Problem kurczenia się miast stał się w ciągu ostatnich lat jedną z najistotniejszych kwestii życia społeczno-ekonomicznego wielu miast i aglomeracji miejskich, zarówno w Polsce, jak i w Europie oraz na świecie.

Często dramatyczny, zawsze wieloaspektowy spadek liczby ludności miast powoduje różne, przeważnie niekorzystne, zjawiska, które w bezpośredni sposób albo już zaczęły dotykać społeczności lokalnych, albo konsekwencje będą odczuwalne w najbliższej przyszłości. Przedmiotem zainteresowania naukowców (dr Robert Krzysztofik – kierownik zespołu działającego w Uniwersytecie Śląskim, prof. dr hab. Jerzy Runge, dr Iwona Kantor-Pietryga) z Katedry Geografii Ekonomicznej na Wydziale Nauk o Ziemi UŚ były dwa miasta konurbacji katowickiej: Bytom i Sosnowiec. Ośrodki te badano w ramach, trwającego 3 lata, unijnego projektu „SHRINK SMART. Governance of Shrinkage within a European Context”. Zwieńczeniem działań w projekcie były dwa wydarzenia, które miały miejsce pod koniec marca 2012 roku – spotkanie końcowe realizatorów projektu na Universitatea de Vest din Timisoara w Rumunii oraz warsztaty informacyjno-dyskusyjne w Fondation Univeristaire w Brukseli.

Spotkanie w Timisoarze poświęcone było analizie ostatecznych wyników badań i formowaniu konkluzji wynikających z działań konsorcjum projektu. Omówiono też istotne problemy i wyzwania związane z procesem kurczenia się miast, a które niewątpliwie będą się pojawiać w procesie rozwoju miast europejskich w najbliższej przyszłości. Kluczową konkluzją spotkania było spostrzeżenie, że nie da się tego trudnego problemu rozwiązać na innej drodze niż hierarchiczna, wielopodmiotowa polityka współzarządzania miejskiego (urban governance). Wskazują na to zarówno doświadczenia z przeszłości niektórych państw zachodnioeuropejskich, które z kurczeniem się miast zmagają się już od kilkudziesięciu lat, jak również bieżące doświadczenia ośrodków miejskich w całej Europie.

Drugie spotkanie miało miejsce 26 marca i odbyło się w Fondation Universitaire w Brukseli pod roboczym tytułem „Policy Informing Workshop on Shrinking Cities”. Jego celem była próba spojrzenia na zagadnienie kurczenia się miast z perspektywy różnych interesariuszy, ze szczególnym uwzględnieniem instytucji unijnych zainteresowanych bezpośrednio rozwojem miejskim.

Uczestniczący w spotkaniu zespół projektu SHRINK SMART postawił sobie za cel przekonanie pozostałych uczestników do nowego oglądu prezentowanych zagadnień, szczególnie w kontekście „faworyzowanego” ostatnio modelu rozwoju miast na zasadzie smarth growth. Założenia poszczególnych wystąpień oraz podjęta dyskusja dość jasno wskazywały, że dywergencja rozwoju regionalnego w państwach europejskich, także w Polsce, obok niewątpliwych sukcesów niektórych metropolii, musi prowadzić do kształtowania się układów osadniczych cechujących się wielowymiarowym kurczeniem się. Niewątpliwie problematyczność tego zjawiska wymaga interwencji nie tylko na poziomie krajowym, ale także unijnym.

W spotkaniu, obok członków konsorcjum projektu SHRINK SMART, uczestniczyli przedstawiciele Komisji Europejskiej, reprezentanci zainteresowanych problematyką rozwoju miast agend unijnych oraz naukowcy spoza projektu. Z wystąpieniami i dłuższymi komentarzami wystąpili m.in.: Christian Svanfeldt i dr Heiko Prange-Gstöhl z Komisji Europejskiej, dr Dirk Gebhardt, reprezentujący EUROCITIES, oraz dr Ivan Tosics z Instytutu Badań Metropolitalnych w Budapeszcie. Spotkanie prowadził prof. dr Dieter Rink – kierownik projektu SHRINK SMART.

W imieniu zespołu projektu SHRINK SMART z Uniwersytetu Śląskiego z prezentacją pt.: Breaking the taboo, bringing shrinkage into the agenda in Bytom wystąpił dr Robert Krzysztofik. Wystąpienie spotkało się z zainteresowaniem uczestników spotkania, którzy zwrócili uwagę na takie kwestie, jak: potrzeba wsparcia miast kurczących się, gdzie procesy te i ich konsekwencje zaszły szczególnie daleko, oraz pilna potrzeba współdziałania, zwłaszcza na różnych poziomach hierarchicznych w sprawach poprawy sytuacji społeczno- -ekonomiczno-przestrzennej między innymi takich miast, jak Bytom. Idea polityki miejskiej opartej o merytoryczne współzarządzanie miastem powinna stać się wręcz pewnym kanonem w rozwiązywaniu najtrudniejszych kwestii rozwoju miejskiego.

W innych prezentacjach wskazano, jak współzarządzanie wobec kurczenia się miasta jest realizowane (Genua) oraz jakie pozytywne konsekwencje przynosi po dłuższym czasie jego trwania (Liverpool).

Zarówno w podsumowaniach, jak i komentarzach zwracano uwagę na pilność poruszanych zagadnień w odniesieniu do unijnej i krajowych polityk miejskich oraz kwestię stosowania dobrych i sprawdzonych wzorców, szczególnie na obszarze Europy Środkowo- Wschodniej. Istotną kwestią było także dostrzeżenie potrzeby współfinansowania przez Unię Europejską działań wyhamowujących proces wieloaspektowego kurczenia się miast.