Posiedzeniem plenarnym 15 grudnia 2005 roku Rada Główna VIII kadencji zakończyła działalność. 3 stycznia 2003 roku Rada rozpoczęła kadencję w 30 osobowym składzie. Do Rady co roku wybierani byli studenci. W trakcie trwania kadencji jeden z członków z grupy profesorów i doktorów habilitowanych zrezygnował, a w jego miejsce włączona została kolejna osoba z listy. W niezmienionej od momentu ukonstytuowania strukturze organizacyjnej Rada funkcjonowała przez całą kadencję. Odbyło się XXIX posiedzeń plenarnych i XXXVIII Prezydium Rady. 17 listopada 2005 roku uchwalony został nowy statut, dostosowany do zapisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, wkomponowujący dotychczasowe tradycje Rady oraz doświadczenia mijającej kadencji. Według niego rozpocznie funkcjonowanie Rada Główna IX kadencji.

W trakcie VIII kadencji powołany został Zespół Prezydencki do przygotowania projektu ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Rada opiniowała kilkakrotnie projekt ustawy przesyłając liczne uwagi do Zespołu Prezydenckiego względnie Komisji Sejmowych i Senackiej. Wiele zapisów dotyczących zasad kształcenia, organizacji studiów oraz spraw studenckich czy socjalnych pojawiło się w ustawie z inicjatywy Rady Głównej.

Ustawa deleguje do ponad trzydziestu rozporządzeń ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego. Propozycje dwóch rozporządzeń - w sprawie nazw kierunków studiów oraz standardów kształcenia - Rada przedstawia, zgodnie z zapisami ustawy, ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego. 13 października 2005 roku Rada podjęła uchwałę w sprawie nazw kierunków studiów (205/2005), która po uzupełnieniu uchwałą z 15 grudnia tego roku (229/2005) rekomenduje Ministrowi Edukacji i Nauki kształcenie na 118 kierunkach studiów, w tym 101 realizowanych w trybie dwustopniowym, 11 - jako jednolite studia magisterskie, 2 - w trybie jednolitych studiów magisterskich bądź studiów dwustopniowych oraz 4 - jako studia pierwszego stopnia.

Członkowie VIII kadencji RGSW w towarzystwie Ministra Edukacji i Nauki - prof. Michała Seweryńskiego i urzędników MEiN

Wiodącym tematem w trakcie trzyletniej kadencji Rady były standardy kształcenia. Przez nieco ponad rok - w początku kadencji - prowadzone były intensywne prace nad standardami kształcenia przygotowywanymi według przyjętej wcześniej formuły. Wiele standardów zostało opracowanych i przesłanych do konsultacji międzyresortowych. Gdy pojawiła się perspektywa rozpoczęcia prac nad nową ustawą dla obszaru szkolnictwa wyższego, prace nad standardami zostały spowolnione. Zapisy dotyczące standardów kształcenia pojawiły się w projekcie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym względnie wcześnie i wówczas było wiadomo, że nowe standardy kształcenia winny być przygotowane według zmienionej formuły. Dyskusja nad standardami została przez Radę zainicjowana w początku 2004 roku. Wówczas to Rada wystąpiła do środowiska akademickiego z propozycją rozwiązań w zakresie kształcenia na poziomie wyższym, inicjując szeroką dyskusję. Jej efektem była uchwała 120/2004 w sprawie kierunków studiów i standardów kształcenia oraz późniejsza uchwała ją nieznacznie modyfikująca (171/2005). Dała ona podstawę Ministrowi Edukacji i Sportu do sformułowania dwóch pism dotyczących standardów kształcenia:
http://www.mein.gov.pl/szk-wyz/archiwum_2005/list_170105_1.php
oraz kształcenia na poziomie doktoranckim:
http://www.menis.gov.pl/szk-wyz/archiwum_2005/list_170105.php
skierowanych do uczelni. Według przyjętej koncepcji standardy winny obejmować część ogólną
- wspólną dla wszystkich kierunków studiów
- oraz szczegółową - właściwą dla danego kierunku studiów. Przyjmując tę formułę rozpoczęły się prace nad przygotowaniem standardów wzorcowych obejmujących część szczegółową. Kiedy prace nad projektem ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym zostały przyspieszone, niezbędne okazało się zintensyfikowanie działań zmierzających do przygotowania nowych standardów. W tym celu Minister Edukacji Narodowej i Sportu powołał ekspertów do przygotowania części szczegółowych standardów. Wielu z nich pochodziło z rekomendacji Rady Głównej. Standardy szczegółowe wpływały do Departamentu Szkolnictwa Wyższego z różną intensywnością - gros jednak w miesiącach letnich 2005 roku. Rada opiniował je na trzech posiedzeniach poświęconych standardom w lipcu i wrześniu tego roku oraz - w miarę jak napływały - na kolejnych posiedzeniach do końca kadencji. W efekcie Rada zaopiniowała pozytywnie standardy szczegółowe dla 44 kierunków studiów. W przypadku 18 standardów uznano za konieczne ich uzupełnienie. Dalszych 38 standardów Rada zaopiniowała negatywnie. W dalszym ciągu brakuje standardów dla 18 kierunków studiów. Standardy zaopiniowane pozytywnie, w tym z uwagami, wymagają dalszych modyfikacji i korekt ujednolicających oraz dostosowujących do aktualnych zapisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Winno to nastąpić w najbliższych miesiącach. Departament Szkolnictwa Wyższego we współdziałaniu z Radą Główną przygotowuje fragment rozporządzenia obejmujący część ogólną standardów. Gdy ta będzie gotowa, projekt rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki obejmujący tę część i pozytywnie zaopiniowane standardy szczegółowe będzie mógł być skierowany do uzgodnień międzyresortowych a następnie opublikowany. Stworzy to ramy do tworzenia w uczelniach programów nauczania zgodnych z nową ustawą i wkomponowujących idee Procesu Bolońskiego.

Od lewej: Minister EiN prof. Michał Seweryński, Przewodniczący RGSW prof. Jerzy Błażejowski

Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym stwarza możliwości kształcenia nie tylko na kierunkach studiów, ale również na makrokierunkach oraz w ramach studiów międzykierunkowych. Wizję tego typu kształcenia rysuje wspomniana wcześniej uchwała 120/2004 Rady Głównej. Inną kwestią jest kształcenie w ramach kierunków unikatowych oraz z wykorzystaniem unikatowych standardów kształcenia. Rada określiła kryteria opiniowania wniosków napływających w tych sprawach z uczelni. Pierwsze dwa wnioski dotyczące uzyskania zgody Ministra Edukacji i Nauki na kształcenie w ramach unikatowych kierunków zostały przez Radę zaopiniowane pozytywnie.

Ministerstwo Edukacji i Nauki przygotowało kilka rozporządzeń do ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, które Rada zaopiniowała pozytywnie, sugerując niekiedy uzupełnienia. Dalsze są dyskutowane z Radą na etapie formułowania odpowiednich zapisów.

Rada uczestniczyła w dyskusji nad projektami dwóch innych ustaw: o zasadach finansowania nauki (uchwalonej w 2004 roku) oraz o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (uchwalonej w 2005 roku). W obu przypadkach Rada postulowała zapisy podkreślające rolę środowisk akademickich w rozwoju nauki oraz ukierunkowania badań na zastosowania i pobudzanie innowacyjności.

Rada Główna sukcesywnie opiniowała wnioski jednostek organizacyjnych uczelni o przyznanie uprawnień do nadawania stopni naukowych. Wniosków takich wpłynęło 153, z tego 92 zostało zaopiniowanych pozytywnie, a 54 - negatywnie. Wiele wniosków wynikało z reorganizacji podstawowych jednostek szkół wyższych.

Rada zaopiniowała 3 projekty ustaw o utworzenie Uniwersytetów - Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Świętokrzyskiego w Kielcach i Medyczno-Przyrodniczego w Szczecinie - zasięgając opinii renomowanych uniwersytetów polskich. Po wejściu w życie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i regulacji dotyczących nazw uczelni, Rada zmodyfikowała kryteria opiniowania wniosków o utworzenie lub zmianę nazwy uczelni.

Rada opiniowała projekty umów o wzajemnym uznawaniu wykształcenia, dyplomów ukończenia studiów oraz stopni naukowych z: Federacją Rosyjską, Republiką Białoruś, Republiką Czeską, Republiką Federalną Niemiec oraz Republiką Litewską. Część z nich została podpisana na szczeblu rządowym.

Rada wypowiadała się w ważnych sprawach dotyczących między innymi przystąpienia Polski do Unii Europejskiej czy 25-lecia powstania Solidarności - podejmując odpowiednie uchwały. Podobnie Rada odniosła się do dokumentu "Rola uniwersytetów w Europie wiedzy".

Obrady plenarne RGSW

Rada wielokrotnie podejmowała dyskusję nad problemami kształcenia w ramach II szczebla - między innymi podjęła uchwały w sprawie potrzeby zdawania matematyki na egzaminie maturalnym.

Rada Główna wywiązywała się na bieżąco z obowiązku opiniowania dokumentów wpływając od organów władzy publicznej - głównie Ministerstwa Edukacji i Nauki (wcześniej Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu).

Rada w szczególności opiniowała projekty:

• budżetu państwa w zakresie szkolnictwa wyższego
• zasad podziału dotacji budżetowej dla szkół wyższych
• zasad podziału dotacji na badania własne (Rada śledziła przygotowanie nowego algorytmu podziału tej dotacji)
• zasad podziału kwot budżetowych na stypendia studenckie oraz wnioski
• uczelni niepublicznych o dotacje z budżetu państwa.

Rada zaopiniowała wiele regulaminów stypendiów naukowych, które wpłynęły z uczelni lub innych instytucji. Uczestniczyła ponadto w opiniowaniu licznych dokumentów unijnych, raportów OECD i innych dotyczących obszaru szkolnictwa wyższego i nauki.

Wybory członków Rady Głównej IX kadencji odbyły się z uwzględnieniem zapisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, w dniu 24 listopada - w grupie nauczycieli akademickich - oraz 8 grudnia - doktorantów. Członkowie Rady z grona studentów zostali wybrani przez Parlament Studentów Rzeczypospolitej Polskiej. Wybory te poprzedziło wyłonienie elektorów, w różnych terminach począwszy od maja do listopada 2005 roku. Na 27 osób reprezentujących nauczycieli akademickich, 10 - to członkowie Rady VIII kadencji. W 30% zatem pozostaną obecni członkowie, a w 70 % będą to osoby nowe (niekiedy uczestniczące w pracach Rady wcześniejszych kadencji).

Rada dokonała wyboru członków Komisji Dyscyplinarnej przy Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego, a następnie przewodniczącej i wiceprzewodniczących Komisji. Również w tej instytucji nastąpiła znacząca wymiana osób (z poprzedniej Komisji pozostały 2 osoby, w 25 osobowym składzie).

Rada współdziałała z ministrem właściwym do spraw szkolnictwa wyższego oraz innymi ministrami w sprawach dotyczących kształcenia na poziomie wyższym. Współpraca ta była konstruktywna, mimo niekiedy różnicy zdań. Udało się Radzie wielokrotnie przekonać władze publiczne do konkretnych rozwiązań. Rada pełniła też rolę konstruktywnej reprezentacji środowiska akademickiego.

Ważnym obszarem działalności Rady były kontakty ze środowiskiem akademickim i naukowym. Przedstawiciele Rady Głównej uczestniczyli w posiedzeniach Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich oraz innych konferencji rektorów. Brali udział w spotkaniach różnych gremiów funkcjonujących w obszarze szkolnictwa wyższego. Przedstawiciele Rady byli obecni na posiedzeniach Polskiej Akademii Nauk, Rady Nauki oraz Rady Głównej Jednostek Badawczo-Rozwojowych.

Za ważne w minionej kadencji należy uznać kontakty z Państwową Komisją Akredytacyjną i Centralną Komisją do Spraw Stopni i Tytułów. Współpraca z Państwową Komisją Akredytacyjną stwarza perspektywę wypracowania racjonalnych mechanizmów podnoszenia jakości kształcenia. Współpraca z Centralną Komisją rysuje natomiast możliwości zharmonizowania relacji między dziedzinami, względnie dyscyplinami nadawania stopni i tytułów z jednej strony a kierunkami kształcenia z drugiej.

Rada Główna Szkolnictwa Wyższego, obieralny organ przedstawicielski szkolnictwa wyższego, pełni rolę partnera społecznego względem instytucji publicznych. W mijającej kadencji Rada wielokrotnie typowała przedstawicieli środowisk naukowych i akademickich do komitetów sterujących i monitorujących programów unijnych. Członkowie Rady brali udział w różnych spotkaniach dotyczących spraw szkolnictwa wyższego i nauki. Uczestniczyli też w życiu środowiska akademickiego, przenosząc opinie tam zasłyszane oraz pojawiające się problemy najpierw na forum Rady a później Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz innych instytucji.

VIII kadencja zamyka pewien okres w historii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego. Był to czas podejmowania przez Radę działań w kierunku unowocześnienia modelu szkolnictwa wyższego. Ale był to też okres poszukiwania obszarów aktywności, które dawałyby Radzie poczucie przydatności szkolnictwu wyższemu i społeczeństwu. Wobec nowelizacji poprzedniej ustawy o szkolnictwie wyższym (w 2001 roku) i powstania Państwowej Komisji Akredytacyjnej oraz wejścia w życie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (w 2005 roku) wraz z umocowanymi dwiema dalszymi instytucjami - Konferencją Rektorów Akademickich Szkół Polskich i Konferencją Rektorów Zawodowych Szkół Polskich - Rada stanęła przed wyzwaniem znalezienia własnych obszarów aktywności. Są nimi niewątpliwie sprawy modelu kształcenia akademickiego, polityki edukacyjnej państwa czy strategii rozwoju szkolnictwa wyższego. Jako instytucja skupiająca przedstawicieli całego środowiska akademickiego, Rada może pełnić rolę koordynatora dyskusji dotyczących ważnych aspektów szkolnictwa wyższego i nauki. Rada może też czuć się reprezentantem społecznym środowisk naukowych i akademickich - jako w pełni obieralny organ przedstawicielski. Patrząc z tej perspektywy można mniemać, że Rada będzie postrzegana jako wartościowa instytucja szkolnictwa wyższego, dbająca o jego właściwe miejsce, rangę i rozwój. Nastąpi to, jeśli Rada - kontynuując zdobyte doświadczenie - będzie podejmowała racjonalne działania i decyzje we współpracy z możliwie szeroką reprezentacją środowisk akademickich i naukowych oraz instytucji publicznych.

Prof. dr hab. JERZY BŁAŻEJOWSKI