W numerze styczniowym "Gazety Uniwersyteckiej" informowaliśmy o bardzo ambitnym i interesującym projekcie, którego realizacji podjęły się polskie stypendystki programu Socrates/Erasmus na Uniwersytecie Sztokholmskim. Wspominaliśmy, że studentki (w tym cieszyńskiej Filii UŚ) uznały, że poprzedni projekt MSZ RP z 2003 r. (Polen.nu) nie położył dostatecznego nacisku na promocję kultury polskiej wśród szwedzkich studentów. Dziś autorki i koordynatorki projektu Polen.edu mogą pochwalić się pierwszymi sukcesami. Dlatego z przyjemnością zamieszczamy relację z imprez towarzyszących tej akcji.

Red.

Słuchaj rady mojej, lepiej ty z obcemi, z cudzoziemcami się trzymaj, w cudzoziemcach zgiń, rozpłyń się, a niechże ciebie Bóg broni od Poselstwa, a tyż od Rodaków, bo Źli, Niedobrzy, skaranie boże, tylko ciebie gryźć będą i tak cię zagryzą!¹

Tak ustami jednego z bohaterów Transatlantyku mówił niegdyś Gombrowicz. Przebywając latami na obczyźnie, wciąż w swoich utworach powracał do problemów Ojczyzny, Polski, Narodu, Europy, wciąż analizował, jak postrzegani są Polacy przez innych, jak widzą siebie samych. Co zmieniło się dziś? Ile stereotypów w myśleniu o Polsce i Polakach zagranicą, ile stereotypów w nas samych? Jak nas postrzegają na przykład Szwedzi? Wyjść temu naprzeciw to wyzwanie, które podjęli młodzi ludzie organizując dni kultury polskiej na Uniwersytecie Sztokholmskim. Polska młodzież w spotkaniu z młodzieżą szwedzką oraz w spotkaniu z samymi sobą szukała odpowiedzi na pytanie: kim jestem jako Polak? Odpowiedzią były prace artystyczne - efekty warsztatów i performance prezentowane podczas trwania festiwalu.

Przypomnijmy, że zespół współtwórców projektu Polen.edu, zorganizowanego przez polskie stypendystki programu Socrates/Erasmus na Uniwersytecie Sztokholmskim: Annę Tomaszewską (Filia Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie) i Alicję Rogalską (Uniwersytet Warszawski) oraz szwedzką studentkę Kristin Lindberg, przy aktywnej współpracy grupy szwedzkich (Andreas Jönsson, Linn Vidalve) i polskich (Magdalena Szewciów, Aleksandra Fafinska) studentów rzucił poprzez sztukę wyzwanie narodowej tożsamości. Młodzi polscy artyści z poselstwem tolerancji i kreatywności, z życzliwą pomocą Szwedów realizowali projekt z myślą o swoich rodakach.

Nie bój się, zaraz co uradziemy, już ja ciebie z Rodakami poznam, to ci dopomogą lub nie dopomogą!²

Dopomogli? Dopięli swego? Czy zrealizowali cele projektu?

Zniesienie granic

Na kilka dni, na murach szwedzkiej Alma Mater zagościły fotografie polskiej "rzeczywistości". Twarze studentów polskich uczelni, obrazy, w których zamknięto fragmenty ich studenckiej codzienności, w kilku zdaniach skrawki ich bogatych osobowości.

Takie wystawy fotografii jak: "Kolonizowanie/polonizowanie - Akcja/instalacja" - Joanna Rzepka, Łukasz Dziedzic, Marcin Pietruszka (Grupa Pozitywna, Instytut Sztuki, Filia UŚ w Cieszynie), "Ludzie i miejsca" - Agata Szymborska i Łukasz Dzięciołowski (Instytut Kultury Polskiej, Warszawa), "Ja - student" - Konrad Dwornik, Etnologia, Filia UŚ w Cieszynie, "Trzy Proste Pytania" - Agata Szymborska i Łukasz Dzięciołowski (Instytut Kultury Polskiej, Warszawa) i wiele innych zostały zaprezentowane studentom i pracownikom szwedzkiej uczelni oraz przechodniom.

Wydruk w skali 1:1 bankomatu, sfotografowanego na Uniwersytecie Śląskim, a następnie umieszczony na Uniwersytecie Sztokholmskim (Wydruki cyfrowe, instalacja: Joanna Rzepka)

Młodzi ludzie ze zdjęć niczym nie różnili się od swoich rówieśników, którzy mijali ich wizerunki spiesząc się na zajęcia uniwersyteckimi korytarzami. Ktoś próbował wybrać pieniądze z fotografii polskiego bankomatu... Przez kilka dni stół zastawiony do śniadania był integralną częścią korytarza uniwersytetu w Sztokholmie (Performance "Don't talk while eating", Grupa Pozitywna, Instytut Sztuki, Filia UŚ w Cieszynie). Polska studencka rzeczywistość wtopiła się w rzeczywistość akademickiej społeczności szwedzkiej. To współistnienie bez zgrzytów dwóch kulturowych wymiarów na przestrzeni uniwersytetu można uznać za triumf idei integracji i tolerancji, której patronował projekt Polen.edu.

Performance "Don't talk while eating"

Tożsamość wystawiana

Imię, nazwisko, miejsce urodzenia, wiek - to podstawowe dane każdego z nas. Jedne bardziej, drugie mniej ważne na co dzień. Wszystkie jednak ważne dla tego, kim jesteśmy. To skąd pochodzę, wpływa bowiem na to, co myślę, w co wierzę, jak postępuję. Stąd rodzi się problem, jak przedstawić się ludziom z innego kraju, z którymi nie dzielę tej części mojej tożsamości, która wynika z faktu, że jestem Polakiem?

Wystawa:"Pary/Przyjaciele/Przedmioty" przedstawiająca fotografie studentów z Cieszyna w miejscach, gdzie mieszkają w czasie studiów (akademik, wynajęte mieszkanie, pokój itp.), stylizowane na zdjęcia z drogich, kolorowych czasopism, reklam w nich zamieszczanych, zdjęć mody itp., przeestetyzowane i przejaskrawione. Na zdjęciach zamieszczono opisy przedmiotów (miejsce pochodzenia, przypuszczalna wartość itp.) znajdujących się w pomieszczeniach.

Okazji do znalezienia indywidualnej drogi wyrażenia własnego "ja" dostarczyli autorzy warsztatu "List w butelce" - autorzy projektu: studenci IV roku animacji społeczno-kulturalnej (Filia UŚ w Cieszynie), prowadząca warsztat: Paulina Paleczna (animacja społeczno-kulturalna, Filia UŚ w Cieszynie). Farby, plastelina, zdjęcia, kredki, wycinki z gazet, opakowania po artykułach spożywczych, etykietki po napojach, ozdoby, wstążki i koraliki, których można było użyć w komunikacji z innymi studentami, pobudzały wyobraźnię, skłaniały do dalekiego od konwencji wyrażenia siebie. Podobny efekt osiągnął projekt "Hang your thoughts" - Anna Bas i Aleksandra Fafinska (Instytut Kultury Polskiej, Warszawa). Namalowanie czy zapisanie na częściach garderoby własnych myśli inspirowało do kreatywnego wyrażenia własnej tożsamości, pomijając już fakt, że smarowanie farbami na uczelnianym korytarzu pozwoliło zabieganym niemal dorosłym ludziom na chwile dziecięcej, szczerej radości. Zgadywanie imion i nazwisk znanych - nieznanych Polaków i branie udziału w konkursie to kolejna z dróg poznawania elementów polskiej tożsamości kulturowej, którą otworzył przed szwedzkimi studentami warsztat Aleksandry Mietły (animacja społeczno-kulturalna, Filia UŚ w Cieszynie) pt. "VIP PL". Te i wiele innych akcji artystycznych zorganizowanych przez młodych gości z Polski pozwalały szwedzkim studentom, w przerwach między zajęciami, na autentyczne obcowanie ze sztuką. Artystyczna forma wyrazu stała się też okazją do odkrywania własnej i cudzej tożsamości. Zamiast dawać odpowiedzi, twórczo stawiano pytania: kim jesteś? kim jest Szwed? kim jest Polak?

panorama prac ikoon.art

Dźwięk ponadnarodowy

Dźwięk obcego, niezrozumiałego języka jest tym, co wyodrębnia "My" i "Oni", jest tym, co różnicuje i dzieli. Całkiem odwrotnie działa dźwięk muzyki oceniany w skali estetycznej, uniwersalnej jakości. Współczesna elektronika (Performance muzyczny, Rafał Ryłko - Etnologia Filia UŚ w Cieszynie) oraz collage sampli, bitów, wokalu, gitary i wizualizacji (Performance dźwiękowo-wizualny projektu "Paracetamol", Grupa Pozitywna - Instytut Sztuki, Filia UŚ w Cieszynie oraz Rafał Ryłko, Filia UŚ w Cieszynie) przyczyniły się do wykreowania ponadnarodowego audytorium. Artyści ujednolicili dźwiękową percepcją świata, podzielonego w codziennej językowej rzeczywistości na dwa odmienne katalogi dźwięków. Wreszcie polska grupa rockowa The Car Is On Fire, anglojęzycznym występem rozpoczęła wspólny wieczór w studenckim klubie. Po koncercie, polska muzyka i specjały polskiej kuchni zakończyły kilkudniowe współistnienie polskiej i szwedzkiej kultury.

Program Polen.edu obejmował też liczne wykłady i pokazy filmowe. Był bogaty w wiele innych atrakcji, o których nie wspomniałam. Dokładny katalog można znaleźć na stronie http://www.polen.edu.pl/

Zło, o którym niegdyś pisał Gombrowicz zostało zażegnane. Szwedzi i Polacy, przebywający w Szwecji, którzy zetknęli się z projektem zostali co prawda pogryzieni, ale były to kąsania twórcze, zaczepności artystyczne, po to, aby nie pozwolić na bierność wobec tego, kim jesteśmy i jak jesteśmy postrzegani, na bezczynne poddanie się stereotypom oraz nieświadomości. Studenci, którzy przyjechali do Szwecji, z poselstwem od rodaków z Polski, sztuką dopomogli zrozumieć, kim jest współczesny młody Polak.

Edyta Kotowicz