I

21 kwietnia br. na zaproszenie Katedry Edukacji Kulturalnej gościł w Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie prof. zw. dr hab. Emil Orzechowski, kierownik Katedry Zarządzania Kulturą w Instytucie Spraw Publicznych Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, przez dwie kadencje Dziekan Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ, autor 11 książek z zakresu teatrologii, badań polonijnych, będących efektem kilkakrotnego pobytu w USA (m.in. jako stypendysta Fundacji Kościuszkowskiej i Fulbrighta, wykładowca w University of Connecticut, SUNY at Buffalo, University of Rochester, Stanford University), także - publikacji z zarządzania w kulturze.

prof. Emil Orzechowski, Barbara Szotek-Stonawski, adi. Agata Adamczyk

W wygłoszonym wykładzie Modrzejewska - Modjeska. Kim była? prof. Orzechowski skupił się na fenomenie emigrantki, artystki teatralnej, "dobrej na wszystko" i "dobrej dla wszystkich", która "w wciąż w Ameryce żyje". "Żyje tak intensywnie, że S. Sontag swą powieść oparła na jej biografii, zaś J. Skolimowski pracuje nad filmem jej poświęconym". Wykład przyniósł odpowiedź na sformułowane w tytule wystąpienia pytanie. Treści dodatkowe - interesujące, nierzadko intrygujące, wręcz fascynujące - przyniosło popołudniowe spotkanie artystyczne pt. Self - Made Woman Modrzejewska - Modjeska. Podczas spotkania prof. Orzechowski opatrzył komentarzem kilkanaście z 515 odnalezionych przez siebie w latach 90. w Stanach Zjednoczonych oraz w Polsce listów Madame Modjeskiej, zebranych w tomie Korespondencja Heleny Modrzejewskiej i Karola Chłapowskiego (Kraków 2000), a na okoliczność spotkania przygotowanych i prezentowanych przez aktorkę Sceny Polskiej Têšínského divadla Barbarę Szotek - Stonawski. Wybór listów, ujawniających sporo nieznanych faktów z życia Modrzejewskiej, był indywidualnym wyborem aktorki, Profesorowi nieznanym; komentarz zatem stwarzany był na oczach publiczności. Podczas spotkania aktorka odczytała nadto wiersz (w tłumaczeniu prof. Orzechowskiego), jaki Celia Thaxter (ceniona autorka amerykańska) napisała urzeczona reakcją Modrzejewskiej na muzykę Chopina, prezentowaną w kwietniu 1879 roku w salonie poetki i eseistki Annie Adams Fields. Dla prof. Emila Orzechowskiego wiersz ten jest "pięknym zaświadczeniem obecności - i pozycji - Modjeskiej na najbardziej poważanych salonach amerykańskich". Samo spotkanie zostało również, w myśl wiersza, muzyką Chopina ubogacone. Muzykę tę (mazurki, nokturn) przywołała adi. Agata Adamczyk z Wydziału Artystycznego Filii UŚ.

Oba spotkania opatrzone zostały wspólnym tytułem: Heleny Modrzejewskiej portret wielostronny.

Mirosława Pindór

II

11 maja dla studentów Animacji Społeczno - Kulturalnej wykład Katowickie środowisko literackie w oczach służb bezpieczeństwa wygłosiła prof. zw. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz, kierownik Zakładu Książki i Piśmiennictwa dla Młodego Odbiorcy w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego. Wykład ujawnił nie tylko siłę i skalę udziału Śląska literackiego w dziele obrony polskiej narodowości i państwowości, ale unaocznił przede wszystkim losy niektórych osób inwigilowanych przez służby bezpieczeństwa w konsekwencji zajętej w czasie wojny i okupacji postawy. Ta właśnie postawa stała się wzorem i przesłaniem, inspiracją i nakazem moralnym dla Prelegentki - autorki książki Taki to mroczny czas. Losy pisarzy śląskich w okresie wojny i okupacji hitlerowskiej (Katowice 2004), której promocja odbyła się przy okazji wykładu. Celem prezentacji losów pisarzy śląskich, badaczy dziejów literatury polskiej na Śląsku, dziennikarzy, krytyków różnej generacji, którzy stanęli licznie w szeregach walczących, było rozpoznanie faktycznego obrazu ich zachowań i działalności w latach 1939 - 1945. A przyjęli oni różne strategie walki w okupowanym kraju, wybrali różne drogi działalności, zawsze jednak wspólnym elementem wyboru był Śląsk i Polska. Dopiero ustalenie faktów, ich opis i uporządkowanie, pozwala na wyciąganie wniosków, na ocenę, na zrozumienie historii i na rozumienie współczesności, a więc i na jej kształtowanie.

Ewa Fonfara

III

Także w maju gościem Katedry Edukacji Kulturalnej był filmoznawca dr hab. Marek Haltof, profesor w Northern Michigan University w USA. Wizyta prof. Marka Haltofa w murach cieszyńskiej uczelni miała znaczenie szczególne, bowiem w 1980 roku ukończył on studia na kierunku pedagogika pracy kulturalno-oświatowej Filii UŚ w Cieszynie; następnie studiował w Australii (tam uzyskał stopień doktora) i Kanadzie, gdzie w latach dziewięćdziesiątych XX wieku wykładał na kilku uczelniach między innymi historię filmu, zagadnienia współczesnej teorii kina, kino Europy Środkowej. Stopień doktora habilitowanego uzyskał w 2001 roku w Uniwersytecie Jagiellońskim. Profesor Marek Haltof jest autorem kilkudziesięciu artykułów w języku polskim i angielskim oraz książek dotyczących kina australijskiego: Peter Weir: When Cultures Collide (Nowy Jork: Twayne, 1996), Kino Australii: o ekranowej konstrukcji Australii (Łódź: PWSFTViT, 1996) i Autor i kino artystyczne: Przypadek Paula Coxa (Kraków: Rabid, 2001). W ostatnich latach kieruje swe zainteresowania w stronę kina polskiego. Efektem tego, oprócz Polish National Cinema (2002), [polskie wydanie w tłumaczeniu M. Przylipiaka Kino polskie (2004)], jest The Cinema of Krzysztof Kieślowski: Variations on Destiny and Chance (Londyn: Wallflower Press, 2004) oraz współredakcja pracy zbiorowej The New Polish Cinema (Londyn: Flicks Books, 2003). Marek Haltof jest również autorem dwóch powieści wydanych przez Śląsk- Maks jest wielki (1988) i Duo Nowak(1996).

W cyklu trzech popołudniowych spotkań odbywających się w dniach 9, 11, 23 maja w Centrum Konferencyjnym cieszyńskiej Uczelni studenci Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji mogli wysłuchać ilustrowanych fragmentami filmów wykładów pod wspólnym tytułem "Kino a tożsamość narodowa. O ekranowej konstrukcji Australii". Pierwszy wykład poświęcony został australijskiej Nowej Fali i tematowi budowania australijskiego narodu; drugi Aborygenom w kinie antypodów oraz krajobrazowi jako bohaterowi australijskiego filmu; trzeci mitowi prawdziwego Australijczyka. W celu zobrazowania omawianej problematyki profesor Marek Haltof dokonał analizy obejrzanych przez studentów w czasie wykładów filmów australijskich: Piknik pod Wiszącą Skałą ( reż. P. Weir), Polowanie na króliki ( reż. P. Noyce) oraz Gallipoli (reż. P. Weir). Problem tożsamości narodowej pokazany na przykładzie kina australijskiego, które podobnie jak inne kina narodowe musi określać się w stosunku do kina hollywoodzkiego wydał się tematem żywym i niezwykle interesującym dla miłośników sztuki filmowej, do których adresował swe słowa Profesor, wizytujący cieszyński Wydział UŚ.

Ewelina Konieczna