Usiłując poznać i wytłumaczyć przyrodę,
zyskujemy najpewniejsze poznanie samych siebie.
Adolf Dygasiński

Wiosną tego roku, już po raz jedenasty obchodziliśmy Dni Ziemi w Sosnowcu. W kwietniu, maju i na początku czerwca odbyło się 15 imprez dla dzieci przedszkolnych i uczniów wszystkich szczebli kształcenia.

W ostatnich latach Dni Ziemi wyszły poza ramy naszego miasta dzięki geologom. Czwarta edycja konkursu organizowanego przez Państwowy Instytut Geologiczny - Oddział Górnośląski (PIG OG) w Sosnowcu, odbyła się pod hasłem Wyprawa w głąb Ziemi. Zgłosiło się 490. uczniów ze szkół województwa śląskiego i opolskiego. Nadesłano 123 prace pisemne (gimnazjaliści i licealiści) oraz 330 prac plastycznych uczniów klas IV-VI szkół podstawowych. Otrzymano także prace uczniów z Gorlic i Rzeszowa oraz przedszkolaków z Będzina, Dąbrowy Górniczej i Sosnowca (łącznie 30 poza konkursem). Oficjalne ogłoszenie wyników odbyło się 12 maja w siedzibie Państwowego Instytutu Geologicznego w Sosnowcu. Nagrodą główną w konkursie, oprócz nagród rzeczowych była wycieczka geologiczna do jaskiń jurajskich i kamieniołomu Wysoka. O nastroju tych spotkań niech zaświadczy reportaż fotograficzny.

Zagrypiona Asia sprawdza test. Foto: M.Z. Pulinowa

Jak co roku, wspierające nas Polskie Towarzystwo Geograficzne ogłosiło konkurs Drzewo poza lasem - poszukuję, poznaję opisuję. Odwołano się tu do dzieci w mieście, aby wybrały jedno - jedyne drzewo w najbliższym otoczeniu, które stanie się obiektem ich obserwacji i ochrony przed zniszczeniem.

To doskonała, sprawdzona już forma samodzielnego dochodzenia do wiedzy poprzez namysł i obserwację. W konkursie wzięło udział 45. uczniów. Nadesłane prace ukazały m.in. stale jeszcze utrzymujący się zwyczaj sadzenia drzewa z okazji narodzin dziecka. Kilkoro uczniów opisało swoje własne, sentymentalne drzewo. Warto jeszcze zacytować fragment wiersza M. Szczepańskiej (SP 43), uczennicy IV klasy:

Dwa buki

Będąc w Sosnowcu turysto młody
Odwiedź wspaniały pomnik przyrody.
Wśród zgiełku miasta, dymu kominów,
Rośnie przy "Smutnej" dwójka olbrzymów.

Srebrzy się kora, wiatr gnie konary,
Dziwi się młody, dziwi się stary.
Jak piękne pieśni śpiewają liście
Kiedy je trąca wiatr zamaszyście ....

W ciągu wieloletniej współpracy nigdy nie zawiodły nas przedszkola. W tym roku Dni Ziemi zorganizowano w następujących Przedszkolach Miejskich: 33, 40, 44, i 52. A oto tematy zajęć - od integracyjnych form zabawowych z rodzicami, po temat ważny dla małych obywateli Europy: Mamo, Tato - baw się z nami; Przedszkolak w kontakcie z przyrodą; Eko-miasto; Rozpal niepokój o naszą Planetę - promowanie Unii Europejskiej (reportaż ekologiczny). W tego typu zajęciach przedszkolnych od lat - częste odniesienia do porządku w mieście oraz bardzo mocno akcentowana kwestia selekcji śmieci. I tu przykre zderzenie z rzeczywistością. Sosnowiec stale jeszcze nie ma zorganizowanej sieci pojemników na odpady komunalne!!!

Warto jeszcze wspomnieć o społecznie ważnej sprawie. Ze względu na pogłębiający się kryzys rodziny, w sosnowieckich przedszkolach już funkcjonuje program terapeutyczno-wychowawczy. Są to popołudniowe zajęcia rodziców z dziećmi trudnymi, nadpobudliwymi. Jak wskazała mgr Wiesława Szota (doradca metodyczny), istnieje wielka otwartość ze strony rodziców, o czym świadczy ich stała obecność na tych zajęciach.

Pan dyrektor PIG OG Albin Zdanowski zagląda przez ramię uczennicy. Foto: M.Z. Pulinowa

W tegorocznym programie wyszliśmy poza granice Sosnowca. W odległym "o rzut kamieniem" Będzinie odbyły się warsztaty terenowe pod hasłem Ścieżkami średniowiecznego miasta. W zajęciach uczestniczyło 25 uczniów. Ta forma poznawania przestrzeni miejskiej okazała się bardzo wartościowa, o czym świadczyła spontaniczność dzieci, ich twórcze podniecenie - rozmowy, obserwacje, opisy, rysunki w tzw. kartach pracy. W sumie - była to piękna czerwcowa przygoda w krajobrazie kształtowanym historią. Zajęcia prowadziła zaprzyjaźniona z nami mgr Lidka Taborowska-Jadczyk z Zespołu Szkół Techniczno-Handlowych w Będzinie.

Przed jaskinią w Górach Towarnych. Foto: I. Brodziński

W naszym programie stale sięgamy do przeszłości, w myśl zapisu Stefana Żeromskiego: Człowiek nie może żyć i pracować, jeśli ktoś nie żył przed nim i nie pracował dla niego. W zeszłym roku - w stulecie Sosnowca Gimnazjum Nr 6 ogłosiło konkurs Herb mojego miasta, zaś w tym roku - Herb mojej rodziny. W zaproszeniu zaproponowano uczniom zabawę w badaczy przeszłości, penetrujących i rekonstruujących różne wydarzenia z przeszłości własnych rodzin i zbierających różne okruchy teraźniejszości. Spośród nadesłanych prac nagrodzono 30, które ukazano na wystawie w gościnnym Muzeum Miejskim podczas finału konkursu. Na uroczystości tej tańczył i śpiewał Zespół Artystyczny uczniów ze Szkoły Podstawowej Nr 40.

Gwarno też było wśród młodych redaktorów i dziennikarzy podczas Trzeciego Miejskiego Konkursu Gazetek Szkolnych i Klasowych w Zespole Szkół Ogólnokształcących Nr 7. Do konkursu zgłosiło się 21 redakcji szkolnych, z czego do finału zakwalifikowało się 13 tytułów gazetek. Oto tytuły niektórych: "Kropeczka", "Rozdarciuchy", "Środulaczek", "Gimland", "Gimbus". Nie sposób tu opisać wszystkich egzemplarzy. Ze względu na tematykę Dni Ziemi, zwraca uwagę wydanie regionalne - "Junior", gdzie uczniowie z kółka historycznego o nazwie "Profesor Ciekawski na tropie" (ZSO Nr 10) zamieścili reportaż z bodajże najciekawszej dzielnicy Sosnowca - Ostrowy Górnicze, czyli dawniej Niemce. Tu bowiem mieści się perła architektoniczna stylu zakopiańskiego wybudowana w 1903 roku.

Specjalnie sprowadzony z Muzeum Geologicznego PIG (Warszawa) model wulkanu. Foto: R. Formowicz

Bardzo bogaty program Dni Ziemi przygotował zespół nauczycieli Szkoły Podstawowej Nr 13 w dzielnicy Dańdówka. Były to w sumie trzy konkursy międzyszkolne - Wycieczka do parku miejskiego (przyroda), O czym szumi Przemsza? (podania, legendy), Moje ulubione drzewo (rysunek) oraz konkursy wewnętrzne dla młodszych dzieci: Poznajemy świat roślin i zwierząt w naszej miejscowości, Chronimy drzewa (wiem - potrafię) oraz Przyroda w obiektywie. Ta krótka notatka nie obejmuje opisu wielkiej całorocznej pracy zespołu nauczycieli tej szkoły, zatroskanych o stan przyrody miejskiej oraz kulturę powierzonych im uczniów.

Długą tradycję posiada organizowany przez Szkołę Podstawową Nr 40 konkurs Tajemnice ekologii. Jego symbolem jest plakat z klepsydrą odmierzającą CZAS DLA ZIEMI. Tegoroczne hasło konkursu brzmiało: Ekologu - obudź się - zaczynamy ! Twoja planeta potrzebuje pomocy. W zmaganiach konkursowych wzięło udział 28 drużyn (2-osobowych) ze szkół sosnowieckich. Aby zdobyć godne miejsce, potrzebna była nie tylko wiedza książkowa, ale cały szereg umiejętności praktycznych. Należy zaznaczyć, iż corocznie jest to wielkie święto całej szkoły na które czekamy z niecierpliwością, bo tak oryginalne zachodzą tam zdarzenia. A oto fragment scenariusza imprezy, ukazujący odświętną przestrzeń szkoły w tym dniu: Korytarz - plakaty wykonane przez uczniów klas VI "Nasze rady na odpady", gazetki tematyczne: "Rady zielonego ekologa", "Rady kropelki wody.

Czy zadanie już rozwiązane? Foto: M.Z. Pulinowa

Sala gimnastyczna - na drabinkach upięta zielona materia, a na niej cytat towarzyszący konkursowi; drzewo z ptakami, wokół przypięte elementy roślinne i zwierzęce wykonane techniką orgiami; w centralnym miejscu plakat "Kalendarium Ekologiczne", a u dołu na ławeczkach - zielone hodowle - rzeżucha, pszenica, żyto, szczypior i in.

Konkurs Szara pustka - Ziemia przyszłości? Zorganizowało III L.O. im. Bolesława Prusa dla młodzieży gimnazjalnej. Uczestnikom spotkania towarzyszyło motto autorstwa Sergiusza Riabinina - Jaka będzie wolność człowieka poza przyrodą, wśród sztucznych drzew...?! Konkurs wymagał wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych z przyrodoznawstwa. Na wstępnym, eliminacyjnym etapie 104. uczniów rozwiązywało zadania, poczym w zespołach tworzyli plakaty nawiązujące do motta imprezy. Najbardziej atrakcyjną częścią spotkania było rozwiązanie trzech zadań doświadczalnych w laboratorium: wpływ produktów spalania siarki na rośliny zielone; działanie kwasu siarkowego na tynk oraz obserwacja i opis metody oczyszczania wody. W finale konkursu gospodarze zademonstrowali nam autorski film o historii Dni Ziemi w Sosnowcu.

Bardzo obfity plon przyniósł konkurs zorganizowany przez Gimnazjum Nr 13 na temat Ziemia planetą kontrastów. Nadesłano 42 prace w kategoriach: plastycznej i literackiej. Analiza tych prac dowodzi o wielkiej wrażliwości młodzieży gimnazjalnej, rozwiniętym zmyśle obserwacji oraz umiejętnościach przełożenia myśli na słowo i obraz. Wiele tych prac nasyconych jest autentyczną troską o człowieka w krajach upokorzonych wojnami i głodem. Często pojawiają się pytania o przyszłość planety. A oto jeden ze wstępów do eseju, którego autorką jest Agnieszka Dudek, wskazująca na różnice pomiędzy Polską a Etiopią: Kiedy idę przez park w piękny, słoneczny dzień, często zastanawiam się, co w owej chwili dzieje się na drugim końcu świata [...]. Kiedy tutaj w Polsce powolnym krokiem z uśmiechem na twarzy idzie w moją stronę mały chłopczyk z balonikiem w dłoni, gdzieś daleko w Iraku czy Etiopii takie samo dziecko może umierać z głodu, wyczerpania i walki o swój kraj.... W głębi duszy czuję smutek i nieograniczoną gorycz a jest to spowodowane niemocą z mojej strony. To straszna rzeczywistość dzisiejszych dni w pierwszych latach XXI wieku.

I końcowe zamyślenie. Podjęte jedenaście lat temu Dni Ziemi, nieustannie wyzwalają nowe pomysły w szerokim gronie animatorów - Nauczycieli. Nie sposób wymienić tu wszystkich; za długa lista. Stąd, serdecznie Wam dziękuję za trud poniesiony przy poszukiwaniu swojej prawdy w codziennej przestrzeni szkolnej.

Na zakończenie, po opisie zdarzeń w obrębie społeczności uczniowskiej, ważne jest podkreślenie wielkiej, inspirującej roli Pana mgr Andrzeja Równickiego, Naczelnika Wydziału Kultury, Sportu i Rekreacji Urzędu Miejskiego w Sosnowcu, który zwyczajowo już, corocznie rezerwuje dla nas finanse w budżecie miejskim. Wszelkie organizacyjne wsparcie mamy zawsze w Zespole pracowników tego Wydziału.

Ponadto stałą pomoc organizacyjną i finansową udzieliły nam następujące instytucje: Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Państwowy Instytut Geologiczny - Oddział Górnośląski oraz Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Mikołowie.