Elektroniczne źródła informacji znalazły już sobie stałe miejsce w zasobach Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego i z roku na rok obserwujemy wzrost wykorzystania tego typu materiałów.

Od roku 1996, czyli od czasu wprowadzenia sieciowego rozpowszechniania baz danych na CD-ROM, rozszerzenia oferty baz on-line oraz źródeł internetowych uważny użytkownik może zaobserwować ciągłe zmiany w systemie i w oferowanych usługach.

Od ubiegłego roku inaczej funkcjonuje system InfoWare CD/HD - obecnie w internetowej wersji obsługiwanej przez oprogramowanie IRIS (Infoware Remote Information Server).

Ciągle jest uaktualniania strona domowa Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego, testujemy nowe bazy i nowe serwisy informacyjne. Nasi użytkownicy są zwykle na bieżąco informowani o wszelkich nowościach i zmianach, ponieważ wydajemy kolejne wersje informatorów i powielanych ulotek oraz zamieszczamy informacje na naszej stronie WWW. Jednak w ostatnim okresie tych zmian było więcej niż zwykle i dlatego chciałabym je Państwu zaprezentować bardziej szczegółowo.

W roku 2000 przybyły nowe bazy i nastąpiła istotna zmiana w sposobie korzystania ze znanych już naszym użytkownikom czasopism elektronicznych.

Od prawie 3 lat elektroniczne wersje czasopism prenumerowanych przez Uniwersytet Śląski były dostępne ze strony domowej BUŚ pod adresami poszczególnych wydawców, a dostęp był w większości przypadków obwarowany odpowiednim hasłem.

Od lutego roku 2000 dostęp do pełnotekstowych wersji elektronicznych czasopism prenumerowanych przez nasza Uczelnię został scalony w ramach serwisu EBSCO Online.

Jest to zbiór światowych czasopism naukowych z różnych dyscyplin wiedzy obejmujący ponad 4600 tytułów (liczba ta ulega ciągłej zmianie, tzn. tytułów przybywa), z dostępem do spisów treści kilku roczników wstecz, w większości tytułów także do abstraktów, a w przypadku tytułów prenumerowanych do pełnego tekstu. Lista czasopism pełnotekstowych z naszej prenumeraty obejmuje obecnie 108 tytułów i dostęp do nich nie wymaga już znajomości hasła, jednak nasi użytkownicy powinni orientować się w pewnych zasadach działania tego serwisu. Są dwa sposoby dostępu do czasopisma z naszej listy prenumeraty:

1. Z serwera EBSCO - tytuły te oznaczone są dwoma ikonkami obrazującymi logo firmy EBSCO ( ) oraz okulary ( ). Tak oznaczone tytuły są dostępne bezpośrednio po wybraniu tytułu w obrębie całej Uczelni ponieważ serwer EBSCO ma podane wszystkie numery IP Uniwersytetu Śląskiego.

2. Tytuły z ikonką obrazującą tylko okulary ( ) wymagają połączenia z serwerem wydawcy czasopisma i wejście do wersji pełnotekstowej jest ograniczone do wydziałów zainteresowanych danym tytułem (na podstawie wcześniejszej rejestracji numerów IP dokonanej przez Bibliotekę UŚl).

W systemie można wygenerować 3 rodzaje list czasopism - listę czasopism prenumerowanych, listę czasopism dostępnych z serwera EBSCO (Viewable on EBSCO), która obejmuje obecnie ponad 3000 tytułów, oraz listę czasopism dostępnych na serwerach wydawców (Viewable on publisher's site), która obejmuje prawie 1600 tytułów. W celu uzyskania dostępu do całego zbioru trzeba zaznaczyć wszystkie opcje. System EBSCO Online umożliwia trzy rodzaje przeszukiwania zbioru czasopism:

1. ARTICLE SEARCH, czyli tematyczne poszukiwanie artykułów wg dziedziny, autora, słów z tytułu artykułu. Tego typu poszukiwanie jest jednak możliwe tylko w zbiorze czasopism Viewable on Ebsco. Tytuły z oddzielnych serwerów wydawców nie są przeszukiwane.

2. JOURNAL SEARCH, umożliwiający poszukiwanie konkretnego tytułu czasopisma, czasopisma określonego wydawcy lub o określonej tematyce.

3. BROWSE, umożliwiający przeglądanie całego zbioru, lub generowanie list np. tylko listy czasopism prenumerowanych.

EBSCO Online jest serwisem nieodpłatnym i zapewnia dostęp do pełnotekstowych elektronicznych wersji czasopism udostępnianych nam przez wydawców w ramach prenumeraty wersji drukowanej. Oznacza to, że nie mamy dostępu do czasopism, których wydawcy żądają dodatkowych opłat za korzystanie z wersji elektronicznych (zwykle 10-15% ceny czasopisma).

Może się także zdarzyć, że dostęp do prenumerowanego przez nas czasopisma za pośrednictwem platformy EBSCO Online jest utrudniony z powodu technicznych obwarowań wydawcy. Tak jest w przypadku wydawnictwa Elsevier. Z tego względu zdecydowaliśmy się na oddzielny serwis czasopism tego wydawcy i obecnie 36 tytułów Elseviera jest dostępnych na platformie ScienceDirect. Ponieważ zamieszczone tam tytuły dotyczą nauk ścisłych serwis jest dostępny na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii, Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska, Wydziale Techniki, Wydziale Nauk o Ziemi, Centrum Techniki Obliczeniowej i Bibliotece Uniwersytetu Śląskiego.

Linki do obu serwisów znajdują się na stronie domowej BUŚ.

EBSCO Online i ScienceDirect informują o zawartości czasopism bieżących, natomiast kolejne źródło, które pragnę Państwu przybliżyć jest głównie zbiorem czasopism archiwalnych. Jest to baza rozpowszechniana w trybie online - Periodicals Contents Index (http://pci.chadwyck.com), zawierająca spisy treści czasopism z zakresu nauk społecznych, humanistycznych i sztuki za ostatnie 200 lat, a konkretnie od roku 1770 do 1991. Obecnie baza zawiera prawie 3400 tytułów czasopism, a ilość zindeksowanych artykułów sięga 10 mln. Co roku przybywa ponad 1 milion nowych opisów. Czasopisma zostały wyselekcjonowane na podstawie ponad 60 światowych źródeł bibliograficznych i katalogów centralnych, a jednym z kryteriów doboru była ich przydatność dla środowisk akademickich. Dziedziny reprezentowane w tej bazie to m. in. antropologia, archeologia, sztuka i architektura, ekonomia, edukacja, geografia, historia, prawo i administracja, bibliotekoznawstwo i informacja naukowa, filologia, językoznawstwo, literaturoznawstwo, filozofia, nauki polityczne, teologia i religioznawstwo, nauki społeczne.

Większość czasopism to wydawnictwa w języku angielskim, ale są także reprezentowane tytuły w innych językach europejskich (niemieckim, włoskim, francuskim, hiszpańskim i in. ). Baza daje możliwość przeszukiwania wg słów kluczowych, autorów, tytułów artykułów, tytułów czasopism, języka, zakresu chronologicznego. Dostęp do bazy mają: Wydział Nauk Społecznych, Wydział Prawa i Administracji, Wydział Filologiczny, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Wydział Radia i Telewizji, Kolegium Języka Biznesu i Biblioteka UŚl.

Kolejną nowością w zasobach naszych źródeł elektronicznych jest baza również dotycząca czasopism, ale zakupiona na nośniku CD-ROM i rozpowszechniana w systemie InfoWare/IRIS: Computer Select. Baza jest źródłem informacji nt. technologii komputerowej, rynku i przemysłu komputerowego, bieżących zagadnień w dziedzinie komputeryzacji. W bazie zindeksowane są artykuły ze 110 czasopism komputerowych (głównie anglojęzyczne), z czego 70 tytułów jest prezentowanych w wersji pełnotekstowej, a pozostałe zamieszczają opisy bibliograficzne artykułów z abstraktami. Obecnie baza zawiera prawie 87 tys. artykułów z czasopism publikowanych od 1 stycznia 2000. Ponadto, oprócz danych bibliograficznych, w bazie znajdują się informacje dotyczące sprzętu i oprogramowania komputerowego, dane dotyczące producentów (głównie z USA i Kanady), a także zamieszczony jest słownik definicji z zakresu komputeryzacji i telekomunikacji, obejmujący 30 tys. haseł. Zakres chronologiczny bazy będzie obejmował zawsze aktualny rok. Pragnę w tym miejscu przypomnieć, że nie jest to pierwsza baza z zakresu technologii komputerowej, którą udostępniamy naszym użytkownikom, ponieważ od 5 lat nasza Uczelnia ma dostęp do bazy on-line Computer and Information Systems Abstracts. Nowymi bazami w menu naszego serwera InfoWare są także Humanities Index oraz Philosophers Index.

Humanities Index jest bazą danych zawierającą dane bibliograficzne i abstrakty artykułów od 1984 roku na bieżąco z 400 anglojęzycznych czasopism naukowych z takich dyscyplin jak historia, archeologia, filozofia, sztuka (film, teatr, muzyka), literatura, językoznawstwo, religia. Do obecnego zbioru 443 tys. rekordów co roku przybywa 36 tys. nowych opisów.

Philosophers Index jest podstawowym, międzynarodowym źródłem literatury z zakresu filozofii publikowanej od 1940 roku i obejmującej w 80% artykuły z czasopism, a w 20% książki. Materiał pochodzi z ponad 480 czasopism wydawanych w 38 krajach, w kilku językach (angielski, niemiecki, francuski, hiszpański, włoski, rosyjski, chiński, japoński). Aktualna ilość rekordów w bazie wynosi 215 tys., a corocznie przybywa ponad 10 tys. nowych opisów.

Narzędziem przeszukiwania obu baz jest oprogramowanie WinSpirs, znane już naszym użytkownikom z takich baz jak PsycLit, GeoRef, MLA Bibliography. Umożliwia ono przeszukiwanie bazy wg m. in. autorów, słów kluczowych, słów z abstraktów i tytułów artykułów, tytułów czasopism.

Ostatnią bazą, którą zaczęliśmy udostępniać od bieżącego roku jest Chemical Abstracts, baza dobrze znana chemikom i głównie przez nich wykorzystywana. Przygotowywana jest w oparciu o 1350 tytułów czasopism chemicznych i ponad 9000 tytułów innych czasopism naukowych i technicznych ze 125 krajów, a ponadto zawiera opisy patentów, sprawozdań z konferencji, raportów, dysertacji i książek. Oprócz nauk chemicznych baza doskonale reprezentuje nauki biologiczne, zoologiczne, medyczne, farmaceutyczne, rolnicze, ochronę środowiska, geologię, górnictwo, materiałoznawstwo, energetykę i wiele zagadnień technologicznych o zastosowaniu uniwersalnym. W celu uzyskania dostępu do tej bazy Uniwersytet Śląski przystąpił do konsorcjum 17 instytucji naukowych w kraju. Baza (w wersji CD-ROM) jest posadowiona na serwerze InfoWare/IRIS Politechniki Wrocławskiej i stamtąd jest rozpowszechniana przez sieci rozległe POL-34 i NASK. Dostęp po adresem http://www.bazy.bg.pwr.wroc.pl/Iris/ jest aktywny dla numerów IP następujących jednostek naszej Uczelni: Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii, Wydział Biologii o Ochrony Środowiska, Wydział Techniki, Wydział Nauk o Ziemi, Biblioteka UŚl.

Szczegółowe informacje dotyczące korzystania z tej bazy (konfiguracja sprzętu komputerowego, identyfikatory użytkowników przypisane danej instytucji, łączenie z bazą, wyszukiwanie itp. ) zawarte są na stronie domowej Biblioteki Głównej i OINT Politechniki Wrocławskiej. Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego wysyłała w marcu br. do zainteresowanych jednostek naszej uczelni informację o uwarunkowaniach technicznych i obszerną instrukcję wyszukiwania w Chemical Abstracts. Materiały te można otrzymać w Oddziale Informacji Naukowej BUŚ.

W grudniu ubiegłego roku anonsowaliśmy na łamach "Gazety Uniwersyteckiej" Projekt EIFL Direct (Electronic Information for Libraries), w ramach którego udostępniane są bazy: Academic Search Elite, Newspaper Source, Business Search Premier, Master FILE Premier, Comprehensive MEDLINE. Dostęp do tych baz jest obecnie możliwy bez hasła ze wszystkich stanowisk komputerowych UŚl, pod tym samym adresem EBSCOhost EBSCOhost.

Na zakończenie pragnę zwrócić uwagę na blok "Bazy demonstracyjne" w menu naszego systemu InfoWare/IRIS, gdzie prezentujemy 32 różnotematyczne bazy CD-ROM-owe firmy SilverPlatter w czterech częściach po 8 baz. Można tam przejrzeć okazowe dyski takich baz jak EconLit, Criminal Justice, ERIC, Dissertation Abstracts, World Authors i in.