SESJA ODRODZENIA POLSKIEGO I WYSTAWA RENESANSOWEJ KSIĄŻKI POLSKIEJ W 1954 ROKU

W "Gazecie Uniwersyteckiej" chcemy przypominać ważne wydarzenia z dziejów Wyższej Szkoły Pedagogicznej i początków Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Liczymy na teksty, które przybliżą Czytelnikom te ważne, a często dziś zapomniane, fragmenty dziejów naszej Uczelni (red. )

* * *

Sesja Odrodzenia Polskiego i Wystawa Renesansowej Książki Polskiej w 1954 roku

Od pierwszego do drugiego kwietnia 1954 roku w Katowicach - przemianowanych wówczas na Stalinogród - odbyła się zorganizowana przez Katedrę Historii Literatury Polskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej sesja zorganizowana z okazji Roku Odrodzenia i Roku Kopernika. Katedra Filologii Polskiej w WSP w Katowicach została utworzona we wrześniu 1952 roku, choć, jak pisał Jan Zaremba, "pracę naukową podjęła Katedra, obecnie już jako Katedra Historii Literatury Polskiej, dopiero w 1954 roku (... ). Łączy się to z uzyskaniem przez Uczelnię praw akademickich oraz ze zmianą początkowego trzyletniego studium pierwszego stopnia na studium czteroletnie, kończące się egzaminem magisterskim".

Sesja Odrodzeniowa była pierwszą tego rodzaju sesją na młodej wówczas, bo istniejącej od 1950 roku - uczelni. Jej podstawowym celem było spopularyzowanie wiedzy o Odrodzeniu, jak czytamy w sprawozdaniu z sesji, "nie tylko wśród studentów, ale również wśród społeczeństwa Katowic i województwa katowickiego. Ubocznym, choć nie mniej ważnym celem Sesji było przeprowadzenie propagandy uczelni w ramach akcji rekrutacyjnej". Pośrednio katowickie obrady stanowiły jeszcze jedną, nieco spóźnioną, a dzisiaj prawie zapomnianą, inicjatywę podjętą z okazji Roku Odrodzenia w 1953. Warto przypomnieć, że w roku tym zorganizowano m. in. Sesję Odrodzenia w Warszawie, połączoną z wystawą Odrodzenie w Polsce eksponowaną w Muzeum Narodowym, a w następnym sesję o Kallimachu (Kraków, 27 II) oraz braciach czeskich (Kielce, 24 - 25 IV).

Bogusław Leśnodorski we wstępie do materiałów z Sesji Odrodzenia w Warszawie wyliczył jej najważniejsze cele. Znalazły się wśród nich m. in: "pobudzenie i zaktywizowanie badaczy" oraz "przygotowanie podstaw naukowych do akcji oświatowych, wydawniczych i innych, popularyzujących trwałe wartości polskiego Odrodzenia".

Cele te znakomicie wyzyskane zostały przez środowisko naukowe Katowic.

* * *

Obrady katowickiej Sesji Odrodzenia Polskiego każdego dnia podzielono na dwie części. Przed południem referaty i odczyty wygłaszali naukowcy (wśród nich tak wybitni uczeni jak profesorowie: Henryk Barycz, Zenon Klemensiewicz, Kazimierz Lepszy i Eugeniusz Rybka), a w części popołudniowej - studenci katowickiej WSP. Te obrady odbywały się w sekcjach.

Pierwszy dzień sesji poświęcono głównie postaci Mikołaja Kopernika. Różne aspekty jego życia i różnorodnej działalności zaprezentowali przedstawiciele wielu dyscyplin naukowych. Prof. Henryk Barycz przedstawił sylwetkę słynnego astronoma na tle epoki, prof. Stanisław Turski rektor Uniwersytetu Wrocławskiego podzielił się uwagami na temat znaczenia odkryć Kopernika dla rozwoju matematyki, prof. Eugeniusz Rybka reprezentujący Uniwersytet Wrocławski wygłosił referat na temat Mikołaj Kopernik, twórca nowoczesnej astronomii, a dr Andrzej Różanowicz, wykładowca WSP w Katowicach przedstawił poglądy Kopernika na sprawy monetarne.

W drugiej, popołudniowej części obrady toczyły się w trzech sekcjach studenckich - astronomicznej, matematycznej i pedagogicznej. Studenci zaprezentowali referaty prezentujące m. in. rozwój matematyki w XV wieku i zagadnienie zaćmień słońca i księżyca.

Drugi dzień poświęcono na omówienie kultury polskiego Odrodzenia. Licznie zgromadzeni wysłuchali referatów dotyczących kultury polskiego Odrodzenia autorstwa m. in. prof. Kazimierza Lepszego, prorektora UJ na temat osiągnięć nauki polskiej w badaniach nad Renesansem, profesora Zenona Klemensiewicza (UJ) o czynnikach sprawczych w rozwoju języka polskiego w XVI wieku oraz prof. Jerzego Ziomka (Uniwersytet Poznański) o poezji polskiej w epoce Odrodzenia. Ten ostatni referat wygłosił, za zgodą autora, prorektor WSP w Katowicach prof. Jan Zaremba.

Po południu ponownie, jak w dniu poprzednim, trwały obrady w sekcjach studenckich: kultury i sztuki renesansowej, języka polskiego i historii literatury polskiej. Jak napisano później, "popołudniowe obrady w sekcjach studenckich ukazały w pełni pracę poszczególnych kół naukowych. Niektóre prace studentów nosiły cechy oryginalności (np. praca kol. Anny Grabowskiej, stud. III roku filologii polskiej o folklorze w Żeńcach Sz. Szymonowica). Obrady w sekcjach zmobilizowały studentów do pracy naukowej". Dodam od siebie, że studenci reprezentujący Koło Naukowe Polonistów Studentów Wyższej Szkoły Pedagogicznej działające przy Katedrze Historii Literatury Polskiej katowickiej WSP współdziałali także aktywnie z pracownikami Katedry w organizowaniu strony technicznej sesji naukowej. Koło to - pozwolę sobie na krótką dygresję - powstało w 1952 r. W jego pracach uczestniczyło kilkudziesięciu studentów.

Należy podkreślić, że katowicka sesja spełniła wszystkie cele, które postawili przed sobą jej organizatorzy. Niezwykle ważne było podjęcie współpracy z innymi ośrodkami akademickimi (m. in. Krakowem, Poznaniem i Wrocławiem). Miało to zaowocować również w przyszłości. Warto również zwrócić uwagę, że sesja ta stanowiła również swoiste podsumowanie początkowego etapu badań nad literaturą i kulturą polskiego renesansu w katowickiej WSP. Stanowiło to punkt wyjścia do badań dalszych podejmowanych w WSP, a do 1968 r. do chwili obecnej w zakładach staropolskich Uniwersytetu Śląskiego.

Stanisław Wilczek w sprawozdaniu z Sesji Odrodzenia pisał:

"Ilość osób biorących udział w Sesji przerosła oczekiwania organizatorów. Wypełniona "po brzegi" aula, pełne sale, w których zainstalowano głośniki, grupy młodzieży skupiające się pod głośnikami w hallach były najlepszym dowodem, że Sesja spełniła swój cel".

Omawianej sesji towarzyszyły również dwie wystawy - Kopernikowska oraz Ksiązki Renesansowej. Urządzono je w dwóch salach wykładowych, gdzie umieszczono 14 gablot i około 300 eksponatów. Ponadto na poszczególnych piętrach urządzone zostały wystawy pomocy naukowych do historii literatury i astronomii.

Jak pisał cytowany już Stanisław Wilczek, w warunkach Katowic, "gdzie głód kulturalny na tego rodzaju imprezy jest wielki nawet ta skromna wystawa spełniła swój cel", cała sesja "była dowodem, że przewodnia myśl centralnej Sesji Warszawskiej została podjęta w terenie, a przez to zwiększyła zasięg swego oddziaływania na społeczeństwo".

Wypada żałować, że materiały z niej nie zostały opublikowane drukiem, a omówienie sesji ograniczyło się do zaledwie dwóch krótkich sprawozdań autorstwa Stanisława Wilczka.

Choć sesja była niezwykle udana trzeba jednak pamiętać, że początki katowickiej humanistyki po drugiej wojnie światowej nie były wcale łatwe. W Kronice Wydziału Filologicznego WSP odnotowano:

"Trudne warunki towarzyszyły zresztą przez wiele lat humanistycznym poczynaniom WSP, dość wspomnieć, że na głośnej Sesji Odrodzenia, zorganizowanej prze tę uczelnię nie było przedstawiciela Ministerstwa Oświaty oraz miejscowych władz oświatowych. Mimo takiej atmosfery, praca katedr na Wydziale (Filologicznym - D. R. ), powoli i cierpliwie rozwijała się".

W następnych latach zorganizowano dalsze sesje naukowe: Mickiewiczowską (1956), a także kolejne poświęcone twórczości Henryka Sienkiewicza (1959), Juliusza Słowackiego (1960) i Stefana Żeromskiego (1964). Również one skupiły badaczy z WSP w Katowicach, naukowców z innych ośrodków uniwersyteckich oraz studentów. Materiały pierwszej z nich - Mickiewiczowskiej, która odbyła się, przypomnijmy, 10 i 11 kwietnia 1956 r. zostały opublikowane w formie osobnego obszernego tomu. Sesje te doczekały się licznych omówień w czasopismach naukowych i prasie regionalnej.

Do dzisiaj wspólne sesje gromadzące pracowników i studentów stanowią tradycję Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Autorzy: Dariusz Rott