Doktor nauk humanistycznych Józef Pająk (1948-2000)

- wspomnienie pośmiertne

Z wielkim żalem pożegnaliśmy dnia 11 stycznia 2000 roku (zmarł 8 stycznia 2000 r. ) naszego dobrego kolegę, nauczyciela i współpracownika doktora Józefa Pająka, nieodżałowanego druha na krętej ścieżce trudów życiowych i zawodowych.

Doktor Józef Pająk urodził się 19 lipca 1948 roku w Olzie, wsi pogranicza polsko-czeskiego i zapewne funkcjonowanie w obszarze symbiozy narodów i kultur przepoiło Go na całe późniejsze lata głębią rozumienia ludzkich spraw, spolegliwością wobec innych oraz tolerancją i powściągliwością, którą wykazywał jako człowiek, pracownik i pedagog. Był absolwentem liceum ogólnokształcącego im. 14 Pułku Powstańców Śląskich w Wodzisławiu Śląskim oraz stacjonarnych studiów pedagogicznych, które odbył w Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie w ramach specjalności nauczanie początkowe z wychowaniem muzycznym. Praca akademicka naszego Kolegi skupiła się wokół problematyki organizacji szkolnictwa podstawowego na Śląsku Cieszyńskim w latach 1945-1970. Taką też przedłożył rozprawę kończąc studia z wynikiem bardzo dobrym.

Zainteresowania naukowe powodowały naszego Kolegę do dalszego zajmowania się problematyką podjętą podczas studiów. Wyniesione z ich toku osiągnięcia zyskały uznanie profesorów, którzy skierowali Józefa Pająka na studia II-go stopnia na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Ukończył je z sukcesem przedkładając rozprawę pod tytułem: Realizacja podstawowych i regulacyjnych funkcji dyrektora szkoła, a jego budżet czasu, ocenioną jako bardzo dobra i opublikowaną częściowo w "Oświacie i Wychowaniu" (1997, nr 16).

Pierwsze sukcesy naukowe Józefa Pająka oraz proces silnego dojrzewania Jego osobowości pedagogicznej, wnikliwego rozumienia problemów organizacji i oświaty, wszystko to zapewne było przyczyną podjęcia przez Niego pracy na etacie asystenta-stażysty w Zakładzie Organizacji i Zarządzania Oświatą na Wydziale Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego (od 1 października 1976 roku).
Jej efektem była przedłożona rozprawa doktorska pod tytułem: System zarządzania szkołą - podział i realizacja funkcji organicznych i regulacyjnych w kierownictwie zbiorczej szkoły gminnej. Tak więc nasz Kolega-asystent a od 1981 r. (po obronie doktorskiej) adiunkt na Wydziale Pedagogiki i Psychologii śląskiej Alma Mater rozpoczął tym samym kolejny ważny etap budowania polskiej teorii organizacji i zarządzania oświatą, w której mimo swej przedwczesnej i bolesnej dla nas śmierci zajmuje poczesne miejsce. Pracę naukową kontynuował kolejno w Katedrze Organizacji i Zarządzania Oświatą (do 1985 roku), później zaś w Katedrze Nauczania Początkowego i Wychowania Przedszkolnego kierowanej przez jedną z pierwszych postaci polskiej pedagogiki wczesnoszkolnej - prof. zw. dr. hab. Henryka Moroza.

Na wielkie uznanie zasługuje dorobek naukowy naszego Kolegi. Doktor Józef Pająk opublikował pięć prac zwartych, 70 artykułów, rozpraw i recenzji w ogólnopolskich czasopismach pedagogicznych i pracach zbiorowych różnych ośrodków akademickich naszego kraju, wygłosił około 12 referatów naukowych i doniesień z badań z zakresu organizacji oświaty w Polsce, nawiązał aktywną współpracę naukową w ramach stażu naukowego z Padagogischen Hochschule w Erfurcie. Doktor Józef Pająk był także aktywnym pracownikiem naukowym w ramach programów badawczych prowadzonych przez wybitnych profesorów, znawców problematyki organizacji i zarządzania oświatą w Polsce. Był m. in. członkiem zespołu badawczego kierowanego przez prof. dr. hab. K. Podoskiego z Uniwersytetu Gdańskiego. W latach 1980-1985 uczestniczył w zespole badawczym penetrującym doskonalenie organizacji szkolnictwa wiejskiego, kierowanym przez prof. dr. hab. J. Niemca.

Doktor Józef Pająk wykazał się także szczególnymi umiejętnościami organizowania nauki. W latach 1977-1985 pełnił funkcję sekretarza naukowego organizowanych cyklicznie konferencji naukowych o zasięgu ogólnopolskim w Wiśle-Jaszowcu przez Katedrę Organizacji i Zarządzania Oświatą Uniwersytetu Śląskiego. Kolega nasz w latach 1981-1987 decyzją J. M. Rektora UŚ stał się odpowiedzialny za kształcenie pedagogiczne na wszystkich nauczycielskich kierunkach studiów prowadzonych w tej Uczelni.

Wspominając z żalem naszego Kolegę doktora Józefa Pająka nie sposób pominąć Jego szczególnego wkładu w wychowanie młodych pokoleń, w kształtowaniu sylwetek nauczycieli, wychowawców, pedagogów. Zatem dorobek naukowy, dzieło mistrza, żywe jest w dokonującej się ciągłej pracy Jego uczniów, około 150 magistrów pedagogiki, których wypromował.

Doktor Józef Pająk był także cenionym pracownikiem naukowo-dydaktycznym innych ośrodków akademickich w naszym regionie. Swym doświadczeniem i wiedzą wzbogacał aktywność akademicką takich uczelni, jak: Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie, Wyższa Szkoła Zarządzania i Marketingu w Sosnowcu, Nauczycielskie Kolegium Języka Niemieckiego w Sosnowcu. Za swą wielką pracę, wielkie świadectwo niebagatelnej twórczości, dzieło rąk i umysłu, doktor Józef Pająk kilkakrotnie nagradzany był przez J. M. Rektora Uniwersytetu Śląskiego. Był między innymi członkiem Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, Wojewódzkiej Rady Postępu Pedagogicznego przy Kuratorium Oświaty w Katowicach, Rady Programowej ds. Doskonalenia Kadr Kierowniczych. Doktor Józef Pająk był także wieloletnim naszym Kolegą związkowym, który w szeregach Związku Nauczycielstwa Polskiego poprzez tradycję sztandaru oświaty walczył o godność nauczycielską. Bezwzględnie na trwałe do dorobku teoretycznego oraz praktyki edukacyjnej w obszarze organizacji i zarządzania oświatą w Polsce weszły następujące prace zwarte naszego Kolegi:

Uwarunkowania systemu zarządzania zbiorczymi szkołami gminnymi (1981), Zbiorcza szkoła gminna w teorii i praktycznej rzeczywistości (1982), Administracja oświatowa stopnia podstawowego na wsi w realizacji celów polityki oświatowej (1987), Organizacja terenowej administracji oświatowej. Teoretyczne i praktyczne aspekty doskonalenia struktur i funkcjonowania (1992), Kultura organizacyjna w oświacie (1998).

Doktor Józef Pająk to człowiek wielkiego serca i umysłu, o ogromnym dorobku zawodowym, naukowym, ale też na podkreślenie zasługuje bodaj największe dzieło Jego życia, albowiem dzieło ojca rodziny. Wraz z małżonką prof. dr hab. Agnieszką Stopińską-Pająk otaczał miłością i dbał o rozwój wszechstronny córki Agaty i syna Przemysława. Patrząc podczas ostatniego pożegnania na te dwie młode inteligentne osoby oraz na tych, którzy byli uczniami, współpracownikami, koleżankami, kolegami, przyjaciółmi, a odprowadzali Go w bólu i ciszy na miejsce wiecznego spoczynku na cmentarzu w Sosnowcu, pewni jesteśmy, że wszystko to, czego w życiu dokonał, całe dobro, które było udziałem Jego zwykłej ludzkiej pracy, także pracy szczególnej, bo pracy uczonego, pozostanie na zawsze w naszych sercach, umysłach, i choć nie ma już Józia pomiędzy nami to dobro to, którego był Autorem będziemy nieść w kolejne pokolenia nauczycieli, wychowawców, pedagogów oraz w Polską naukę, której tak bardzo był oddany.

Cześć Jego pamięci.

Mirosław Wójcik