Naukowcy z Wydziału Nauk o Ziemi UŚ badają Kanion Colca i Dolinę Wulkanów w Peru

Projekt parku narodowego

Pracownicy WNoZ tworzą „grupę tektoniczną”, która działa w ramach inicjatywy naukowej, znanej pod nazwą Polskie Wyprawy Naukowe do Peru. Ich celem jest stworzenie podwaliny naukowej pod przyszły park narodowy w Peru.

Dr Justyna Ciesielczuk, mgr Krzysztof Gaidzik i prof. UŚ dr hab. Jerzy Żaba
Dr Justyna Ciesielczuk, mgr Krzysztof Gaidzik i prof. UŚ dr hab. Jerzy Żaba

Wyprawy odbywają się w ramach większego projektu, realizowanego od 2003 roku (naukowcy Uniwersytetu Śląskiego uczestniczą w nim od 2006 r.) przede wszystkim przez pracowników i studentów Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH w Krakowie, pod kierunkiem prof. dr. hab. inż. Andrzeja Paulo. Projekt pt. „Stworzenie podwaliny naukowej pod przyszły Park Narodowy Kanion Colca i Dolina Wulkanów w południowym Peru” znalazł się
w gronie 40 programów naukowych, wyłonionych w drodze konkursu na najwybitniejsze osiągnięcia nauki polskiej, w ramach projektu współfinansowanego przez Unię Europejską „Cudze chwalicie, swego nie znacie – promocja osiągnięć nauki polskiej”.

Celem badań naukowców z Katowic jest poznanie strukturalnych założeń i tektonicznej ewolucji Kanionu Colca, a także określenie geodynamicznych uwarunkowań oraz relacji między budową i aktywnością tektoniczną tego obszaru a procesami wulkanicznymi i wynikającymi z nich zagrożeniami środowiska (erupcje wulkanów, przemieszczenia i deformacje gruntu związane z aktywnością uskoków, trzęsienia ziemi, osuwiska, lawiny błotne itp.). Szczegółową analizą strukturalną objęto formy wulkaniczne i tektoniczne (fałdy, nasunięcia, uskoki, spękania itp.) występujące w rejonach: Maca-Lari, Huambo-Canco, Cabanaconde oraz
w Dolinie Wulkanów. Celem szczegółowych badań jest też analiza mineralizacji pierwotnej i wtórnej law wulkanicznych. W związku z planami utworzenia na badanym obszarze parku narodowego Kanion Colca i Dolina Wulkanów zostanie przeprowadzona inwentaryzacja i waloryzacja stwierdzonych form i zjawisk tektonicznych pod względem atrakcyjności turystycznej.

W wyprawach uczestniczy od 10 do 15 osób, reprezentują one różne gałęzie nauk i specjalizacje, wywodzą się z wielu instytucji naukowych, np. geologii (wulkanologii, geologii złóż, tektoniki i geologii strukturalnej, petrologii), geoturystyki, geomorfologii, archeologii, biologii (porosty), medycyny, hydrogeologii. W skład grupy tektonicznej wchodzą: kierownik prof. UŚ dr hab. Jerzy Żaba, dr Justyna Ciesielczuk, dr Zbigniew Małolepszy i mgr Krzysztof Gaidzik. Naukowcy z Wydziału Nauk o Ziemi realizują dwa zasadnicze projekty badawcze: tektoniczne uwarunkowania wulkanizmu oraz pozycji strukturalnej i rozwoju Kanionu Colca w Peru oraz analiza mineralizacji pierwotnej i wtórnej law wulkanicznych.

Podczas ostatniej wyprawy (trwającej od 26 czerwca do 30 lipca 2010 r.), badania prowadzono w skałach o wieku od prekambru aż po najmłodsze osady czwartorzędowe, które również zostały zdeformowane w wyniku procesów tektonicznych, co świadczy o ciągle aktywnej tektonice tego obszaru. Badaniom poddano zarówno skały magmowe głębinowe, jak i wylewne, skały metamorficzne (najstarsze prekambryjskie) oraz skały osadowe. Podczas prac terenowych dokonano analizy morfologicznej wszystkich stwierdzonych struktur, ich przestrzennej orientacji (za pomocą kompasu geologicznego – tylko podczas tej wyprawy dokonano ok. 3000 pomiarów), superpozycji (zaburzanie, przecinanie i przemieszczanie starszych struktur przez młodsze), określono również kierunki skracania i poszerzania oraz kierunki transportu tektonicznego, a także zwrot względnych przemieszczeń. Sporządzono bardzo obszerną dokumentację fotograficzną (około 2000 fotografii terenowych) i rysunkową (ponad 100 szkiców i szczegółowych rysunków) zaobserwowanych struktur. Dane odnoszą się tylko do wprawy z 2010 roku. Każde stanowisko badawcze (punkt obserwacyjny) zostało zlokalizowane z wykorzystaniem systemu nawigacji satelitarnej GPS. W terenie pobrano również kilkadziesiąt próbek skalnych do dalszych szczegółowych badań mezostrukturalnych oraz mikroskopowych, widocznych w obrazie płytek cienkich. Ponadto większość z nich jest przeznaczona również do mikroskopowych badań petrograficznych z użyciem takiego sprzętu jak: polaryzacyjny mikroskop optyczny, mikroskop scanningowy + EDS, dyfraktometr rentgenowski oraz mikrosonda elektronowa.

Uczestnicy wyprawy Peru 2010:
prof. dr hab. Andrzej Paulo (AGH)
dr Andrzej Gałaś (AGH)
dr inż. Slávka Gałaś (AGH)
prof. dr hab. Tomasz Kalicki (Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego)
prof. dr hab. Józej Kukulak (Akademia Pedagogiczna)
dr Justyna Ciesielczuk (Uniwersytet Śląski)
mgr inż. Joanna Krupa (Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego)
mgr Krzysztof Gaidzik (Uniwersytet Śląski)
dr inż. Magdalena Głogowska (Główny Instytut Górnictwa)
Magda Durjasz (studentka AGH)
mgr Paweł Panajew (KGHM Polska Miedź)

 

Autorzy: Krzysztof Gaidzik
Fotografie: Krzysztof Gaidzik