Temat konferencji z założenia miał prowokować do rozmów i polemik. Przygotowana, przez Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, sesja potwierdziła tę wstępną formułę, gdyż referatom towarzyszyły gorące dyskusje i inspirujące postulaty badawcze.

22 i 23 kwietnia na obrady do Katowic przyjechali goście reprezentujący różnorodne kierunki i dyscypliny z 11 ośrodków naukowych. Obrady plenarne w pierwszym dniu otworzył prof. zw. dr hab. Marian Kisiel (dyrektor Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego), który podkreślił potrzebę zajmowania się problemami czytelnictwa, a zarazem zagadnieniami docierania do odbiorców, dla których książka może być bardzo ważnym czynnikiem terapeutycznym. Prof. dr hab. Elżbieta Gondek (dyrektor Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej) witając gości, podkreśliła znaczenie badań interdyscyplinarnych, wzajemnych inspiracji pokrewnych kierunków naukowych, podejmujących zagadnienia odbioru różnego typu dokumentów.

Przedstawione referaty zgrupowane były wokół kręgów tematycznych wyznaczających problematykę poszczególnych sekcji. Zasadniczym zagadnieniem były różne modele czytania. Prof. zw. dr hab. Alicja Baluch zwróciła uwagę na problem praktycznego sposobu lektury, prof. dr hab. Irena Socha przedstawiła przegląd teoretycznych badań z zakresu czytelnictwa w polskiej myśli bibliologicznej lat 1946-1960, dr Krystyna Koziołek przybliżyła zagadnienia lektury etycznej, dr Małgorzata Pietrzak omówiła czytanie w aspekcie retorycznym, a dr Monika Olczak-Kardas wystąpienie poświęciła odbiorowi literatury w środowisku wiejskim.

Wiele referatów dotyczyło biblioterapii, np. jej związku z edukacją informacyjną z zakresu wiedzy o zdrowiu (dr Barbara Mauer-Górska), podniesiony został terapeutyczny aspekt funkcjonowania bibliotek (mgr Agnieszka Kotwica) i ich działalność na rzecz osób z niepełnosprawnością wzroku (mgr Piotr Biesiada). Dr Wanda Matras-Mastalerz odwołała się do leczenia poprzez właściwie dobraną lekturę, przywołując książki „na receptę”.

Zgodnie z tytułem konferencji, referaty dotyczyły także recepcji piśmiennictwa w ujęciu diachronicznym - od wierszy zalecających Andrzeja Trzecieskiego (dr hab. Anna Sitkowa), przedstawienia bibliologicznych poglądów Jana Amosa Komeńskiego (prof. UŚ dr hab. Mariola Jarczykowa), poprzez wskazanie „uczonych i pożytecznych ksiąg” rekomendowanych w Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych (dr hab. Bożena Mazurkowa) aż do ukazania roli literatury w życiu i edukacji XIX wiecznego arystokraty Stanisława Tarnowskiego (dr Grzegorz Nieć). Prof. dr hab. Krystyna Kossakowska-Jarosz zatytułowała swoje wystąpienie „Duch z litery” w górnośląskim wariancie książki jako „skarbnicy dobrych i złotych myśli” w programie rodzimej kultury w XIX wieku”, prof. dr hab. Małgorzata Komza, na podstawie niewydanych dotąd listów Stanisławy Lewoniewskiej z początku ubiegłego stulecia, podkreśliła znaczenie lektur w życiu młodych ziemianek. Popularność współczesnych pisarzy była przedmiotem rozważań: dr hab. Teresy Wilkoniowej, która mówiła o zainteresowaniu twórczością Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego oraz prof. UJK dr hab. Jolanty Chwastyk-Kowalczyk, która zajęła się polską recepcją bestsellerowej powieści Sławomira Rawicza The long Walk.

Z zagadnieniem popularności łączą się problemy mód czytelniczych, np. na prowincji litewsko-białoruskiej w XIX wieku zauważone przez dr Lidię Kowkiel. Ważne są też różne aspekty lektur ponadpokoleniowych, czego przykładem jest recepcja Kubusia Puchatka na polskim rynku wydawniczym, omówiona przez dr. Michała Rogoża

Szczególnie wyrazistym nurtem obrad były zagadnienia poświęcone książce dla młodego odbiorcy. Dr Małgorzata Gwadera wygłosiła referat dotyczący zagrożeń płynących z czytelnictwa dzieci w XXI wieku, mgr Sylwia Gajownik zajęła się szkodliwością książek trywialnych dla najmłodszych odbiorców, dr Alicja Ungeheuer -Gołąb poruszyła problem emotywnego odbioru literatury dziecięcej, dr Ewa Jabłońska-Stefanowicz omówiła „szkolne” edycje klasyki po 1989 roku, dr Małgorzata Chrobak skoncentrowała się na postawach wobec obcości w najnowszej prozie dla młodzieży. Prof. dr hab. Zofia Budrewicz przedstawiła prozę młodzieżową okresu międzywojennego, zwracając uwagę na występujące w niej motywy krajoznawcze, o pożytkach i szkodach płynących z lektury literatury górskiej mówiła dr Beata Przewoźnik. Ciekawe aspekty wydawnictw skierowanych do młodego czytelnika pokazali w swoich wystąpieniach prof. UR dr hab. Adrian Uljasz, który zajął się koncepcją wychowania historycznego Walerego Przyborowskiego oraz prof. UŚ dr hab. Helena Synowiec, przybliżając sposoby popularyzowania polszczyzny pięknej i poprawnej we współczesnych poradnikach językowych dla dzieci i młodzieży. Dr Anna Zdanowicz omówiła natomiast dawne poradniki savoir-vivre’u.

Problematyka konferencji objęła również zagadnienia funkcjonowania prasy: dr Barbara Pytlos przedstawiła portret nastolatki na łamach miesięcznika „Dziewczyna”, mgr Justyna Lehun omówiła na przykładzie „Strzelca Opolskiego” czytelnika lokalnej prasy, mgr Anna Kamińska wskazała na wartości czasopism technicznych. Oprócz analizy pism współczesnych, w referatach pojawiły się także odniesienia do przeszłości. Mgr Anna Karczewska przybliżyła opinie publicystów związanych z Kościołem katolickim o czytelnictwie ludowym na przełomie XIX i XX wieku, natomiast dr Urszula Lisowska-Kożuch oceny książek na łamach „Dziennika Polskiego” w latach 1949-1956.

Szkody płynące z czytania, przywołane w tytule konferencji, najczęściej były wskazywane w związku z funkcjonowaniem cenzury. Dr Janusz Kostecki przedstawił wyniki badań nad carską cenzurą zagraniczną wobec importu literatury religijnej w języku polskim, prof. zw. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz omówiła książki harcerskie, traktowane jako książki „groźne”, mgr Marta Nadolna mówiła o zakazie rozpowszechniania publikacji na temat Lwowa, dr Zdzisław Gębołyś przybliżył prohibity w niemieckich bibliotekach szkolnych i oświatowych w Polsce międzywojennej, mgr Katarzyna Krupka, skupiając się na lekturze dzieci, zaprezentowała na podstawie ikonografii, literatury pięknej i pamiętników obrazy lektury „książki zakazanej” w polskiej kulturze drugiej połowy XIX i początku XX wieku. Mgr Agata Muc wskazała na cenzurę kościelną wpływającą na repertuar wydawniczy Księgarni i Drukarni Katolickiej, dr Katarzyna Tałuć omówiła nielegalne młodzieżowe czasopisma w Polsce lat osiemdziesiątych XX wieku, a dr Agnieszka Paja użyła w tytule swojego wystąpienia określenia „puszka Pandory”, by przybliżyć obawy dziewiętnastowiecznych publicystów, piszących o czytelnictwie kobiet. Problem drugiego obiegu pojawił się w wystąpieniu dr. hab. Zbigniewa Osińskiego, który przedstawił pod tym kątem publikacje, dotyczące najnowszej historii Polski.

Prelegenci zwracali uwagę nie tylko na zawartość prezentowanych dokumentów, ale także na ich formę wydawniczą. Zagadnieniami tymi zajęli się: dr Dorota Degen, omawiając zeszyty naukowe szkół wyższych, mgr Agnieszka Łakomy, przybliżając polską działalność wydawniczą w Niemczech w pierwszych latach po II wojnie światowej i mgr Aleksandra Gajowska, porównując edycje Krzyżaków 1410 Józefa Ignacego Kraszewskiego. Dr Agnieszka Bajor przedstawiła natomiast prace bibliograficzne Herberta Ristera, dotyczące polskich ziem odzyskanych.

W konferencji wystąpiło 48 prelegentów, co pozwoliło na wymianę poglądów, doświadczeń oraz postulatów badawczych. Pokłosiem tych owocnych obrad będzie tom pokonferencyjny, w którym zamieszczone zostaną wygłoszone referaty.