Tegoroczna konferencja, odbywająca się w 149. rocznicę uzyskania przez Katowice praw miejskich, przebiegała pod hasłem „Katowice w II Rzeczypospolitej”. W wydarzeniu udział wzięli nie tylko historycy, przedstawiciele świata nauki i polityki, ale również mieszkańcy Katowic zainteresowani historią swojego miasta oraz uczniowie katowickich szkół.

Obrady w ramach 14. Katowickiej Konferencji Naukowej w Muzeum Historii Katowic

Wśród zaproszonych gości znaleźli się m.in.: ks. abp senior dr Damian Zimoń, proboszcz parafii ewangelickiej w Katowicach i biskup diecezji katowickiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce ks. bp dr Marian Niemiec, przewodniczący Sejmiku Województwa Śląskiego Andrzej Gościniak, wiceprezydent Katowic Krystyna Siejna oraz przewodniczący Rady Miasta Katowic Jerzy Forajter.

Tegoroczna konferencja miała charakter interdyscyplinarny. Organizatorzy chcieli między innymi zwrócić uwagę na to, jak Katowice awansowały w okresie międzywojennym z miasta „drugiej kategorii” – jak to ujął prof. Jerzy Klamka, prezes Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Katowicach – na stolicę województwa, i to ważnego województwa o potencjale przemysłowym, na stolicę regionu śląskiego i wreszcie na stolicę diecezji.

Merytorycznego wprowadzenia do konferencji dokonał prof. dr hab. Antoni Barciak, historyk z Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego.

– Od 14 lat omawiamy problemy dotyczące naszego miasta. Jest ich wiele i wymagają one rzetelnego podejścia i omówienia. Tego typu spotkania są również okazją do dyskusji nad sprawami kontrowersyjnymi. Wybierając jako motyw przewodni tegorocznej konferencji okres międzywojenny Katowic, chcieliśmy zwrócić uwagę na potrzebę porozmawiania na temat czasów, które w okresie PRL nie były zbyt dobrze oceniane. Chcieliśmy raz jeszcze spojrzeć naukowo na ten okres i spróbować go obiektywnie ocenić. Wśród pytań, które należy zadać, są także takie, jak: czym był wówczas Śląsk dla Polski, ale i czym była Polska dla Śląska – powiedział prof. Barciak.

Następnie prof. dr hab. Ewa Chojecka wygłosiła referat wprowadzający pt. „Dziedzictwo postindustrialne: dwudziestolecie Katowic z dzisiejszej perspektywy zobaczone inaczej”.

– Tym razem nasza pamięć skupia się na stosunkowo niedługim okresie dziejów miasta, zamkniętym niczym kapsuła czasu pomiędzy dwiema wojnami. Początek i koniec tego okresu wyznaczają dwie katastrofy pierwszej i drugiej wojny światowej, stąd niekiedy używamy terminu „międzywojnie”. Czym był ów czas darowanego pokoju? Czy był „zieloną wyspą”, krótkim interwałem pozornej stabilizacji na wulkanie, czy skupiał w sobie nieprzetrawioną traumę pierwszej wojny i przeczucie tej nadciągającej drugiej? – pytała prof. dr hab. Ewa Chojecka. – Działano wtedy intensywnie i spiesznie, jakby instynktownie czując, że czasu jest niewiele. Dla nas współczesnych katowickie międzywojnie jest zamkniętym rozdziałem historii, możemy ogarnąć rzecz całościowo. Jest zarazem okresem trudnym, gdyż miał u swego początku i u swego końca dwa przełomy zerwanej ciągłości kulturowej.

Badaczka zwróciła uwagę, że na naszą pamięć o międzywojniu nakładają się warstwy wydarzeń, które nastąpiły po 1939 roku – lata wojny, półwiecze PRL-u i ćwierćwiecze III RP. Tworzą one kurtynę i barierę czasu, spoza której wyłania się obraz Katowic okresu II Rzeczypospolitej. Międzywojenny okres dziejów Katowic tworzy obszar czasu dokonanego. To miasto nie jest niełatwe do opisania. Było wielokrotnie niszczone bez burzenia domów. Nie posiada ciągłości tradycji, nawet w obrębie swej krótkiej – datującej się od 1865 roku – miejskiej historii.

Kolejnym punktem programu konferencji była dyskusja panelowa z udziałem znakomitych gości: prof. dr hab. Ewy Chojeckiej, prof. dr. hab. Andrzeja Chwalby, prof. dr. hab. Tomasza Falęckiego, Jerzego Forajtera, prof. dr. hab. Włodzimierza Mędrzeckiego, Krystyny Siejnej, prof. dr. hab. Jerzego Wyrozumskiego, prof. dr. hab. Tomasza Schramma (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu) oraz ks. abp. seniora dr. Damiana Zimonia. Uczestnicy panelu rozmawiali na temat Katowic jako stolicy autonomicznego województwa, miasta w koncepcjach władz Katowic, o strukturze społecznej i narodowej, zagadnieniach gospodarczych, kulturze międzywojennych Katowic.

W kolejnych częściach konferencji referenci poruszali między innymi takie tematy, jak: wpływ rywalizacji etnicznej na międzywojennym (polskim i niemieckim) Górnym Śląsku na spójność miejscowych społeczności, śląskie losy Michała Grażyńskiego, Katowice jako siedziba górnośląskiego biskupstwa, kontrowersje wokół tangenty w latach 1922–1939, życie towarzyskie katowickich elit w międzywojniu, prasa i radio w Katowicach w okresie międzywojennym, początki „Gościa Niedzielnego” w Katowicach (1923– –1939), kształt urbanistyczny Katowic w dobie II Rzeczypospolitej czy różnorodność tendencji architektonicznych w katowickim modernizmie.