W poprzednim numerze "Gazety Uniwersyteckiej" informowaliśmy, że zaczynający się właśnie rok 2005 obchodzony jest na całym świecie jako Światowy Rok Fizyki. Przypominaliśmy, że upamiętniono w ten sposób setną rocznicę opublikowania przez Alberta Einsteina w "Annalen der Physik" trzech bardzo ważnych prac, które całkowicie zmieniły nasze wyobrażenia o przyrodzie. Rozwój myśli i nauki mierzy się jednak nie tylko datami narodzin wielkich teorii, ale również datami wielkich eksperymentów, które weryfikują teorie i określają kierunki rozwoju nauki. Niedawno poproszono fizyków o wytypowanie najpiękniejszych i najważniejszych eksperymentów w historii nauk przyrodniczych. Powstałą w ten sposób listę najpiękniejszych eksperymentów wszech czasów opublikowało czasopismo "Physics World".
Patrząc na eksperymenty, które znalazły się w pierwszej dziesiątce, rzeczywiście trudno odmówić im urody. Składa się na nią elegancka prostota i doniosłość znaczenia każdego z nich. Na "top listę" trafiły doświadczenia z trzech tysiącleci. Jest tu zatem doświadczenie Eratosthenesa z 297 roku p.n.e., w którym, mierząc długość cienia kołka wbitego w ziemię w Aleksandrii, potrafił wyliczyć obwód kuli ziemskiej, są aż dwa doświadczenia Galileusza dotyczące ruchu ciał, które pozwoliły uwolnić ówczesną naukę od krępującego ją autorytetu Arystotelesa i jest doświadczenie wielkiego Izaaka Newtona ukazujące złożoność światła białego. Wysokie miejsca zajmują wykonane w XIX wieku doświadczenia Younga z interferencją światła i doświadczenie Foucaulta z wahadłem zawieszonym w paryskim Panteonie, które było pierwszym bezpośrednim dowodem, że Ziemia się obraca. Z ostatniego stulecia wybrano do grona najlepszych eksperyment Millikana, w którym niezwykle prosto wyznaczono wartość ładunku elementarnego, eksperyment Rutherforda, który doprowadził do odkrycia jądra atomowego (oba wykonane niedługo po annus mirabilis Einsteina) i wreszcie, najmłodszy z tej listy, zajmujący pierwszą pozycję, piękny eksperyment Davissona i Germera z interferencją wiązek elektronów, pokazujący falowe własności cząstek.
mgr Janina Pawlik i prof. dr hab. Jerzy Zioło |
Do tych właśnie dziesięciu najważniejszych eksperymentów nawiązuje cykl wykładów zorganizowany przez Ogólnopolski Klub Demonstratorów Fizyki, zrzeszający większość wyższych uczelni w Polsce. Każdy z wykładów (przygotowanych na jednej z pięciu wybranych uczelni) po wygłoszeniu, zarejestrowaniu, zmontowaniu i uzupełnieniu koniecznymi animacjami przez Uniwersyteckie Studio Filmowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, będzie dostępny w internecie, a także na kasetach wideo oraz na płytach DVD. Upowszechnienie swoistej biblioteki wykładów nawiązujących do wielkich eksperymentów, świadczących o ich znaczeniu w rozwoju wiedzy o przyrodzie i ilustrujących niezwykły rozwój nauki w minionym stuleciu, z pewnością przyczyni się zarówno do upamiętnienia roku 2005, jak i do lepszej edukacji społeczeństwa, a zwłaszcza społeczności szkolnych i akademickich. Istotnym elementem jest także dokonywana na początku każdego filmu prezentacja uczelni, na której powstał wykład.
Sprawcy tego zamieszania - pracownicy Zakładu Dydaktyki Fizyki |
Uczelnią, która zainaugurowała cykl Najpiękniejsze eksperymenty wszech czasów jest Uniwersytet Śląski. Pierwszy z wykładów, zatytułowany Ewolucja koncepcji ruchu od Arystotelesa do Dave'a Scotta, nawiązujący do eksperymentów Galileusza, został wygłoszony w 5 dniu rozpoczętego niedawno Roku Fizyki przez prof. zw. dr. hab. Jerzego Zioło. Wykład, przygotowany we współpracy z Zakładem Dydaktyki Fizyki, przyciągnął uczniów, studentów, pracowników naukowych i wielu mieszkańców miasta, którzy wypełnili szczelnie salę audytoryjną im. Andrzeja Pawlikowskiego w Instytucie Fizyki. Wykład filmowała nie tylko ekipa Studia Filmowego z Poznania, ale także ekipa "Aktualności" regionalnego programu TV. Kolejny wykład, związany z doświadczeniami Younga oraz Davissona i Germera zostanie wygłoszony na Wydziale Fizyki, Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.
dr Jerzy Jarosz prezentuje doświadczenie udawadniające skłonność poruszających się ciał do kontynuacji ruchu (bezwładność) |
dr Jerzy Jarosz
Zapraszamy na inne imprezy związane z obchodami Światowego Roku Fizyki. Więcej informacji na stronach:
http://www.us.edu.pl/dydaktykafizyki/