Studenci z Koła Oświeconych – wraz z opiekunem naukowym dr hab. Bożeną Mazurkową – zorganizowali, pierwszą w historii Uniwersytetu Śląskiego, ogólnopolską konferencję w całości poświęconą kulturze oraz historii „wieku filozofów”. Ponadto w partnerskiej współpracy z Instytucją Kultury Katowice – Miasto Ogrodów oraz Teatrem Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego wzbogacili to ambitne przedsięwzięcie atrakcyjnymi wydarzeniami o charakterze artystycznym.

15 i 16 listopada 2012 roku na Wydziale Filologicznym w Katowicach odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa pracowników i studentów pt. „Codzienność oświeconych”

Obrady, które otworzył prof. zw. dr hab. Marian Kisiel,  prodziekan Wydziału Filologicznego UŚ, zgromadziły 46 referentów (doświadczonych badaczy oraz doktorantów i studentów) z 14 krajowych ośrodków akademickich i badawczych. Najliczniej reprezentowane były uczelnie z Katowic, Gdańska i Rzeszowa. W interesujących wystąpieniach podjęto interdyscyplinarną refleksję nad mało rozpoznanymi aspektami, elementami i realiami życia codziennego w dobie oświecenia w Polsce, a także szerzej – w kręgu europejskim. Funkcję merytorycznego przewodnika po dwudniowych obradach, które  w większości toczyły się w równoległych, tematycznie jednorodnych sekcjach, pełniła  konferencyjna publikacja, wydana pod redakcją Małgorzaty Marcinkowskiej, Joanny Mazur i Szymon Piotra Dąbrowskiego, zawierająca streszczenia wszystkich wystąpień.

Pierwsze plenarne obrady poświęcone były podróżom i podróżopisarstwu. Referenci skupili uwagę na literackich i użytkowych relacjach polskich podróżników różnej kondycji społecznej, z krajowych i zagranicznych wyjazdów. Interesujące było porównanie sporządzonych przez Hugona Kołłątaja i Juliana Ursyna Niemcewicza opisów podróży po Wołyniu, akcentujące zarówno wspólne cechy obu przekazów (sentymentalne wątki antycypujące relacje romantyków, kontrastowe zestawienie przeszłości i teraźniejszości, dokumentacja codziennego życia podróżników), jak i odmienne, uzależnione od kontekstu biograficznego i celu wędrówki. Przybliżona została również specyfika podróżniczych relacji obcokrajowców stykających się z  osobliwym dla nich polskim dworem szlacheckim.

            Następnie, w trzech równoległych sekcjach, z których dwie poświęcone były głównie wytworom kultury materialnej XVIII wieku, referenci skupili uwagę na różnych aspektach wnętrz magnackich rezydencji, a także na kompozycji i zabudowie ogrodów oraz rozrywkach, jakim oddawano się w arystokratycznym kręgu. Mowa była m.in. o budowie, wyposażeniu i wystroju pałacowych łazienek, świadczących o wpływie mody francuskiej, zaleceniach  higienistów, a nawet zabobonach i mitach, przenikających również do intymnej sfery życia.  W drugiej sekcji wystąpienia dotyczyły różnych elementów garderoby arystokracji XVIII stulecia i tendencjami mody kobiecej, męskiej i dziecięcej. Refleksje nad przemianami i  uwarunkowaniem tych trendów w Polsce wzbogacono licznymi ciekawostkami i anegdotami.  Mowa była m.in. o zniekształcających sylwetkę gorsetach, muszkach pozwalających zakryć  wykwity skórne i damskich butach na obcasie. Z atrakcyjnym pokazem replik i oryginalnych  precjozów połączone było wystąpienie poświęcone biżuterii XVIII wieku. W sekcji poświęconej problematyce edukacji i wychowania przedstawiono kilka odrębnych zagadnień, wiążących się z publicystyczną debatą w dobie Sejmu Wielkiego nad dotkliwym problemem depopulacji, z guwernerskimi doświadczeniami i pedagogicznymi wzorcami Franciszka Karpińskiego, z postrzeganym z perspektywy gender studies  eksperymentem edukacyjnym, zaproponowanym przez Michała Dymitra Krajewskiego w Podolance..., a także z erotyczną edukacją odbiorców, stosowaną w poezji Stanisława Trembeckiego.

            Popołudniowe obrady plenarne poświęcono księgom i księgozbiorom. Uwagi  dotyczące łacińskich epigrafów w drukach oświeceniowych konkretyzowały relacje między  rodzimymi dziełami i ówczesnymi realiami, a starożytną tradycją. Zarysowano strukturę i  dynamikę rozwoju bibliotek paulinów polskich XVIII wieku, ze szczególnym  uwzględnieniem książek pisanych przez samych zakonników. Odrębnymi refleksjami objęto  treści oraz strukturę jednego z najbardziej dochodowych przedsięwzięć wydawniczych tamtych czasów – kalendarzy, które miały średniowieczną proweniencję i powstawały pod dużym wpływem astrologii oraz prognostykarstwa.

Obradom towarzyszyła autorska wystawa fotograficzna Martyny Kowalewskiej zatytułowana „Katowice – miasto kultury”. Członkowie Koła Oświeconych w strojach historycznych pozowali na tle charakterystycznych obiektów Katowic

Drugi dzień konferencji rozpoczął się trzema równoległymi sekcjami tematycznymi. Pierwsza przybliżyła szereg konterfektów przedstawicielek „płci pięknej” – bohaterek malarskich i literackich kreacji oraz autorek wkraczających bez kompleksów w życie  literackie swojej epoki. Refleksją objęto głównie sposoby portretowania przez literatów  arystokratek w panegirykach, dworskich komplementach, a także w satyrach i paszkwilach.  Dopełnieniem tych rozważań były uwagi poświęcone twórczości kobiet, a zwłaszcza tym  aspektom, które wskazywały na doniosłą rolę wykształcenia w życiu pisarek. W drugiej sekcji  referaty koncentrowały się wokół różnych sposobów pojmowania, doświadczania i wyrażania  miłości oraz płynących z niej przyjemności. Przedstawiono okoliczności i wydarzenia nieudanych transakcji matrymonialnych Hieronima Floriana i Michała Kazimierza Radziwiłłów. Przybliżono wyidealizowane metody kreowania i wyrażania miłości w  dorobku takich literatów, jak Stanisław Trembecki, Franciszek Zabłocki, Wincenty Ignacy Marewicz. W sekcji trzeciej debatowano nad przyjemnościami duchowymi i cielesnymi. W zabobonnych postawach upatrywano praktyk podtrzymujących codzienny rytm życia, ale też akcentowano obecność realiów codzienności w poetyckich modlitwach literatów XVIII wieku. Przedmiotem refleksji stał się fenomen popularności w tym czasie nabożeństw pasyjnych, a zwłaszcza Gorzkich żalów. Całości dopełniły rozważania nad utrwaloną przez ludzi pióra kulturą stołu tego czasu, a także nad przyjemnościami „za klasztorną furtą”.

Zamykające konferencję obrady plenarne ukazały różne odsłony życia na scenie publicznej. Obyczajowe i polityczne konkrety osadzano w ramach szerszych refleksji. Przybliżono funkcjonowanie publiczności Opernhauzu doby saskiej, rytm życia posłów w czasie sesji sejmowych, stan i ochronę zdrowia społeczności wileńskiej początku XIX wieku, negatywne rysy stołecznej rzeczywistości w dziełach bezkompromisowych literatów, a także utrwaloną przez pisarzy oświeceniowych specyfikę zapachów przestrzeni urbanistycznej.

Dwudniowym obradom towarzyszyła autorska wystawa fotograficzna Martyny Kowalewskiej, obejmująca 31 zdjęć wielkoformatowych. Na imponującej ekspozycji, zatytułowanej „Katowice – miasto kultury”, w scenerii dziennej i nocnej członkowie Koła Oświeconych w strojach historycznych zostali uchwyceni na tle obiektów i miejsc tego miasta, ważnych dla dziejów oraz współczesnego oblicza kultury materialnej i duchowej, takich m.in. jak: Spodek, Rondo Sztuki, Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka, Teatr Śląski, Biblioteka Śląska, gmach Sejmu Śląskiego, Centrum Kultury Katowice im. Krystyny Bochenek, budynek Wydziału Filologicznego UŚ oraz siedziba Radia Katowice. Artystycznemu przedsięwzięciu, znakomicie wyrażonemu w konwencji poważnej i z lekka żartobliwej przez pozujące osoby, patronowało dążenie do promowania w formie atrakcyjnej dla odbiorców pochlebnego wizerunku stolicy Górnego Śląska jako miejsca sprzyjającego różnym aspektom i przejawom życia kulturalnego, obejmującego również akademicką ścieżkę edukacyjną oraz refleksje nad kulturą epok dawnych, ściśle powiązane z dwudniowym przedsięwzięciem i programowymi założeniami KO.

Kolejnym wydarzeniem artystycznym włączonym do programu konferencji był nagrany przez Koło Oświeconych film zatytułowany Przechadzka szlakiem kultury, czyli… Oświeceni w Katowicach. Krótkometrażowa, czarno-biała realizacja utrzymana w konwencji kina niemego przybliżała i anonsowała zamysł twórczy patronujący wystawie. Scenerii i następstwu etapów przechadzki po Katowicach oświeceniowej damy i fircyka, w niewyjaśnionych okolicznościach przeniesionych tu z odległej przeszłości, odpowiadały obrazy utrwalone na fotograficznej ekspozycji, a także kompozycja i uporządkowanie zdjęć. Film, który uczestnicy konferencji wspólnie obejrzeli przed przystąpieniem do obrad, to samodzielna całość artystyczna, a zarazem fabularny przewodnik po wystawie.

Punktem kulminacyjnym artystycznego programu konferencji było przedstawienie-niespodzianka w Teatrze Korez. Uczestnicy obrad oraz goście obejrzeli połączone w  harmonijną całość fragmenty Kawy oraz poddaną niewielkim skrótom Pannę na wydaniu  Adama Kazimierza Czartoryskiego w reżyserii Małgorzaty Marcinkowskiej (KO). Efektowne  kreacje w inscenizacji dwóch sztuk o dużym potencjale komicznym zapewnili członkowie  oraz opiekun naukowy KO, którzy znakomicie prezentowali się w strojach udostępnionych  przez Teatr Śląski i z dużą swobodą grali swe role, świetnie wykorzystując specjalnie na tę  okazję zakupione rekwizyty teatralne i peruki. Szczególnie wart podkreślenia jest fakt, iż jednoaktowa Kawa nigdy wcześniej nie została wystawiona na scenie, a zatem  katowickie  przedstawienie było prapremierą tej komedii, natomiast Pannę na wydaniu ostatni  raz  prezentowano widzom w stołecznym Teatrze Narodowym w roku 1774.

Imponujące rozmiarami, atrakcyjne przedsięwzięcie naukowe oraz artystyczne studenckiego Koła Oświeconych UŚ honorowym patronatem objęli: JM Rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś oraz Prezydent Miasta Katowice Piotr Uszok, natomiast patronatem medialnym: TVP Katowice, TV UŚ, Radio Katowice, Radio Egida, „Dziennik Zachodni”, „Gazeta Uniwersytecka UŚ” i „Suplement”.