Ta ostatnia zmiana pozostawała w związku z jego długotrwałym zainteresowaniem i aktywnym zaangażowaniem w ornitologię. Przez ostatnie 15 lat swojej kariery naukowej pełnił funkcje prezesa Wildlife Toxicology, oddziału Canadian Wildlife Service, gdzie miał wiodący udział w badaniach prowadzonych na Wielkich jeziorach.

Richard Sibly - wykorzystał swoje wykształcenie matematyczne początkowo w analizie zachowań zwierząt a następnie szerzej w biologii populacyjnej. Jest szczególnie zainteresowany ewolucją historii życia i kompromisami w ekologii (trade - off) oraz oddziaływaniem na nie zanieczyszczeń środowiskowych.

Autorzy: Monika Kiepura

Ten artykuł pochodzi z wydania:

nr 3 (113) Grudzień 2003

Spis treści wydania

Kronika UŚNiesklasyfikowaneOgłoszeniaStopnie i tytuły naukoweW sosie własnymZ Cieszyna
Zobacz stronę wydania...