Od prawie 20 lat Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, największe w kraju pozabudżetowe źródło finansowania nauki, przyznaje miliony złotych na stypendia i granty dla naukowców. Wśród jej beneficjentów jest również coraz liczniejsze grono młodych naukowców z Uniwersytetu Śląskiego. Stypendystami programu START – rocznego stypendium w wysokości 24 tys. zł, stanowiącego dowód uznania dla dotychczasowych osiągnięć naukowych młodych uczonych do 30. roku życia – zostali m.in. dr Katarzyna Grzybowska (chemia fizyczna) i mgr Patryk Włodarczyk (fizyka).
Praca badawcza dr Katarzyny Grzybowskiej z Instytutu Fizyki UŚ polega na badaniu ruchów molekularnych w różnorodnych materiałach (np. w lekarstwach, polimerach, mieszaninach) pod wpływem zmieniających się warunków – temperatury i ciśnienia. W swojej pracy doktorskiej zajmowała się badaniem dynamiki molekularnej glikoli propylenowych.
– Substancje te to tak zwane krioprotektanty, które zapobiegają krystalizacji wody. Są powszechnie używane w różnych gałęziach przemysłu, np. dodawane do smarów, zapobiegających niebezpiecznemu oblodzeniu skrzydeł samolotów – wyjaśnia dr Grzybowska. Młoda fizyczka jest stypendystką programu TEAM, którego celem jest wsparcie projektów z udziałem studentów, doktorantów i uczestników staży podoktorskich, realizowanych w najlepszych zespołach badawczych w Polsce (imienne stypendia naukowe oraz grant badawczy). Projekt, w którym uczestniczy, nosi tytuł „From Study of Molecular Dynamics in Amorphous Medicines at Ambient and Elevated Pressure to Novel Applications in Pharmacy” i finansowany jest przez FNP z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Dr Grzybowska w 2009 r. korzystała ze stypendium w ramach programu START. Aplikowała o nie po namowie promotora jej pracy doktorskiej prof. Mariana Palucha (również laureata stypendium START).
Uznanie ekspertów
Jak przyznaje, roczne stypendium w wysokości 24 tys. zł było dla niej znaczącym zastrzykiem finansowym. Szczególnie, że otrzymała go pod koniec studiów doktoranckich, gdy jeszcze nie była pewna, czy po uzyskaniu doktoratu zostanie zatrudniona w Instytucie Fizyki UŚ. – To jednak nie tylko nagroda finansowa, ale przede wszystkim mentalne wsparcie. Otrzymanie takiego stypendium świadczy o tym, że moja praca jest ważna, i że została doceniona przez ekspertów, a to ogromnie motywuje do dalszej działalności – mówi dr Grzybowska. Z jej obserwacji wynika, że młodzi naukowcy, jej koledzy, coraz chętniej poszukują i korzystają z takich możliwości jak program START. – Grupa badawcza prof. Mariana Palucha, w której mam przyjemność pracować, jest niezwykle prężna i kreatywna. Wciąż poszukujemy nowych źródeł finansowania, aby ciągle rozwijać nasze laboratorium spektroskopii dielektrycznej, które już teraz jest jednym z najlepszych na świecie. Większość członków grupy już otrzymała stypendium START FNP, a młodzi doktoranci obecnie składają do FNP wnioski o przyznanie tego stypendium w kolejnej edycji konkursu – podkreśla dr Grzybowska.
Za namową promotora
W programie START za namową prof. Mariana Palucha, swojego promotora, wziął również udział mgr Patryk Włodarczyk z Zakładu Fizyki Molekularnej i Biofizyki w Instytucie Fizyki UŚ. Grupa badawcza, do której należy, zajmuje się badaniem dynamiki molekularnej w szkłach organicznych, z wykorzystaniem spektroskopii dielektrycznej. W trakcie pierwszego roku studiów doktoranckich naukowiec zajmował się badaniami cukrów w fazie szklistej. – Wspólnie z moim współpracownikiem dr. Kamilem Kamińskim odkryliśmy, że spektroskopia dielektryczna pozwala obserwować reakcje mutarotacji w przechłodzonej fruktozie. Ponieważ nikt do tej pory nie opisał tego procesu w fazie przechłodzonej, mutarotacja stała się tematem mojej pracy doktorskiej – wyjaśnia Patryk Włodarczyk. Naukowcowi udało się opisać kinetykę tego procesu m.in. w przechłodzonej fruktozie i rybozie.
Zawalczy o przedłużenie
Młody chemik jest stypendystą dwóch programów FNP: START oraz TEAM. – Na drugim roku studiów doktoranckich dostałem się, w ramach otwartego konkursu, do programu TEAM, którego laureatem został prof. Marian Paluch. Program jest skoncentrowany na badaniu dynamiki lekarstw amorficznych, które w przyszłości mogą zastąpić tabletki w formie krystalicznej. Ponieważ jestem magistrem chemii, a moją specjalnością była chemia teoretyczna, moje zadania w ramach TEAM–u wiążą się z obliczeniami z wykorzystaniem metod chemii kwantowej – tłumaczy mgr Włodarczyk.
Jak przyznaje, stypendia FNP są jego głównym źródłem utrzymania i uważa je za znaczące wsparcie finansowe. Dzięki nim mógł ułożyć sobie życie prywatne w trakcie studiów doktoranckich (ożenił się w czerwcu 2010 r.). W tym roku zamierza starać się o przedłużenie stypendium START. – O przyznaniu stypendium decyduje w największej mierze dorobek naukowy w postaci publikacji w uznanych czasopismach naukowych. Aktualnie jestem współautorem dwudziestu publikacji. Jedna z ostatnich została umieszczona w czasopiśmie „Journal of Chemical Physics” w zakładce „Research Highlight”, dlatego też jestem optymistycznie nastawiony przed kolejnym konkursem – mówi młody naukowiec.
W latach 2009–2010 laureatami programu START zostali również inni naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego: mgr Ewa Kamińska (fizyka), mgr inż. Michał Krompiec (chemia), mgr inż. Robert Penczek (chemia).

Dr Katarzyna Grzybowska i mgr Patryk Włodarczyk