Uroczystości jubileuszowe z okazji 45-lecia pracy naukowej i dydaktycznej Profesora Zbigniewa Żmigrodzkiego odbyły się 27 kwietnia w sali Rady Wydziału Filologicznego w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Dyrektor Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej prof. Irena Socha przedstawiła działalność naukową i dydaktyczną Jubilata.

Profesor dr hab. Zbigniew Żmigrodzki w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej

Uniwersytetu Śląskiego pracuje od roku 1981. Jednak członkiem zespołu pracowników Instytutu był już w latach 1974/1975. W tym to okresie rozpoczął współpracę z pierwszymi śląskimi bibliotekoznawcami, spośród których wymienić należy doc. Adama Jarosza i śp. prof. Jerzego Ratajewskiego. Od tego czasu Jubilat zaczął pracować na rzecz rozwoju bibliologii w naszej uczelni oraz innych ośrodków w Polsce. Profesor Zbigniew Żmigrodzki jest w tej dziedzinie czołowym przedstawicielem i niekwestionowanym autorytetem.

Absolwent polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, publicysta, poeta dla katowickiego bibliotekoznawstwa jako starszy kustosz dyplomowany zrezygnował ze stanowiska kierownika Oddziału Informacji Naukowej oraz zastępcy dyrektora Biblioteki Głównej Politechniki w Częstochowie i poświęcił się pracy naukowej i dydaktycznej. Jubileusz stał się okazją, by poznać dedykowaną Mu przez zespół współpracowników w roku w 1988 roku Odę do habilitowanego na cześć Jego nominacji, której fragment warto przytoczyć:

O Mężu znakomity,
wiedzą nabity,
nauką opity,
poezją przeszyty!
Pierwszy w informacji,
Orle automatyzacji,
mechanizacji
i telefonizacji.
Ekspercie bibliografizacji
niedościgły w racjonalizacji
i własnej adoracji.
Źródło mądrości,
wzoru grzeczności, regularności
i szczegółowości!
Znawco bibliologii,
piewco astrologii, fizjologii
i poezjologii.

Niech anielskie chóry
i zwykłe ziemskie figury
sprawią, abyś
od docentury
do profesury
i dalej do góry
razem z PAN-em
został
na wiek wieków.
Amen.

Jubilat błyskotliwie wówczas odpowiedział, rozpoznawszy jej autora - Jerzego Ratajewskiego - również utworem poetyckim Odpowiedź na odę, a pierwsze jego wersy brzmiały:

Zacny Docencie Jerzy, talencie ukryty!
Widzę, żeś i Ty także poezją przeszyty…

Życzenia zawarte w Odzie… ziściły się 18 czerwca 1996 roku, kiedy Jubilat otrzymał nominację profesorską.

Profesor Zbigniew Żmigrodzki przez wiele

lat kierował Zakładem Bibliografii i Informacji Naukowej, który obecnie jest jednym z największych Zakładów w Instytucie. Pod jego kierunkiem powstało 10 wysoko ocenianych prac doktorskich, obrona dalszych nastąpi w najbliższych latach. Pod jego kierunkiem ponad 130. studentów napisało prace magisterskie, z których wiele zostało nagrodzonych w konkursach Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.

Jubilat opublikował wiele prac naukowych. Bogaty jest też publicystyczny dorobek Profesora. Wykaz prac Profesora Zbigniewa Żmigrodzkiego zainteresowani znaleźć mogą w księdze wydanej z okazji jubileuszu W kręgu książki, biblioteki i informacji naukowej. W tej krótkiej charakterystyce działalności naukowej i dydaktycznej Profesora należy przypomnieć Jego inicjatywę z lat 90., która związana była z przygotowaniem nowych podręczników akademickich: Bibliotekarstwo (1994, 1998), Bibliografia. Metodyka i organizacja (2002). Niedawno ukazała się praca poświęcona wybitnemu teoretykowi I reformatorowi bibliotekarstwa niemieckiego Martinowi Schrettingerowi. Na majowych Targach Książki w Warszawie znajdzie się już tom publicystyki Jubilata Więcej cienia i światła, a kolejny tom Znaki sprzeciwu ukaże się niebawem. Na seminarium magisterskim powstają interesujące prace o Sergiuszu Piaseckim i Januszu Szpotańskim.

Profesor Zbigniew Żmigrodzki do chwili obecnej współpracuje z bibliotekarskimi ośrodkami za granicą, zwłaszcza Niemiec i Austrii,

biorąc udział w dorocznych zjazdach bibliotekarskich. Uczestniczy też w pracach międzynarodowej wspólnoty ABDOS (Arbeitsgemeinschaft der Bibliotheken und Dokumentationsstellen der Ost-, Ostmittel- und Südosteuropa - Forschung) z siedzibą w Berlinie. Owocem tej współpracy są artykuły publikowane za granica w języku niemieckim. Na osobne omówienie zasługuje współpraca Profesora z redakcjami czasopism fachowych ("Przegląd Biblioteczny", "Roczniki Biblioteczne", "Zagadnienienia Informacji Naukowej" i in.); Jego udział w zespołach redakcyjnych wydawnictw seryjnych, jak na przykład w SBP "Nauka - Dydaktyka - Praktyka" czy w pracach Polskiego Towarzystwa Informacji Naukowej, Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, Komitecie ds. Informacji Naukowo - Technicznej i Bibliotek przy Zarządzie Głównym Naczelnej Organizacji Technicznej w Warszawie oraz pracy edytorskiej w ramach serii Uniwersytetu Śląskiego "Prace Naukowe Uniwersytetu. Bibliotekoznawstwo i Informacja Naukowa", nielicząc pracy recenzyjnej.

Główne zainteresowania Jubilata skupiają się wokół wszystkich problemów bibliotekarskich i bibliotecznych ze szczególnym uwzględnieniem etyki zawodu bibliotekarskiego. Dzięki badaniom nad tym zagadnieniem powstały dwie prace: Problemy bibliotekarskiej etyki zawodowej (1991) i Patologia biblioteczna (1996).

Oddzielne opracowanie mogłoby dotyczyć dydaktycznej pracy Profesora. W środowisku akademickim jest On ceniony nie tylko za wspaniały dorobek naukowy i działalność dydaktyczną, ale uchodzi także za autorytet moralny. Cechuje go bowiem wrażliwość na problemy innych, uczciwość i poczucie sprawiedliwości. Na cechy niezwykłej osobowości Jubilata wskazywali Jego uczniowie, koledzy i przedstawiciele władz uczelni, wyrażając uznanie i wdzięczność.

Pan Prorektor prof. dr hab. Wiesław Banyś w słowach skierowanych do Jubilata uznał, że spotkanie na swojej drodze naukowej Profesora jest dla niego szczęściem. Składając życzenia, przekazał Jubilatowi List gratulacyjny Jego Magnificencji Rektora Janusza Janeczka. Uroczystość jubileuszową zaszczycili goście: profesorowie z Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego - Maria Kocójowa, Wanda Pindlowa, Jacek Wojciechowski; dyrektor Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Akademii Pedagogicznej w Krakowie - Halina Kosętka, z Instytutu Języka Polskiego Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Krakowie - Maria Malec, Jerzy Reichan; z Instytutu Informacji Naukowej i Studiow Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego - Marta Grabowska.

Środowisko bibliotekarskie, z którym Jubilat nigdy nie zerwał kontaktu, reprezentowali przedstawiciele bibliotek z Chrzanowa, Sosnowca, Katowic, w tym dyrektor Ewa Derda z Miejskiej Biblioteki Publicznej w Częstochowie i dyrektor Elżbieta Kampa z Miejskiej Biblioteki Publicznej w Opolu. W imieniu Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich gratulacje i podziękowania za współpracę złożyła przewodnicząca Okręgu Katowickiego SBP Sylwia Błaszczyk, a w imieniu Polskiego Towarzystwa Informacji Naukowej dr Diana Pietruch - Reizes i dr Renata Frączek.

Goście, wyrażając słowa uznania za ogrom pracy Profesora, podkreślali jej znaczenie dla nauki polskiej. Profesor Jacek Wojciechowski wskazał szeroki obszar zainteresowań badawczych Profesora Zbigniewa Żmigrodzkiego; profesor Maria Kocójowa zauważała wymiar Jego pracy dydaktycznej, a profesor Marta Grabowska zwróciła uwagę na siłę inspirującego oddziaływania osobowości naukowej Jubilata na środowisko bibliotekoznawców, mimo różnic w zapatrywaniach i poglądach na niektóre dziedziny wiedzy. Życzono Profesorowi zdrowia i dalszej owocnej pracy naukowej.

W tym dniu szczególnym z Profesorem Zbigniewem Żmigrodzkim spotkali się również dziekani Wydziału Filologicznego UŚ - Piotr Wilczek, Józef Olejniczak, Rafał Molencki; dyrektorzy Instytutów: Języka Polskiego, Nauki o Literaturze Polskiej, Nauk o Kulturze, oraz Katedr: Filologii Klasycznej, Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej, współpracownicy, studenci i przedstawiciele organizacji bibliotekoznawczych. Swoją obecnością radość Jubilatowi sprawili profesor Maria Pawłowiczowa i docent Adam Jarosz - byli współpracownicy Profesora.

Dziekan Wydziału Filologicznego Piotr Wilczek, składając życzenia, zauważył, że postawa Profesora Zbigniewa Żmigrodzkiego jest dla niego przykładem ofiarności i odpowiedzialnej służby uczonego wobec społeczeństwa. Wychowankowie Profesora, dziękując za naukową opiekę, wspominali zwłaszcza te wydarzenia, w których Jubilat podtrzymywał ich na duchu i okazywał serce. Dr Diana Pietruch - Reizes - współorganizatorka jubileuszu - zaznaczyła, że miarą naukowej wielkości Profesora są dokonania Jego wychowanków. Najważniejszym wydarzeniem uroczystości jubileuszowych było wręczenie księgi W kręgu książki, biblioteki i informacji naukowej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Zbigniewowi Żmigrodzkiemu. Pod redakcją Krystyny Heskiej-Kwaśniewicz przy współpracy Diany Pietruch - Reizes. Przekazując ją Jubilatowi, jako dowód wdzięczności za Jego naukowe dokonania, prof. Krystyna Heska-Kwaśniewicz odwołała się do strof z wiersza Profesora Zbigniewa Żmigrodzkiego Złudzenia:

a waga
ostatnia deska ratunku
pochyliła nieuchronnie
pustą szalkę

zostałem więc sceptykiem
popularnym filozofem
z pałeczką w ręku

Księga zasługuje na uwagę i ze względu na jej zakres treściowy, i edytorski. Na zakończenie tych krótkich refleksji o uroczystości jubileuszowej Profesora Zbigniewa Żmigrodzkiego warto powołać się na słowa prof. Ireny Sochy oraz Jego wiersze z tomu Sen z kalendarza, który ukazał się w roku 1970: Profesor Zbigniew Żmigrodzki we wszystkich swoich działaniach niewątpliwie jest osobowością przyciągającą uwagę, wyrazistą, budzącą szacunek nie tylko rzetelną pracą naukową, ale i rozległą erudycją, osobistą kulturą i godnością, kurtuazyjną "grzecznością" - rzadkim już dzisiaj stylem relacji z innymi, a także kulturą języka i swadą wymowy oraz talentem towarzyskim. W szczęśliwym życiu rodzinnym Profesora prywatność harmonijnie łączyła się z działalnością społeczną i naukową. Także najbliżsi: żona polonistka, gorąco zaangażowana w pracę nauczycielską, autorka podręczników i publicystka, oraz syn - profesor Uniwersytetu Śląskiego - dzielili z Nim intelektualne pasje. Zarówno studenci, jak i pracownicy naukowi śląskiego bibliotekoznawstwa zawdzięczają Profesorowi Żmigrodzkiemu wiele.

"Ad multos annos", Panie Profesorze!

Oda do książek nie przeczytanych
Których nie przeczytałem książki
i których pewnie nie przeczytam
pozostawione w pustych miastach
spalone w porzuconych domach

Zmienione w papierową masę
i dym, co ściele się ku niebu
skręcone w palcach przez żołnierzy
wdeptane przez rabusiów w błoto

Zasłony okien i barykad
na śmierć skazane przez urzędy
gnijące w ziemi i piwnicach
skonfiskowane przez policję

Na strychach zżółkłe już na zawsze
przepadłe w wodzie i powietrzu
po których nikły ślad zaginął
w czasie, przestrzeni i pamięci

Powróćcie do mnie późną porą
wśród zmroku, kiedy sen przychodzi
niech kształt przeczuwam waszych opraw
niech słyszę szelest waszych kartek
w milczeniu przchodzący w nicość
moi polegli przyjaciele

Trzy Marie
Pierwsza Maria była wysoka i smukła
chodziła - z głową w gwiazdach
sypały się z jej włosów milczące, uroczyste
Kiedy grała w piłkę, to podrzucała
w górę ramiona w sposób jej tylko właściwy
w życiu unikała wielkich słów i przesady

Druga Maria składała się z wielu
pragnień, które dla niej samej były
najtrudniejsze. Najpiękniejsza
gdy ich nie mogła pojąć
wtedy płakała
jak bezradne dziecko

Trzecia Maria była samym
spokojem i dobrocią, które dawała
innym, pozostając o chlebie i wodzie
nie mogła się pogodzić ze śmiercią
innych
Miała wielu przyjaciół
i trochę nieśmiertelności