Śląskie przeboje na światowym rynku nauki cd.

Liderzy z Uniwersytetu Śląskiego na listach “gorących" publikacji polskich

Na łamach "Gazety Uniwersyteckiej UŚ" (nr 1/80, październik 2000) przedstawiłem ostatnio nowe publikacje pracowników Uniwersytetu Śląskiego, szczególnie często zauważane i twórczo wykorzystywane przez innych autorów w przodujących czasopismach - i to mimo rosnącej konkurencji w światowej społeczności naukowej (competition for attention). Dzięki statystycznej bazie National Citation Report for Poland (NCR) 1999, uaktualnionej danymi z indeksu cytowań Science Citation Index Expanded (SCI Ex), przedstawiam obecnie pogłębioną analizę pozycji górnośląskich "przebojów" na tle podobnych osiągnięć krajowych w obrębie poszczególnych dyscyplin i pól badawczych. A - jak przypuszczałem uprzednio - jest się czym pochwalić.

Sukcesy te prezentowane są w różnych kontekstach czasowych. Dla dwóch prac z kręgu nauk społecznych, klasyfikacja odnosi się do wszystkich prac od 1981 r. z afiliacją (współ)autorską do polskich instytucji. W przypadku prac z nauk matematyczno-przyrodniczych, okres ten zawężono do końca lat 90-tych. Tak ogromne są bowiem różnice w zakresie indeksowania publikacji z różnych dziedzin w filadelfijskim Instytucie Informacji Naukowej (Institute for Scientific Information, ISI). Przypominam raz jeszcze, że najłatwiej być cytowanym w tych dziedzinach nauk, które są najszerzej reprezentowane w bazach ISI: w chemii, fizyce i - częściowo - w biologii (biochemia, genetyka, itd.). Również podział na (sub)dyscypliny w ujęciu ISI, odzwierciedlony w pogrupowaniu rejestrowanych czasopism, odbiega często od naszych standardów. Przedstawiona klasyfikacja polskich publikacji opiera się na całkowitej liczbie cytowań (z uwzględnieniem samocytowań).

Z powodów dyskutowanych w poprzedniej publikacji, wykluczono z rankingu te artykuły, w których udział polskich instytucji nie przekraczał 10% - są to na ogół zespołowe molochy (ponad 50 autorów) reprezentujące cały świat, a nie konkretną instytucję czy nawet kraj. Z zapisu bibliograficznego baz ISI nie można bowiem stwierdzić, które adresy odnoszą się do których autorów. Jak pokazano w tabeli na przykładzie dyscypliny Instrumentation/Measurement, pięć z ośmiu czołowych polskich prac (według NCR) to właśnie takie publikacje globalne, o zespołach dochodzących do 600 osób z ponad 50 instytucji i kilkunastu krajów.

Tematykę wyróżnionych prac prezentują na koniec sami autorzy.

Polskie hity z psychologii i geografii

Przy omawianiu ogólnej rangi dorobku UŚ w nauce polskiej ("GU UŚ" nr 7/63, kwiecień 1999) już można było zauważyć klasę niektórych osiągnięć z kręgu szeroko rozumianych nauk społecznych. Dane z NCR jednoznacznie wskazują, że naszą uczelnią związane są dwa artykuły będące najczęściej cytowanymi polskimi publikacjami z okresu ostatnich 20 lat, nawet jeśli dotyczy to niewielkich pól badawczych, o liczbie publikacji nie przekraczającej kilku rocznie.

W psychologii zdrowia prym wiedzie (36 cytowań) wspólna publikacja prof. Ireny Heszen-Niejodek (pod nazwiskiem Heszen-Klemens) z E. Łapińską z warszawskiej Akademii Medycznej. Wymienić jeszcze należy dwie inne klasowe publikacje tej autorki dotyczące tej jakże uniwersalnej problematyki: z 1987 r. w Social Science & Medicine (21 cytowań) oraz artykuł z Psychotherapy and Psychosomatics pt. "Anxiety and hope during the course of three different medical illnesses: a longitudinal study". Ta druga, jeszcze "ciepła" polsko-amerykańska praca z końca 1999 r. (współautorzy: L.A. Gottschalk i M. Januszek), już znalazła się w bibliografiach 5 artykułów notowanych w SCI Ex. Trzeba też wspomnieć o groźnym rywalu (22 cytowania) w postaci artykułu "Changing life expectancy in central Europe: is there a single reason?" z Journal of Public Health Medicine z 1996 r. (autorzy z 4 krajów: L. Chenet i inni, w tym P. Kalbarczyk z krakowskiej Szkoły Zdrowia Publicznego).

Z kolei wśród 133 polskich publikacji z kręgu badań wpływu człowieka na środowiska, na pograniczu nauk o Ziemi i nauk społecznych (socjologia rozwoju), największe sukcesy odnosi wspólna praca prof. Kazimierza Klimka (jeszcze z okresu pracy w krakowskim Instytucie Ochrony Przyrody PAN) ze znanym geografem angielskim M.G. Macklin'em. Wyraźnie dubluje ona w osiągniętej liczbie 30 cytowań konkurentów krajowych, również tych z Wydziału Nauk Społecznych UŚ. Kolejne artykuły doczekały się jedynie 11 powołań. Popularność ta w środowisku geografów i geologów jest pochodną nowatorskiego, interdyscyplinarnego charakteru tego opracowania w zawsze aktualnej - nie tylko na Górnym Śląsku - tematyce antropopresji (patrz wywiad z prof. Klimkiem w "GU UŚ" nr 2/82, listopad 2000).

Konkurencja w fizyce nam nie straszna

Cztery wyróżnione artykuły z nauk matematyczno-przyrodniczych zostały dostrzeżone niedawno przy okazji rankingu prac UŚ z końca lat 90-tych - upływ czasu tylko potwierdza ich nieprzeciętne walory. Najwyżej należy ocenić autorski wyczyn dr Jerzego Kansego, który zdecydowanie i samodzielnie wyprzedza zespoły badaczy z renomowanych ośrodków Krakowa i Warszawy w metodyczno-instrumentalnym polu badawczym fizyki i chemii. A sądząc z rosnącego trendu, szczyt popularności to "programowe" opracowanie może mieć dopiero przed sobą.

Przy poprzeczce wysoko postawionej przez dr Kansego, międzynarodowe sukcesy publikacji z udziałem dr hab. Krzysztofa Szota, prof. Marka Jeżabka oraz prof. Jolanty Małuszyńskiej nie są aż tak spektakularne. Tym niemniej, ta pierwsza jest na czele listy 833 prac z fizyki stosowanej/ciała stałego opublikowanych w jednym tylko 1997 roku; w fizyce teoretycznej liczba publikacji z Polski (bardziej lub mniej) rodem przekracza 2000 rocznie - taka jest skala konkurencji wśród polskich fizyków. Również doścignięcie czołówki krajowej w biologii molekularnej jest warte podkreślenia. W końcu chodzi o naukę XXI wieku!

Jestem przekonany, że anonsowane osiągnięcia naukowców z UŚ - precyzyjnie udokumentowane naukometrycznie - doczekają się uhonorowania odpowiednimi nagrodami i stypendiami ze strony władz uczelni.

Artykuły pracowników Uniwersytetu Śląskiego
najwyżej notowane w nauce polskiej

Autor(zy) z UŚ(i tylko
pierwsi współautorzy
zewnętrzni w dużym
zespole badawczym)
Jednostka macierzysta na UŚ Tytuł artykułu
Czasopismo, rok , nr tomu, strony
Liczba cytowań
do VI. 2002
Dyscyplina
wg ISI
Pozycją pracy z UŚ (wg NCR)
/ Liczba polskich prac
  PUBLIKACJE OD 1981 R.   
HESZEN-KLEMENS
[HESZEN-NIEJODEK]
I., ŁAPIŃSKA E.
Katedra Psychologii
Zdrowia i Rozwoju
Człowieka WPiP
Doctor-patient interaction, patients' health behavior
and effects of treatment. Social Science & Medicine
1984, 19, 9-18
36 Public Health
& Health Care
1/89
MACKLIN M.G.,
KLIMEK K.
Katedra Paleogeografii
i Paleoekologii
Czwartorzędu WNoZ
Dispersal, storage and transformation of
metal-contaminated alluvia in the upper Vistula Basin,
southwest Poland. Applied Geography 1992,
12, 7-30
80 Environmen-
tal Studies,
Geography,
Development
1/133
  PUBLIKACJE Z LAT 1996-1998   
KANSY J. Zakład Efektu
Mössbauera
i Anihilacji
Pozytonów WT
Microcomputer program for analysis of positron
annihilation lifetime spectra. Nuclear
Instruments & Methods in Physics Research
A 1996, 374, 235-244
73 Instrumen-
tation/Mea-
surement
1 (3)/305
GORYLL M.,
VESCAN L.,
SCHMIDT K.,
MESTERS S.,
LUTH H., SZOT K.
Zakład Fizyki
Doświadczalnej
WMFiCH
Size distribution of Ge islands grown on Si(001).
Applied Physics Letters 1997, 7, 410-412
60 Applied Physics/
Condensed
Matter
6/2512
SCHEID O.M.,
JAKOVLEVA L.,
AFSAR K.,
MAŁUSZYNSKA J.,
PASZKOWSKI J.
Katedra Anatomii
i Cytologii Roślin
WBiOŚ
A change of ploidy can modify epigenetic silencing.
Proceedings of the National Academy of Sciences of
the United States of America (PNAS) 1996, 93, 7114-7119
38 Molecular
Biology
& Genetics
13(17)/251
  PUBLIKACJE Z 1998 R.   
JEŻABEK M.,
SUMINO Y.
Zakład Teorii Pola
i Cząstek
Elementarnych
WMFiCH
Neutrino mixing and see-saw mechanism.
Physics Letters B 1998, 440, 327-331
63 Physics 6(9)/2020

WBiOŚ - Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, WMFiCH - Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii, WNoZ - Wydział Nauk o Ziemi, WPiP - Wydział Pedagogiki i Psychologii, WT - Wydział Techniki

RANKING POLSKICH PUBLIKACJI
DYSCYPLINA: INSTRUMENTATION & MEASUREMENT 1996-1998
(NATIONAL CITATION REPORT FOR POLAND 1999; uzupełnione wg SCI EX do VI.2002)

Liczba
cytowań
Autor(zy) Afiliacja do polskiej instytucji Źródło
(czasopismo, nr tomu,
1-sza strona, rok)
Tytuł artykułu
165 ABREU P. i 547 innych* IFJ Kraków; UW i 66 innych Nucl. Instr. Meth. Phys.
Res. A 378 57 1996
Performance of the DELPHI detector
76 ABT I. i i 582 innych* IFJ Kraków i 41 innych Nucl. Instr. Meth. Phys.
Res. A 386 310 1997
The H1 detector at HERA
73 KANSY J Nucl. Instr. Meth. Phys.
Res. A 374 235 1996
Microcomputer program for analysis of positron
annihilation lifetime spectra
55 HEIJNE E.H.M. i 56 innych* UWi 21 innych Nucl. Instr. Meth. Phys.
Res. A 383 55 1996
LHC1: A semiconductor pixel detector readout chip
with internal, tunable delay providing a binary
pattern of selected events
47 ABT I. i 583 innych* IFJ Krakówi 41 innych Nucl. Instr. Meth. Phys.
Res. A 386 348 1997
The tracking, calorimeter and
muon detectors of the
H1 experiment at HERA
46 CHABAUD V. i 64 innych* IFJ Krakówi 20 innych Nucl. Instr. Meth. Phys.
Res. A 368 314 1996
The DELPHI silicon strip
microvertex detector with
double sided readout
31 WEILHAMMER.P., NYGARD E.,
DULIŃSKI W. i 7 innych
IFJ Kraków i 3 inne Nucl. Instr. Meth. Phys.
Res. A 383 89 1996
Si pad detectors
30 JASNY J. i 5 innych IChF PAN W-wa i 1 inna Rev. Sci.Instr. 67 1425 1996 Fluorescence microscopy in superfluid helium:
Single molecule imaging

*Kursywą zaznaczono zespołowe publikacje międzynarodowe, pominięte w ostatecznym rankingu IFJ Kraków- Instytut Fizyki Jądrowej w Krakowie, UW - Uniwersytet Warszawski, IChF PAN W-wa - Instytut Chemii Fizycznej PAN w W-wie

Autorzy: Grzegorz Racki