Instytucją wtopioną w system szkolnictwa wyższego w Polsce jest Rada Główna Szkolnictwa Wyższego. Służy ona środowisku akademickiemu od lat pełniąc różnorodne funkcje, mając różne role do spełnienia i pozostając w różnym umocowaniu względem instytucji szkolnictwa wyższego oraz władz publicznych. Zbliżają się wybory członków Rady Głównej IX kadencji, co skłania do przypomnienia, jaka była geneza powstania Rady oraz jakie było, jakie jest i jakie winno być jej usytuowanie i znaczenie w systemie szkolnictwa wyższego.

Nie ma odniesienia do Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego bądź instytucji reprezentującej całe szkolnictwo wyższe w ustawie z 13 lipca 1920 roku o szkołach akademickich (Dz.U. Nr 72 poz. 494 z 1920 r.). Artykuł 106 tej ustawy mówi jedynie, że "w celu roztrząsania pytań i opiniowania w sprawach wspólnych wszystkim szkołom akademickim, albo pewnym ich kategorjom, albo też wydziałom lub katedrom, mogą być zwołane zjazdy delegatów tych szkół". W drugiej ustawie o szkołach akademickich okresu międzywojennego - z 15 marca 1933 roku (Dz.U. Nr 29 poz. 247 z 1933 r.) znaleźć można natomiast - w artykule 4 - zapisy mówiące, że: "(1) Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego jest władzą naczelną szkół akademickich i sprawuje nad niemi zwierzchni nadzór" oraz "(2) celem omawiania spraw, dotyczących ogółu szkół akademickich, Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zwołuje w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na trzy lata, zjazd rektorów wszystkich szkół akademickich. Zjazdowi przewodniczy Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego lub jego delegat. Uchwały zjazdu mają charakter opinji." W okresie II Rzeczypospolitej sygnalizowane więc były w ustawach zaczątki instytucji ogólnokrajowych szkolnictwa wyższego, które w różnej formie rozwinęły się po II wojnie światowej w zależności od sytuacji politycznej oraz oczekiwań i presji środowisk akademickich.

Już w drugim roku powojennej rzeczywistości pojawił się dekret (z 17 maja 1946 roku) o utworzeniu Rady Szkół Wyższych (Dz.U. Nr 26 poz. 164 z 1946 r.). Artykuł 1 tego dekretu mówi, że "tworzy się Radę Szkół Wyższych przy Prezesie Rady Ministrów", której zadania zostały określone - w artykule 2 - jako: "a) usprawnienie pracy szkół wyższych i zabezpieczenie prawidłowego toku ich funkcjonowania; b) czuwanie nad pogłębieniem demokratycznego charakteru szkół wyższych; c) troska o poprawę bytu materialnego młodzieży akademickiej." Przewodniczący i zastępcy Rady Szkół Wyższych mianowani byli przez Prezydenta Krajowej Rady Narodowej na wniosek Prezesa Rady Ministrów, natomiast 7 członków - spośród profesorów i wykładowców szkół wyższych oraz przedstawicieli organizacji społecznych - pochodziło z mianowania przez Prezesa Rady Ministrów (art. 5). Dekret powyższy miał obowiązywać do 1 października 1947 roku. Jednak 23 września 1946 roku uchwalona została ustawa o utworzeniu Rady Szkół Wyższych (Dz. U. Nr 49 poz. 277 z 1946 r.). Zapisy tej ustawy dotyczące Rady Szkół Wyższych, jej zadań i składu są identyczne jak w wyżej przytoczonym dekrecie za wyjątkiem dodatkowego zdania w artykule 5 o treści: "większość grona uczestników Rady Szkół Wyższych stanowią profesorowie i docenci szkół wyższych".

W szybko zmieniającej się powojennej rzeczywistości pojawił się kolejny dekret (z 28 października 1947 roku) o organizacji nauki i szkolnictwa wyższego (Dz. U. Nr 66 poz. 415 z 1947 r.). Zgodnie z artykułem 9 tego dekretu: "Minister Oświaty wykonywa swe zadania przy współudziale Rady Głównej do spraw nauki i szkolnictwa wyższego zwanej w dalszych postanowieniach dekretu Radą Główną" (ust. 1) a "z Ministrem Oświaty współdziała z głosem stanowiącym lub doradczym Rada Główna stosownie do postanowień niniejszego dekretu i przepisów szczególnych" (ust. 2). Przewodniczącym ówczesnej Rady Głównej był z urzędu Minister Oświaty lub reprezentujący go podsekretarz stanu (art. 10). 15 członków Rady - na okres trzech lat - powoływał Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Ministra Oświaty uzgodniony z Prezesem Rady Ministrów (co najmniej 2/3 członków Rady stanowili pracownicy naukowi). Rada Główna natomiast wybierała ze swego grona zastępcę przewodniczącego i sekretarza generalnego. Prezydium Rady stanowili przewodniczący, zastępca przewodniczącego, sekretarz generalny oraz dwaj inni członkowie pochodzący z wyboru (art. 11). Rada wykonywała swoje zadania na zebraniach plenarnych lub przy pomocy Prezydium i sekcji fachowych (art. 12 ust. 1) i działała w oparciu o uchwalony przez siebie regulamin (art. 12 ust. 2). Główne zadania Rady Głównej zostały określone w artykule 13 (ust. 1) jako: "a) prowadzenie badań w zakresie spraw nauki i szkolnictwa wyższego, b) współdziałanie w sprawach nauki i szkolnictwa wyższego przy układaniu i wykonywaniu planów państwowych, c) inicjowanie projektów dotyczących finansowania potrzeb nauki i szkół wyższych, d) projektowanie zasad specjalnego kształcenia kandydatów na pracowników naukowych i udzielania stypendiów naukowych." Rada Główna mogła, a na żądanie Ministra Oświaty była zobowiązana, wypowiadać opinie we wszystkich sprawach dotyczących nauki i szkół wyższych (art. 13 ust. 1). Zgodnie z artykułem 14 Rada Główna mogła "żądać wyjaśnień od organów szkół wyższych i samodzielnych placówek naukowo-badawczych we wszystkich sprawach, wchodzących w zakres jej kompetencji (ust. 1). Rada Główna mogła też, przez swoich delegatów, po uprzednim zawiadomieniu właściwego ministra, "badać bezpośrednio na terenie szkół wyższych i samodzielnych placówek naukowo-badawczych poszczególne zagadnienia, wchodzące w jej zakres działania" (art. 14 ust. 2). Udzielanie subwencji na popieranie nauki, placówek naukowo-badawczych i szkolnictwa wyższego z funduszów państwowych mogło być dokonywane jedynie po wysłuchaniu opinii Rady Głównej (art. 15). Zgodnie z zapisami dekretu Minister Oświaty przy współudziale Rady Głównej zwoływał co najmniej raz na dwa lata kongres nauki polskiej (art. 18). Rada Główna przedstawiała ponadto kandydatów na profesorów zwyczajnych i nadzwyczajnych szkół akademickich (art. 67 i 68). O zależności Rady od instytucji publicznych świadczy zapis artykułu 17 dekretu o treści "Prezydent Rzeczypospolitej na Wniosek Ministra Oświaty uchwalony przez Radę Ministrów może rozwiązać Radę Główną przed upływem kadencji jej członków i powołać nowych członków. Do chwili ukonstytuowania się Rady Głównej w nowym składzie wszystkie uprawnienia i obowiązki Rady Głównej wykonuje Prezydium Rady Głównej w składzie poprzednim."

Ustawa z 15 grudnia 1951 roku o szkolnictwie wyższym i o pracownikach nauki (Dz. U. Nr 6 poz. 38 z 1952 r.) była pierwszą po wojnie, która zastąpiła wcześniej wspomnianą ustawę o szkołach akademickich z 1933 roku i dekret o organizacji nauki i szkolnictwa wyższego z 1947 roku. Zgodnie z artykułem 3 tej ustawy przy Ministrze Szkolnictwa Wyższego działała Rada Główna Szkolnictwa Wyższego (ust. 1). Do zakresu działania Rady Głównej należało (ust. 2): "1) opracowywanie i opiniowanie projektów organizacji szkolnictwa wyższego, 2) przeprowadzanie badań w sprawie organizacji szkół wyższych i ich działania, 3) opracowywanie i opiniowanie projektów planów studiów i programów nauczania, 4) wykonywanie innych zadań, zleconych prze Ministra Szkolnictwa Wyższego". Przewodniczącym Rady Głównej był Minister Szkolnictwa Wyższego a członków Rady powoływał i odwoływał Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego (ust. 3). Organizację, sposób działania Rady Głównej oraz zasady wynagradzania jej członków określał regulamin, nadany przez Radę Ministrów. W 1956 roku miała miejsce nowelizacja wyżej wspomnianej ustawy o szkolnictwie wyższym i o pracownikach nauki (Dz. U. Nr 45 poz. 205 z 1956 r.). Zgodnie z artykułem 3 znowelizowanej ustawy przy Ministrze Szkolnictwa Wyższego działała Rada Główna Szkolnictwa Wyższego (ust. 1), która współdziałała z ministrem Szkolnictwa Wyższego i innymi ministrami we wszystkich istotnych sprawach dotyczących szkolnictwa wyższego (ust. 2). Do zakresu działania Rady Głównej należało (ust. 2): "1) wypowiadanie się w sprawach ogólnych dotyczących rozwoju szkolnictwa wyższego i jego potrzeb, a zwłaszcza opiniowanie perspektywicznych i okresowych planów rozwoju szkolnictwa wyższego, 2) opracowywanie i opiniowanie projektów dotyczących organizacji szkół wyższych, 3) opracowywanie i opiniowanie projektów dotyczących organizacji studiów, planów studiów oraz programów i metod nauczania, 4) opracowywanie i opiniowanie projektów dotyczących organizacji badań naukowych w szkołach wyższych i współpracy szkół wyższych z innymi placówkami naukowymi w tym zakresie, 5) opiniowanie planów badań naukowych i sprawozdań z ich wykonania, 6) przeprowadzanie w szkołach wyższych badań związanych z wykonaniem zadań przez szkoły wyższe, 7) udzielanie opinii w sprawach współpracy szkół wyższych z zagranicą". Rada działała z inicjatywy właściwego ministra lub z inicjatywy własnej, przy czym był obowiązek zasięgania przez ministra opinii Rady w sprawach wyszczególnionych w punktach 1-5 i innych zastrzeżonych w ustawie (Rada między innymi opiniowała uchwały Rady Ministrów dotyczące utworzenia, przekształcenia, likwidacji lub zmiany siedziby szkoły wyższej). Przewodniczącym Rady Głównej był Minister Szkolnictwa Wyższego (ust. 3). Członkami Rady byli natomiast "przedstawiciele głównych kierunków studiów w szkołach wyższych w ogólnej liczbie 60, powołani na lat 3 spośród samodzielnych pracowników nauki, w trybie, który określał regulamin Rady Głównej". Organizację i sposób działania Rady Głównej oraz zasady wynagradzania jej członków określał regulamin, nadany przez Radę Ministrów (ust. 4).

Ustawa o szkolnictwie wyższym z 5 listopada 1958 roku (Dz. U. Nr 32 poz. 191 z 1973 r.) nie przewidywała istnienia Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego czy innej podobnej instytucji. Nie było więc Rady Głównej przez lata 1958-1982. Rada odrodziła się pod nazwą Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego w oparciu o ustawę o szkolnictwie wyższym z 4 maja 1982 roku (Dz. U. Nr 14 poz. 259 z 1982 r.). Artykuł 16 tej ustawy mówi, że "Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego, zwana dalej "Radą Główną", jest wybieralnym organem przedstawicielskim szkolnictwa wyższego, posiadającym uprawnienia stanowiące i opiniodawcze w zakresie przewidzianym w ustawie" (ust. 1). Obok Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego pojawiły się inne instytucje: Rada Wyższego Szkolnictwa Medycznego, Rada Wyższego Szkolnictwa Artystycznego oraz Rada Wyższego Szkolnictwa Kultury Fizycznej (ust. 2). Kadencja ustanowionej tą ustawą Rady Głównej trwała trzy lata (art. 17 ust. 1). Rada składała się z 70 członków, to jest: 50 przedstawicieli szkół podległych Ministrowi Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, 10 przedstawicieli szkół podległych Ministrowi Zdrowia i Opieki Społecznej, 5 przedstawicieli szkół podległych Ministrowi Kultury i Sztuki, 3 przedstawicieli szkół podległych Głównemu Komitetowi Kultury Fizycznej i Sportu oraz 2 przedstawicieli szkolnictwa morskiego (art. 17 ust. 2). Wybór członków Rady był przewidziany w trybie dwustopniowym - przez elektorów - według zasad ustalonych w regulaminie wyborczym (uchwalonym przez Radę) (art. 18). Rada działała w pełnym składzie, względnie poprzez swoje - w pełni obieralne - organy - przewodniczącego i prezydium (art. 19). Artykuł 20 ustawy mówi, że w jej posiedzeniach "uczestniczy Minister Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki" (ust. 1), przedstawiciele innych instytucji (w większości przypadków z głosem doradczym). Zgodnie z artykułem 21 (ust. 1) Rada Główna na wniosek Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki rozstrzygała w sprawach: "1) głównych kierunków badań naukowych, kształcenia i rozwoju kadry w obszarze szkolnictwa wyższego, 2) projektów perspektywicznych i okresowych planów rozwoju szkolnictwa wyższego, 3) projektów planów badań naukowych szkolnictwa wyższego, 4) przyznawania jednostkom organizacyjnym szkół prawa nadawania stopni naukowych oraz pozbawiania tych uprawnień, działając w tym zakresie w porozumieniu z Centralną Komisją Kwalifikacyjną do Spraw Kadr Naukowych, 5) kierunków studiów i zasad organizacji studiów" (zgodnie z art. 8 ust. 2 Rada Główna określała "nazwy kierunków studiów" a art. 9 ust. 2 - "warunki, jakim powinny odpowiadać szkoły uprawnione do nadawania tytułów zawodowych"). Rada opiniowała ponadto, zgodnie z artykułem 21 (ust. 2): "1) zasady i limity przyjęć na pierwszy rok studiów, 2) zasady opracowywania planów studiów i ramowych programów nauczania, 3) kierunki i zasady polityki kadrowej i socjalnej w szkolnictwie wyższym, 4) zasady finansowania badań naukowych prowadzonych w szkołach oraz zasady współpracy szkół z innymi placówkami naukowymi w tym zakresie, 5) projekty rozdziału środków finansowych i materialnych pomiędzy uczelnie, 6) wnioski w sprawie tworzenia, znoszenia, łączenia i przekształcania szkół, 7) zasady współpracy szkół z zagranicą, 8) projekty aktów normatywnych dotyczących szkolnictwa wyższego, uchwalanych przez Sejm lub Radę Ministrów, 9) inne niż wymienione w pkt. 1-8 sprawy przedkładane przez Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, senaty szkół lub z własnej inicjatywy". Inne uprawnienia Rady znalazły się w artykułach 41 (dotyczącym zgłoszenia przez ministra sprzeciwu, w porozumieniu z prezydium Rady Głównej, w sprawie wyboru rektora) i 197 (mówiącym o komisji dyscyplinarnej przy Radzie Głównej). Ustawa z 4 maja 1982 roku została znowelizowana w 1985 roku a jej jednolity tekst został ogłoszony w Dzienniku Ustaw Nr 42 pod pozycją 201. Usytuowanie Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ustawie znowelizowanej i pierwotnej było podobne. Ograniczeniu uległy uprawnienia. I tak między innymi nazwy kierunków studiów określał Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, w porozumieniu z właściwymi ministrami, po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego (art. 10 ust. 2). Rada przesłała być instytucją przyznająca jednostkom organizacyjnym szkół wyższych uprawnienia do nadawania stopni naukowych natomiast instytucją opiniującą w tym zakresie - na podstawie ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych - tekst jednolity z 11 września 1985 roku (Dz. U. Nr 42 poz. 202 art. 4 ust.1 pkt 1). Zasadniczej zmianie uległ natomiast tryb wyboru członków Rady. Po 1985 roku wyboru członków Rady Głównej dokonywały senaty szkół - samodzielnie lub wspólnie (kilka szkół jednego członka Rady) (art. 20, ust. 1 i 2). O wyborze był powiadamiany Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego (art. 20 ust. 4). Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego przedstawiał wybrane osoby Prezesowi Rady Ministrów, który dokonywał powołania na członków Rady Głównej. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego mógł jednak odmówić przedstawienia wybranej osoby Prezesowi Rady Ministrów, jeżeli przemawiał za tym ważny interes społeczny i wyznaczyć termin dokonania wyboru nowego członka Rady (art. 20 ust. 5). Jeżeli senat nie dokonał wyboru członka Rady Głównej, powoływał go Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (art. 20 ust. 6). Należy odnotować, że Prezes Rady Ministrów, na wniosek Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, mógł uchylić uchwałę Rady Głównej, jeżeli naruszała ona prawo lub ważny interes społeczny (art. 25).

Powrót do pełnej autonomii i obieralności Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego przyniosła ustawa o szkolnictwie wyższym z 12 września 1990 roku. Zgodnie z artykułem 35 tej ustawy Rada Główna Szkolnictwa Wyższego, zwana Radą Główną, była wybieralnym organem przedstawicielskim szkolnictwa wyższego (ust. 1), współdziałającym z Ministrem Edukacji Narodowej i innymi organami państwowymi przy wykonywaniu przez nie zadań w zakresie szkolnictwa wyższego i nauki (ust. 2). Kadencja Rady trwała 3 lata i rozpoczynała się 1 grudnia. Rada liczyła 50 członków, w tym 35 nauczycieli akademickich z tytułem profesora lub stopniem doktora habilitowanego, 10 innych nauczycieli akademickich posiadających stopień naukowy oraz 5 studentów. Wyboru członków Rady dokonywali elektorzy na ogólnopolskich zebraniach wyborczych, a elektorzy wybierani byli w środowiskach akademickich. Obowiązki i zakres działania Rady zostały określone w artykule 42, który mówi, że "Rada Główna na wniosek Ministra Edukacji Narodowej lub z własnej inicjatywy: 1) określa warunki, jakim powinna odpowiadać uczelnia, aby utworzyć i prowadzić kierunek studiów, minimalne wymagania programowe dla poszczególnych kierunków studiów oraz nazwy tych kierunków, 2) ustala kryteria określające dla poszczególnych kierunków studiów liczbę stanowisk profesorów zwyczajnych i profesorów nadzwyczajnych, na które uczelniom przyznawane są środki, 3) określa warunki, jakim powinna odpowiadać uczelnia, aby nadawać tytuły zawodowe" (ust. 1). Rada Główna była ponadto instytucją: 1) wskazującą kierunki rozwoju szkolnictwa wyższego w zakresie badań naukowych, kształcenia kadr i dydaktyki oraz bazy materialnej uczelni, 2) opiniującą kryteria przyznawania uczelniom dotacji z budżetu państwa, 3) opiniującą projekty aktów normatywnych dotyczących badań naukowych, szkolnictwa wyższego oraz stopni naukowych i tytułu naukowego, jak również projekty umów międzynarodowych dotyczących równoważności wykształcenia, 4) wyrażającą z własnej inicjatywy opinie w innych sprawach dotyczących szkolnictwa wyższego - szczególnie przedstawionych przez Ministra Edukacji Narodowej, innych ministrów, senaty uczelni i ogólnopolskie przedstawicielstwo samorządów studenckich (ust. 2). Przy określaniu minimalnych wymagań programowych dla poszczególnych kierunków studiów Rada Główna współdziałała z właściwymi ministrami oraz zasięgała opinii organizacji samorządu zawodowego (art. 42 ust. 3). Minister Edukacji Narodowej mógł uchylić uchwałę Rady Głównej w przypadku stwierdzenia jej niezgodności z przepisami ustawowymi (art. 44). Ustawa o szkolnictwie wyższym z 1990 roku była nowelizowana wielokrotnie. Najgłębsza nowelizacja miała miejsce w 2001 roku (Dz. U. Nr 85 poz. 924 z 2001 r.), kiedy ograniczono liczebność Rady i jej uprawnienia stanowiące. Po nowelizacji Rada Główna Szkolnictwa Wyższego - aktualnie funkcjonująca - pozostała wybieralnym organem przedstawicielskim szkolnictwa wyższego, współdziałającym z ministrem właściwym do spraw szkolnictwa wyższego oraz innymi organami władzy publicznej w ustalaniu polityki edukacyjnej państwa w zakresie szkolnictwa wyższego. Obowiązkiem Rady było: 1) wyrażenie z własnej inicjatywy opinii i przedstawianie wniosków we wszystkich sprawach dotyczących szkolnictwa wyższego i nauki, 2) wyrażanie opinii w sprawach przedstawionych przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego, inne organy władzy publicznej i Państwową Komisję Akredytacyjną, 3) opiniowanie aktów prawnych - w tym dotyczących szkolnictwa wyższego i nauki, a także promocji nauki polskiej za granicą, 4) opiniowanie projektu budżetu państwa w zakresie części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, oraz zasad przyznawania uczelniom dotacji z budżetu państwa, 5) opiniowanie projektów statutów uczelni nadanych przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego. Rada Główna VIII kadencji, której funkcjonowanie przypada na okres 1 stycznia 2003 - 31 grudnia 2005 roku, działała w 30-osobowym składzie ustanowionym nowelizacją ustawy o szkolnictwie wyższym w 2001 roku. W aktualnym składzie Rady jest 21 nauczycieli akademickich posiadających tytuł profesora lub stopień doktora habilitowanego, 6 nauczycieli akademickich posiadających stopień doktora i trzech studentów.

Uchwalona 27 lipca 2005 roku ustawa Prawo o Szkolnictwie Wyższym (Dz. U. Nr 164 poz. 1365 z 2005 r.) pozostawia Radę Główną Szkolnictwa Wyższego - podobnie jak wcześniejsze ustawy - wybieralnym organem przedstawicielskim szkolnictwa wyższego (art. 45 ust. 1). Zgodnie z artykułem 45 ustęp 2 Rada Główna współdziałała z ministrem właściwym do spraw szkolnictwa wyższego oraz innymi organami władzy i administracji publicznej w ustalaniu polityki edukacyjnej państwa w zakresie szkolnictwa wyższego. Rada w szczególności: 1) przedstawia propozycje nazw kierunków studiów oraz standardów kształcenia, 2) wyraża z własnej inicjatywy opinie i przedstawia wnioski we wszystkich sprawach dotyczących szkolnictwa wyższego, nauki i kultury, 3) wyraża opinie w sprawach przedstawionych przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego oraz inne organy władzy i administracji publicznej, 4) wyraża opinie w sprawach projektów aktów prawnych dotyczących szkolnictwa wyższego i nauki - w tym dotyczących utworzenia, likwidacji lub zmiany nazw uczelni, zawieranych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych dotyczących szkolnictwa wyższego i nauki oraz promocji nauki polskiej za granicą, 5) wyraża opinie w sprawach projektu budżetu państwa w zakresie części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, oraz w sprawach zasad przyznawania uczelniom dotacji z budżetu państwa. Szereg dalszych kompetencji Rady określają artykuły 8, 10, 11, 38, 48 i 143 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, a także inne ustawy - między innymi o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. W składzie Rady, która rozpocznie kadencję 1 stycznia 2006 roku, będzie 21 nauczycieli akademickich posiadających tytuł profesora lub stopień doktora habilitowanego, 6 nauczycieli akademickich posiadających stopień doktora, 2 doktorantów i 4 studentów (art. 46 ust. 1). Kadencja Rady będzie trwała 4 lata (art. 46 ust. 2) - podobnie jak większości instytucji szkolnictwa wyższego i nauki. Rada będzie działała na posiedzeniach plenarnych oraz poprzez swoje organy a organizację i tryb jej funkcjonowania określi uchwalony przez nią statut (art. 46 ust. 3). W posiedzeniach Rady będą uczestniczyli z głosem doradczym przedstawiciele reprezentatywnych organizacji związkowych (art. 46 ust. 4). Rada pozostaje w pełni wybieralnym organem - w wyborach dwustopniowych (na pierwszym etapie wybierani są elektorzy) (art. 47).

Historia instytucji szkolnictwa wyższego, jaką jest Rada Główna, sięga początku okresu powojennego. Do 1958 roku funkcjonowała ona w odmiennej od obecnej rzeczywistości. Od 1982 roku Rada stała się w pełni wybieralnym organem i od tego momentu liczone są jej kadencje - obecnej VIII i przyszłej IX. W okresie ostatnich 23 lat Rada Główna Szkolnictwa Wyższego i Nauki początkowo ze stosunkowo szerokim uprawnieniami przekształcona została w Radę Główną Szkolnictwa Wyższego z ograniczonymi uprawnieniami dotyczącymi sfery edukacji. Wraz z umacnianiem władzy publicznej malały uprawnienia instytucji obieralnych - w tym Rady Głównej. Umocowanie Rady w nowo uchwalonej ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym wydaje się być właściwsze niż w znowelizowanej w 2001 roku, poprzedniej ustawie o szkolnictwie wyższym. Rada pozostaje jedyną w pełni wybieralną instytucją z obszaru szkolnictwa wyższego i nauki i pełni rolę społecznej instytucji doradczej. Pozostaje jedyną instytucją reprezentującą całe środowisko akademickie - szkoły publiczne i niepubliczne, nauczycieli akademickich różnych grup, doktorantów i studentów. Poprzez współdziałanie z jednej strony z ministrem właściwym do spraw szkolnictwa wyższego i innymi ministrami, a z drugiej z licznymi instytucjami z obszaru szkolnictwa wyższego, nauki i kultury - Rada stała się forum dyskusyjnym w zakresie kształtowania modelu kształcenia na pierwszym, drugim i trzecim stopniu, reguł kształcenia akademickiego, modelu kariery akademickiej a także nowoczesnych regulacji prawnych dla obszaru szkolnictwa wyższego i nauki. Będąc reprezentantem całego środowiska akademickiego i pozostając w ciągłym kontakcie z instytucjami władzy publicznej Rada ma wiele możliwości działania na rzecz rozwoju nowoczesnego szkolnictwa wyższego. Rada będzie w stanie z wszystkich obowiązków wywiązać się jeśli znajdą się w niej przedstawiciele środowisk akademickich dysponujący dużym doświadczeniem nabytym w trakcie wcześniejszej działalności w Radzie, innych instytucjach akademickich lub w kierowaniu uczelnią. Rada oczekuje na osoby oddane sprawie rozwoju szkolnictwa wyższego i nauki, deklarujące wolę autentycznego zaangażowania w jej działalność.

Zbliżają się wybory członków Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego IX kadencji - 24 listopada nauczycieli akademickich a 8 grudnia doktorantów. Wybierzmy godnych reprezentantów - osoby mogące wznieść się ponad subiektywne odczucia i partykularne przesłanki oraz posiadające wolę konstruktywnej działalności na rzecz środowiska akademickiego i rozwoju szkolnictwa wyższego.

Prof. dr hab. JERZY BŁAŻEJOWSKI