W czerwcowym numerze "Gazety Uniwersyteckiej UŚ" zamieściliśmy relację z pobytu przedstawicieli Uniwersytetu Śląskiego w Opawie w murach Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, który miał miejsce 20 maja br. 31 maja doszło do rewizyty. Tym razem to my - przedstawiciele UŚ - byliśmy goszczeni w murach Uniwersytetu z Opawy. Święta obu uczelni są organizowane w ramach wspólnych działań uniwersytetów: Śląskiego w Katowicach, Śląskiego w Opawie, Opolskiego, Ostrawskiego, Wrocławskiego i Akademii Ekonomicznej w Katowicach, mających na celu zacieśnianie współpracy pomiędzy ośrodkami akademickimi regionu w duchu zjednoczonej Europy. Uniwersytet Śląski w Opawie istnieje od 1991 roku.

Budynek Rektoratu Uniwersytetu Śląskiego w Opawie

Już za granicą, jeszcze na Śląsku

Opawa - urokliwe miasteczko na zbiegu śląskich rzek Opawy i Morawicy - wznosi się nad śląską równiną u podnóża Jesioników. We wczesnym średniowieczu tereny te zamieszkiwało śląskie plemię Gołęszyców, których głównym grodem był Grodziec (czes. Hradec nad Moravicí). Wraz z resztą Śląska w wiekach X-XII stanowiły przedmiot ciągłych wojen polsko-czeskich. W wyniku pokoju kłodzkiego kończącego pięcioletnią wojnę (1132-1137) Bolesława Krzywoustego z Sobiesławem I, większość Śląska pozostała przy Polsce, zaś Ziemia Kłodzka i Śląsk Opawski przypadły Czechom. W 1269 r. król Czech, Przemysł Ottokar II, osadził na tronie utworzonego księstwa opawskiego swego syna Mikołaja I, który dał początek śląskiej linii Przemyślidów. W czasie panowania dynastii Jagiellonów na tronie czeskim namiestnikiem księstwa opawskiego w latach 1501-1506 był przyszły król polski Zygmunt I Stary. W 1515 roku w dożywotnie władanie księstwo objął Kazimierz, książę cieszyński z dynastii Piastów. Po wojnach śląskich (1740-1763), nie licząc ziem księstwa cieszyńskiego, Śląsk opawsko-karniowski stał się jedynym terytorium śląskim pozostałym w granicach państwa Habsburgów. Tereny te posiadały szeroką autonomię. Śląsk opawski zwany był wówczas Śląskiem zachodnim i wraz ze Śląskiem wschodnim - czyli Księstwem Cieszyńskim tworzył w nomenklaturze habsburskiej Księstwo Dolnego i Górnego Śląska z centrum w Opawie.

W 1918 roku, po upadku Habsburgów, całość tych ziem znalazła się w Czechosłowacji. Jednak w większości Śląsk opawski zamieszkiwali - zwłaszcza w północnej części - Niemcy sudeccy, będący potomkami osadzanych w średniowieczu na całym południu Śląska niemieckich kolonistów z Turyngii i Frankonii. Pod koniec międzywojnia stało się to pretekstem do hitlerowskich nacisków na Czechosłowację. W 1938 roku wraz z innymi ziemiami pogranicza czesko-niemieckiego i austriackiego - Śląsk Opawski został przekazany III Rzeszy. Po II wojnie światowej wszyscy Niemcy zostali przymusowo wysiedleni.

To właśnie ze względu na Śląsk Opawski (i część Cieszyńskiego) w godle Republiki Czeskiej można zobaczyć czarnego śląskiego orła na złotym tle.

Pałac Blücherów

Miasto bogate w historię

Opawa jest znaczącym centrum kulturalnym regionu. Już od 1805 roku działa tutaj Teatr Śląski. W 1814 roku w klasycystycznych murach rozpoczęło tutaj swoją działalność najstarsze muzeum w Republice Czeskiej. Radykalnie, przez lata przebudowywane, ostatecznie odzyskało swój pierwotny wygląd na początku lat 90. Do najstarszych dochowanych zabytków architektonicznych miasta zalicza się klasztor franciszkanów oraz kościół pw. Św. Ducha, wybudowany przed 1269 r. To właśnie tutaj, w krypie kościoła, złożone zostały szczątki opawskich Przemyślidów. Gotycka fasada została pod koniec XVII wieku i na początku XVIII wieku przebudowana w stylu barokowym. Do najcenniejszych zabytków gotyckich Opawy zalicza się monumentalny w swej byle kościół pw. Naniebowstąpienia Maryi Panny, zaliczany do dziedzictwa narodowego. Na uwagę zasługują także liczne pałace - siedziby szlachty, książąt i hrabiów, np. Pałac Sobka, którego front zdobi kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, Pałac Blüchera czy Pałac Razumowskich, będący od 1946 roku siedziba Instytutu Śląskiego. Również zabudowania Uniwersytetu Śląskiego w Opawie mają swoją bogatą historię. Duży urok ma siedziba Wydziału Nauk Społecznych oraz Przyrodniczych, mieszcząca się w dawnym klasztorze sióstr klarysek, pochodzącym z początku XIV wieku. Także budynek Rektoratu (oraz Zakładu Matematyki) zlokalizowany jest w pięknych murach - neoempirowym budynku projektu wiedeńskiego architekta Alfreda von Sutterheima.

Od lewej: dr hab. Piotr Łaszczyca, Prorektor ds. Kształcenia prof. dr hab. Wojciech Świątkiewicz, Prorektor ds. Ogólnych prof. zw. dr hab. Jerzy Zioło

Uniwersytet Śląski w Opawie

Uniwersytet Opawski bierze swój początek w drugiej połowie XIV wieku, do właściwego założenia tego Uniwersytetu miało dojść jednak znacznie później. Opawa była miastem z bardzo rozwiniętym szkolnictwem. Z polecenia Albrechta Valdstejna założono tutaj szkołę jezuicką, w której w latach siedemdziesiątych XVII wieku sprawował swoje funkcje Bohuslav Balbin. Z założeniem tej szkoły związane jest również powstanie teatru oraz Muzeum Śląskiego, które jest najstarsze w Czechach. Niepowodzeniem zakończył się pomysł założenia Uniwersytetu w Opawie pod władzą austro-węgierską w 1870 roku. Po drugiej wojnie światowej wydane były pierwsze decyzje o założeniu uniwersytetu, który z racji przemysłowego charakteru Opawy miał być centrum wyższych szkół technicznych, miały się tutaj znajdować trzy wydziały humanistyczne (filozoficzny, pedagogiczny oraz prawniczy), dwa pozostałe wydziały miały być w Ostrawie (medyczny oraz przyrodoznawczy). Jednak po roku 1948 możliwości realizacji tego planu zostały bardzo ograniczone, udało się założyć wyższą szkołę pedagogiczną, która przygotowywała przyszłych nauczycieli do wykonywania zawodu. Również w latach 1968-1969 plany założenia uniwersytetu legły w gruzach w związku z tzw. normalizacją.

Ostatecznie do końcowych decyzji doszło po 17 listopada 1989 roku, 17 września 1990 uchwalono powstanie Wydziału Filozoficzno-Przyrodniczego w Opawie. Oficjalne nadanie praw uniwersyteckich nastąpiło 28 września 1991 roku. Wszystkie wydziały, z wyjątkiem Wydział Handlu i Przedsiębiorczości, który znajduje się w Karvinie, znajdują się w Opawie. Uczelnia kształci dziś ok. 3500 studentów na studiach licencjackich, magisterskich i doktoranckich. W czasie swego istnienia Uniwersytet ten stał się jednym z najważniejszych ośrodków naukowych i edukacyjnych Północnych Moraw i Śląska.

Rektor Slezské Univerzity v Opavě prof. PhDr. Zdeněk Jirásek i Rektor UŚ prof. dr hab. Janusz Janeczek

Uniwersytet Śląski w Opawie obejmuje obecnie cztery jednostki naukowo-dydaktyczne: Wydział Filozoficzno-Przyrodniczy, Wydział Handlu i Przedsiębiorczości, Instytut Matematyczny i Centrum Kształcenia. Strukturę Uniwersytetu Opawskiego tworzą następujące instytuty:

• Instytut Bohemistyki i Bibliotekoznawstwa - można tutaj studiować trzyletni program literatury czeskiej, trzyletni program bibliotekoznawstwa oraz w programie studiów magisterskich - czeski dla szkół średnich,
• Instytut Języków Obcych - licencjackie studia: filologia angielska, niemiecka, włoska oraz studia magisterskie: filologia angielska i niemiecka,
• Instytut Fizyki - licencjackie studia na kierunku fizyka oraz fizyka stosowana, studia magisterskie na kierunku pedagogicznym - fizyka dla szkół średnich oraz magisterskie studia fizyczne; możliwość studiów doktorskich,
• Instytut Historii i Muzeologii - historyczne studia licencjackie, magisterskie oraz doktorskie,
• Instytut Informatyki - licencjackie i magisterskie studia na kierunku informatycznym, możliwość studiów uzupełniających pedagogicznych,
• Instytut Nauk Pedagogicznych i Psychologicznych - studia na kierunku profilaktyka i patologia oraz studia na kierunku pedagogiczno-psychologicznym, przygotowujące do nauczania w szkołach średnich,
• Instytut Administracji i Polityki Regionalnej - studia licencjackie na kierunku polityka socjalna oraz praca socjalna; możliwość studiów uzupełniających na kierunku administracja publiczna i polityka regionalna,
• Instytut Fotografii Artystycznej - studia artystyczne, opierające się na praktycznych ćwiczeniach z zakresu fotografii,
• Instytut Matematyki - studia licencjackie, magisterskie oraz doktorskie na kierunku matematyka.

Prezentacja Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach

W auli budynku rektoratu Uniwersytetu Śląskiego w Opawie nasza Uczelnia mogła zaprezentować się na wiele sposobów. Gospodarzy przywitał Studencki Zespół Pieśni i Tańca "Katowice", a następnie w imieniu opawskiej Uczelni wystąpił JM Rektor prof. PhDr Zdeněk Jirásek. Prezentację Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach rozpoczęła projekcja filmu o naszej Uczelni. W dalszej części imprezy obu uniwersytetów uczestniczyli w panelu dyskusyjnym "Śląski genius loci", który był pomyślany jako aktywna forma wymiany poglądów oraz prezentacja interdyscyplinarnych badań nad geniuszem miejsca w kontekście Śląska, a także był okazją do ukazania m.in. problemów tożsamościowych Śląska, ciekawych proprietates kultury śląskiej (w tym tradycji szkolnictwa wyższego na Śląsku). W panelu do dyskusji zaproszeni zostali m.in: prof. Józef Zarek, dr Aleksandra Kunce, dr Zbigniew Kadłubek, lic. Anna Seweryn.

Od prawej: dr hab. Józef Zarek (Wydział Filologiczny), lic. Anna Seweryn, dr Aleksandra Kunce (Wydział Filologiczny)

W dalszej części spotkania wystąpił prof. dr hab. Idzi Panic z Wydziału Nauk Społecznych z referatem Uwagi na temat przynależności politycznej Śląska w IX i w początkach X wieku. Wykład prowadzony był w konwencji historii opowiedzianej językiem prozy sensacyjnej, urozmaicony szczegółami publikowanymi tylko w specjalistycznych pracach naukowych lub w oryginalnych pismach tamtego okresu, będących obiektem studiów autora.

W ramach święta naszego Uniwersytetu zaprezentowało się także Centrum Studiów nad Człowiekiem i Środowiskiem, którego przedstawiciel - dr hab. Piotr Łaszczyca przedstawił referat Zaśmiecony umysł, czyli o tym, że środowisko psychiczne można zaśmiecić i o skutkach tego zaśmiecania. Autor mówił na temat czynników wpływających negatywnie na stan naszego umysłu z punktu widzenia psychologa i socjologa.

Od lewej: dr Andrzej Boczarowski (Wydział Nauk o Ziemi), Mirosława Łukaszek (Biuro Promocji i Karier), dr Zbigniew Kadłubek (Wydział Filologiczny, Katedra Literatury Porównawczej) oraz Tadeusz Maciąg i prof. dr hab. Leonard Ogierman (Wydział Filologiczny, Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej)

Dr Andrzej Boczarowski z Wydziału Nauk o Ziemi przedstawił prezentację multimedialną Od koron drzew do klawiatury komputera, czyli 7 milionów lat ewolucji człowieka. Autor starał się wykazać, że to co wyróżnia człowieka od zwierząt tj. nasze zdolności, zachowania, abstrakcyjne myślenie, uczucia czy wrażliwość na piękno odziedziczyliśmy po przodkach. Nawet klawiatura komputera, według Autora, ma swoje początki w manipulacyjnych umiejętnościach nabytych przy wytwarzaniu kamiennych narzędzi w zamierzchłych czasach historii naszej cywilizacji.

Prof. zw. dr hab. Idzi Panic (Wydział Nauk Społecznych)

W ramach opawskiego święta, mogły przedstawić się także inne jednostki naszej Uczelni: Uniwersytet Trzeciego, Wydział Artystyczny (wystawa malarstwa studentów Instytutu Sztuki), Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej (prezentacja fotograficzna rezultatów prac konserwatorskich z 2003 roku, wykonanych w bibliotece Klasztoru oo. Paulinów na Jasnej Górze, przedstawienie dokumentacji fotograficznej zakładania bibliotek przez studentów i pracowników Instytutu dla mniejszości polskiej w Cierlicku w Czechach i w Stryju na Ukrainie), Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego (wystawa publikacji, które ukazały się nakładem WUŚ, dotyczących Śląska oraz zagadnień słowiańskich i pogranicza), Wydział Radia i Telewizji (prezentacja etiud filmowych studentów Wydziału).

Organizatorem święta był Dział Współpracy z Zagranicą UŚ.

Opracowała
Agnieszka Sikora