Pięć lat temu, 9 marca 1994 roku zmarł wybitny polski uczony - profesor Henryk Barycz. Urodził się w Starym Sączu, z którym był duchowo związany do końca życia, publikując materiały i przyczynki do dziejów regionu. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim (1920-1925), w którym pozostawał pod urokiem profesora Stanisława Kota. Habilitację uzyskał w 1935 roku. Po zakończeniu wojny otrzymał profesurę na Uniwersytecie Jagiellońskim, na którym pracował aż do emerytury, z wyjątkiem okresu 1949-1953, kiedy to wykładał na Uniwersytecie Wrocławskim. Od 1951 roku był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, a od 1973 - Polskiej Akademii Nauk. Piastował różne zaszczytne funkcje w polskich i zagranicznych towarzystwach naukowych, wchodził też w skład redakcji periodyku "Reformacja w Polsce". Trudno w kilku słowach omówić przebogaty dorobek naukowy Profesora. Najwięcej prac poświęcił swej macierzystej uczelni, której tak wiele zawdzięczał. Opublikował Szkice z dziejów Uniwersytetu Jagiellońskiego (1933), Historię Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu (1935), Plan wydawnictw źródeł do dziejów Uniwersytetu Jagiellońskiego (1938), Alma Mater Jagiellonica (1958), Uniwersytet Jagielloński w życiu narodu polskiego (1948, wyd. drugie - zmienione - 1964).

Tej uczelni dotyczą też przyczynki, omawiające kontakty z nią znanych Polaków. I tu na plan pierwszy wysuwa się oczywiście Mikołaj Kopernik, któremu Profesor zadedykował kilka ważnych prac - Mikołaj Kopernik - wielki uczony Odrodzenia (1953) i Cracovia nello sviluppo e nell`affermazione delle teorie Copernicane (1978). Wśród innych, którzy swój los, choć na krótko związali z krakowską uczelnią, wyróżnieni zostali: Antoni Zygmunt Helcel, Józef Ignacy Kraszewski (osobna praca - Józef Ignacy Kraszewski czterokrotny kandydat do katedry uniwersyteckiej - 1978), Stanisław Estreicher (Stanisław Estreicher i rozwój jego twórczości naukowej - 1947), Wincenty Pol (Wincenty Pol jako profesor geografii w Uniwersytecie Jagiellońskim - 1949), August Cieszkowski, Wojciech Kętrzyński, Szymon Szymonowicz oraz Ludwik Brożek (Jan Brożek na tle walki elementów postępowych z tradycyjnymi w Uniwersytecie Jagiellońskim - "Krakowskie Odrodzenie" - 1954). Na wspomnienie zasługuje również prowadzenie kroniki uniwersyteckiej w latach 1934-1939 oraz w latach II wojny światowej (druk - 1946). Kilka prac wiąże się także z historią Uniwersytetu Wrocławskiego (Uniwersytet Wrocławski w przeszłości i teraźniejszości - 1946, Rola Polaków na Uniwersytecie Wrocławskim - 1946). Oba wspomniane nurty zainteresowań Profesora zwieńczone zostały bądź monografiami historycznymi (Stanisław Smolka w życiu i nauce - 1975, Historyk gniewny i niepokorny. Rzecz o Wacławie Sobieskim - 1978) bądź pracami zbiorowymi. Kraków i Małopolska przez dzieje. Studia i szkice... (współredakcja - 1970) i Wśród gawędziarzy, pamiętnikarzy i uczonych galicyjskich (t. 1-2, 1963). Osobny dział zainteresowań Profesora stanowił Śląsk i jego udział w życiu kulturalnym (Śląsk w polskiej kulturze umysłowej na tle polsko- śląskich związków duchowych w przeszłości - 1946, Śląsk w polskiej kulturze umysłowej - 1978, Ślązacy na Uniwersytecie Jagiellońskim od XV do XVIII wieku - 1935). Niemałe są zasługi Profesora jako historyka oświaty. Ta jego droga badawcza przyniosła zarówno ustalenia szczegółowe, jak i syntezy. Do ważniejszych prac trzeba tu zaliczyć Szkołę miejską w Bojanowie u schyłku wieku XVIII. Z dziejów szkolnictwa mniejszościowego w Polsce ("Przegląd Zachodni" 1952, nr 11/12), W 350 rocznicę założenia Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego (1938) i Historię szkół nowodworskich. Od założenia do reformy Hugona Kołłątaja (t. 1, 1947). Wymienione prace zostały podsumowane dziełem Dzieje nauki polskiej w epoce odrodzenia (1953, druga redakcja - 1957) oraz monografią Barok wydaną w serii Historia nauki polskiej (t. 2, 1970). Profesor badał także dzieje innych - zagranicznych - uniwersytetów. Szczególnie zajmowały go włoskie uczelnie: Padwa, Bolonia, Rzym. Wspominał uniwersytet w Getyndze i w Pradze. Wszystko to miało służyć prześledzeniu dróg polskich studentów, którzy opuszczali kraj, by odebrać staranne wykształcenie. Badania te zrodziły monografię Polacy na studiach w Rzymie w epoce Odrodzenia (1938) dopełnioną później praca Z dziejów polskich wędrówek naukowych za granicę (1969) i Spojrzenie w przyszłość polsko-włoską (1985). I wreszcie ulubiona, jak się wydaje, epoka profesora - odrodzenie, które pozostawało dla Niego silnie związane tak z humanizmem, jak i z reformacją. Renesansowi poświęcone są prace: W blaskach epoki Odrodzenia (1968) i Z epoki renesansu, reformacji i baroku (1971). Szczegółowym studium tego okresu była rozprawa Z zaścianka na Parnas. Drogi kulturalnego rozwoju Jana Kochanowskiego i jego rodu (1981). Jak już wspominałem na wstępie, w dorobku Profesora są przyczynki związane z Sądecczyzną. Na łamach "Rocznika Sądeckiego" ukazały się takie prace, jak: Z tradycji oświatowo-szkolnych Sądecczyzny (okres staropolski stulecia XIV- XVIII) --1975, Z kulturalnego almanachu Nowego Sącza - 1962, Nowe szczegóły do dziejów inwentaryzacji archiwum miasta Nowego Sącza w drugiej połowie XIV wieku. Wśród innych dzieł Profesora są rozprawy: Studia z dziejów polskiej humanistyki w okresie Młodej Polski (1977) oraz Między Krakowem a Warmią i Mazurami. Studia i szkice (1987).

Jak stąd widać, skala zainteresowań profesora była imponująca. Z powodzeniem stosował koncentryczną metodę badawczą - penetrował problem począwszy od przyczynku przez studium aż do monografii książkowej. Naszym obowiązkiem wobec Profesora winno być opracowanie bibliografii jego prac od 1967 roku oraz szczegółowe przebadanie jego archiwum, która z całą pewnością zawiera jeszcze materiał na niejedną poważną pracę. A wszystko to stało się udziałem jednego tylko uczonego - Profesora Henryka Barycza.