Biorąc pod uwagę treść Art. 70 Konstytucji R. P., kierując się potrzebami rozwojowymi szkolnictwa wyższego w Polsce - zarówno w zakresie ilościowym jak i jakościowym - u progu XXI w., a ponadto:

uwzględniając istniejące ograniczenia budżetowe - a w tym także nie zaspokojone potrzeby płacowe oraz rozwojowe (inwestycyjne i remontowe szkół) wyższych - limitujące wzrost dostępności studiów,

dostrzegając narastanie zjawisk patologicznych, powstających w związku z istniejącymi formami odpłatności za studia,

kierując się przekonaniem o konieczności współfinansowania kształcenia przez tych, którzy korzystają z jego rezultatów,

wychodząc z założenia o potrzebie zapewnienia ewolucyjnego charakteru procesu przechodzenia od istniejącego do zmienionego modelu finansowania szkół wyższych, należy przyjąć tezę o konieczności wprowadzenia do projektu nowej ustawy o szkolnictwie wyższym zapisów umożliwiających wdrożenie systemu finansowania szkolnictwa wyższego, łączącego powszechne współfinansowanie studiów dziennych w państwowych szkołach wyższych przez budżet Państwa oraz, w odniesieniu do studiów II stopnia i etapu dyplomowania magisterskiego na studiach jednolitych, przez zainteresowanych studentów- z kredytem indywidualnym dla tych studentów.

Opracowując i wdrażając nowy system finansowania szkolnictwa wyższego należy kierować się następującymi założeniami:

1. W okresie wstępnym, poprzedzającym wdrożenie współpłatności za studia dzienne we wskazanym zakresie należy dokonać modyfikacji reguł decyzyjnych, stosowanych przez MEN przy rozdziale środków finansowych pomiędzy szkoły wyższe, polegającej na tym, że studenci studiów dziennych, którzy wnoszą opłaty mające charakter czesnego, liczą się odpowiednio mniej niż studenci studiów dziennych nie wnoszący takich opłat.

2. Należy opracować i przedstawić opinii publicznej, a następnie wprowadzić w życie, możliwie prosty, otwarty dla wszystkich studentów, system pożyczek udzielanych indywidualnie studentom studiów dziennych na pokrycie części lub całości opłat za studia oraz części (lub całości ) kosztów utrzymania w czasie studiów.

3. Należy wprowadzić powszechny system odpłatności za studia dzienne II stopnia oraz etap dyplomowania magisterskiego na studiach dziennych jednolitych, z niezbyt wysokimi opłatami rocznymi obejmującymi:

składnik niezależny od uczelni i kierunku studiów, którego wysokość ustala Minister Edukacji Narodowej,

składnik zależny od kierunku studiów i specyfiki (typu, rodzaju, pozycji) uczelni, którego wysokość ustala rektor zgodnie z zasadami określonymi przez Ministra Edukacji Narodowej po zasięgnięciu opinii Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP), krajowego przedstawicielstwa samorządu studenckiego i Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego.

Ten drugi składnik może być w pewnych przypadkach zerowy; w żadnym przypadku nie powinien on przekraczać wartości maksymalnej ustalonej przez Ministra dla danego kierunku studiów dziennych.

1. Po wprowadzeniu takiego systemu współpłatności powszechnej roczna dotacja MEN na działalność dydaktyczną danej uczelni, w części przeznaczonej na finansowanie kosztów studiów dziennych, powinna obejmować m. in. :

kwotę przeznaczoną na bezzwrotne stypendia na pokrycie opłat za studia dzienne we wskazanym zakresie dla pewnej liczby studentów spełniających w danym roku określone kryteria w ramach każdego z kierunków studiów dziennych prowadzonych przez tę uczelnię,

kwotę przeznaczoną na pokrycie tej części kosztów kształcenia, która nie może być pokryta z opłat za studia.

2. Minister Edukacji Narodowej, realizując politykę edukacyjną Państwa, powinien dysponować, wydzielonym funduszem na finansowanie, za pośrednictwem bezzwrotnych stypendiów, pełnych lub częściowych kosztów kształcenia na wybranych kierunkach studiów. Założenia i zasady dysponowania tym funduszem powinny być opiniowane przez KRASP oraz Radę Główną Szkolnictwa Wyższego.

3. Przedstawiony system współpłatności powszechnej za studia dzienne może być początkowo "wyregulowany" przez Ministra Edukacji Narodowej w taki sposób, aby w pierwszym roku jego funkcjonowania liczba studentów studiów dziennych, uprawnionych do korzystania ze stypendiów bezzwrotnych, była zbliżona do liczby studentów nie wnoszących opłat za studia w roku poprzednim. W miarę stabilizowania się systemu i jego rozwoju, a także wzrostu zamożności społeczeństwa, system ten powinien podlegać stopniowej liberalizacji.

4. Przyrost w wymiarze realnym nakładów budżetowych na szkolnictwo wyższe, oczekiwany, zgodnie z rezolucją Sejmu z 1995r., powinien stanowić integralny element postulowanego projektu systemu finansowania szkół wyższych. Środki uzyskiwane w ramach tego przyrostu należy przeznaczać na usuwanie, kumulujących się z powodu istniejącego niedofinansowania szkół wyższych, negatywnych uwarunkowań płacowych i barier w zakresie bazy materialnej.

Za zgodą Autora drukujemy fragment artykułu "Tezy dotyczące możliwości pobierania opłat za studia dzienne w warunkach obowiązywania nowej konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej". Opracowanie powstało w Instytucie Spraw Publicznych w Warszawie, w ramach Programu Reformy Szkolnictwa Wyższego i Badań Naukowych. Naszej redakcji udało się nawiązać kontakt z Instytutem i w kolejnych numerach "Gazety Uniwersyteckiej UŚ" będziemy zamieszczali informacje o realizowanych badaniach naukowych.