Najbardziej znane publikacje naukowe pracowników Uniwersytetu Śląskiego w latach dziewięćdziesiątych

W wakacyjnym wydaniu "Gazety Uniwersyteckiej UŚ" przedstawiono te publikacje naukowe pracowników naszej uczelni z lat 1980-1996, które odbiły się największym echem w światowej społeczności uczonych. Podstawą do tego typu klasyfikacji są uznane w świecie wielodziedzinowe rejestry bibliograficzne Instytutu Informacji Naukowej w Filadelfii (Institute for Scientific Information, ISI). W tym przypadku była to baza danych National Citation Report-Poland (NCR), opracowana na zamówienie Komitetu Badań Naukowych (KBN) w oparciu o indeksy cytowań ISI. Warto jeszcze raz przypomnieć, że chodziło wyłącznie o publikacje i powołania w wyselekcjonowanych periodykach z tak zwanej "listy filadelfijskiej" - rejestrowanych przez ISI.

Wyższość obecnego rankingu

W niniejszym artykule prezentujemy - jako aneks - podobny ranking ograniczony do lat 1991-1998, bazujący bezpośrednio na przeszukaniu najbardziej prestiżowego rejestru ISI, Science Citation Index. Jak wielokrotnie podkreślano, informacje bibliometryczne są najbardziej wiarygodne właśnie dla obszaru nauk przyrodniczych i technicznych. Znacznie mniej można powiedzieć o naukach społecznych i prawnych, a zwłaszcza humanistyce.

Opracowanie listy było operacją żmudną i pełną różnorodnych pułapek. Takie podejście umożliwia jednak wyeliminowanie wielu opisanych uprzednio słabości rejestru NCR i na pewno wierniej odzwierciedla obecność UŚ w międzynarodowym czasopiśmiennictwie naukowym:

1. Lista obejmuje cytowania prac wszelkiego typu, a więc również książek i serii wydawniczych;

2. Uwzględniano publikacje bez względu na rok wydania, podczas gdy NCR nie obejmuje prac wydanych przed 1980 r. ;

3. Włączono wszystkie publikacje obecnych pracowników uniwersytetu, a nie tylko te z afiliacją do UŚ. NCR stanowi bowiem zbiór opisów wszystkich publikacji autorów bądź współautorów, którzy podali, że ich instytucja macierzysta mieści się w Polsce. Tym niemniej - jak wykazał nam prof. S. Kucharski - w przypadku publikacji wykonanych w trakcie zagranicznych staży naukowych (z podwójną afiliacją do UŚ i placówki zagranicznej) trudno się dopatrzyć jakichkolwiek reguł w ich rejestrowaniu przez ISI. Nie można wykluczyć, że takich nieujawnionych przypadków jest więcej. Ten bałagan w zapisie adresów autorów podważa częściowo zaufanie do baz ISI, gdyż do końca nie wiadomo ile prac z polskim udziałem zostało zarejestrowanych.

4. Można było wykluczyć przypadki samocytowań par excelance - w tym przez autora(ów) z UŚ w przypadku publikacji zespołowych.
Z drugiej strony jednak strony: NCR uwzględnia najszerszą pulę czasopism - dla nauk przyrodniczych i technicznych jest ich około 5300. W standardowym SCI (CD Edition), dostępnym w Bibliotece UŚ, obecnych jest jedynie 3300 czasopism. Ponadto, bez zbiorczej bibliografii publikacji z pewnością pominięto ważne cytowane prace, w których pracownik UŚ nie był pierwszym autorem. Jest to znana wada rejestrów ISI.

Bez większych niespodzianek na liście "hitów"

W tabeli przedstawiono 30 publikacji obecnych pracowników UŚ z kręgu nauk ścisłych, które zrobiły największą karierę w świecie w latach 90-tych. Najłatwiej publikować i być cytowanym w tych działach nauki, które są najszerzej reprezentowane w SCI, a więc w chemii, fizyce i - częściowo - w biologii (biochemia, genetyka, itd. ). Stąd też i obecny ranking nie przynosi wielkich niespodzianek w stosunku do poprzedniego, gdyż prezentuje on przede wszystkim dorobek Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii. Na liście uznanych autorów przeważają ponownie reprezentanci Instytutu Fizyki (w rolach głównych profesorowie: M. Zrałek, J. Zioło i J. Hańderek). Zwraca jednak uwagę:

- przytłaczająca dominacja (w sumie 14) publikacji prof. S. Kucharskiego (Zakład Chemii Teoretycznej), przy czym te najważniejsze - z nieznanych powodów - są nieobecne w NCR- Poland;

- wysoka lokata książek prof. A. Lasoty z Zakładu Biomatematyki (na 3 i 6 pozycji), z których ta wydana w 1994 r. (!) zapowiada się na matematyczny przebój początku XXI wieku, jak też monografii prof. A. Chełkowskiego (Zakład Fizyki Ciała Stałego);

- większa obecność publikacji pracowników Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska, skąd wywodzi się lider listy - zbiorowa praca 25 uczonych z USA, Polski i Rosji z udziałem dr A. Kiliana z Katedry Genetyki, osiągająca rocznie średnio blisko 40 cytowań.

W sumie można zaryzykować twierdzenie, że wyżej wymienione osiągnięcia, zwłaszcza w dziedzinie matematyki, są znaczące nie tylko w skali krajowej. Nie należy jednak też zapominać, że o ile rekordzista z UŚ - prof. S. Kucharski - rocznie dochodzi do 100 cytowań, to czołówka polskich uczonych przekracza 400. Przypuszczalnie rekordowa praca z polskim udziałem (prof. G. Grynkiewicza z Instytutu Farmaceutycznego w Warszawie) cytowana bywa i 1000 razy (!) w roku (patrz "Wprost", nr 29/1994).

Zestaw śląskich przebojów naukowych powinien stanowić wskazówkę dla wszystkich pracowników naszego uniwersytetu. Jeszcze raz dowodzi on, że kluczem do sukcesu jest publikowanie w renomowanych periodykach zagranicznych - brak jest na liście artykułów z polskich czasopism i w ogóle z periodyków spoza listy filadelfijskiej. Równie ważna jest szeroka współpraca międzynarodowa, najlepiej z czołowymi ośrodkami zza oceanu.

Najczęściej cytowane publikacje pracowników Uniwersytetu Śląskiego
według Science Citation Index 1991-1998

* Przy jednakowej ilości cytowań wyżej klasyfikowano publikacje wydane później - o wyższej średniej cytowań na rok

** Łącznie z wydaniami pozostałymi