12 października w Sali Sejmu Śląskiego w Urzędzie Wojewódzkim w Katowicach odbyła się uroczystość nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego prof. dr. dr. h.c. mult. Christianowi von Barowi z Uniwersytetu w Osnabrück – wybitnemu naukowcowi z dziedziny prawa cywilnego, międzynarodowego oraz porównawczego niemieckiego obszaru prawnego, założycielowi i dyrektorowi Instytutu Europejskich Studiów Prawniczych Uniwersytetu w Osnabrück.

JM Rektor UŚ prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś dokonał aktu promocji dostojnego doktoranta

– Wielkością swojej osoby, wiedzą, mądrością i działaniem profesor Christian von Bar wpisuje się w najlepsze europejskie tradycje uniwersyteckie. Jest mistrzem, nauczycielem i wychowawcą wielu pokoleń prawników – zarówno praktyków, jak i przedstawicieli nauki – a przy tym jest człowiekiem życzliwym dla innych, powszechnie lubianym i szanowanym – powiedział przewodzący uroczystości akademickiej JM Rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś.

Profesor Christian von Bar urodził się w 1952 roku w Hanowerze, w rodzinie wywodzącej się z Dolnego Śląska, podobnie jak jego żona – Ingard. Profesor ukończył studia prawnicze w ośrodkach akademickich we Fryburgu, Kilonii i Getyndze (w latach 1970–1974). Już dwa lata później obronił doktorat, a w 1979 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk prawnych oraz „Privatdozent”. W tym samym czasie ukończył studia w zakresie LL.M. w Cambridge w Wielkiej Brytanii, od 1981 roku jest profesorem w Uniwersytecie w Osnabrück. W latach 1985–2003 profesor von Bar był twórcą i dyrektorem Instytutu Międzynarodowego Prawa Prywatnego i Porównawczego, a także założycielem i dyrektorem Instytutu Studiów Prawa Europejskiego. Pełni funkcję profesora wizytującego w wielu uniwersytetach na świecie, m.in. w Tokio (Vaseda Uniwersytet), w Kobe, Brasenose College w Oxfordzie. Jest laureatem prestiżowej Nagrody Leibniza (swoistego Nobla prawniczego), Mistrzem Honorowym Ławy Gray’s w Londynie, członkiem korespondentem: Akademii Sztuki, Nauki i Humanistyki w Paryżu; Akademii Prawa Porównawczego w Hadze; członkiem Międzynarodowej Akademii Prawa Handlowego i Konsumenckiego. Tytuły doktora honoris causa przyznały mu: Uniwersytet Katolicki w Leuven, uniwersytety w Uppsali, Tartu i Helsinkach. Jego dzieła tłumaczone są na wiele języków.

Kontakty dostojnego doktora z naszą uczelnią mają długoletnią tradycję. 22 czerwca 2010 roku miało miejsce podpisanie umowy o współpracy pomiędzy Uniwersytetem w Osnabrück a Uniwersytetem Śląskim, obejmującej m.in. wymianę studentów, doktorantów, pracowników naukowych, a także wspólne publikacje oraz projekty badawcze. 4 października 2011 r., podczas uroczystej inauguracji roku akademickiego, profesor von Bar otrzymał Złotą Odznakę „Za zasługi dla Uniwersytetu Śląskiego”.

Pośród wielu dokonań na niwie naukowej, na szczególne uznanie zasługuje specyficzna organizacja badań naukowych profesora. – Szereg jego prac – przypomniał JM Rektor UŚ – to bowiem dzieła zbiorowe lub powstałe we współpracy, jako wynik badań międzynarodowych grup badawczych, do których włączeni byli także studenci w ramach prac magisterskich, doktoranckich oraz podyplomowych – w myśl zasady Cycerona: Usus est optimus magister (praktyka jest najlepszym nauczycielem). Tak działa właśnie zespół profesora von Bara w ramach Komisji Europejskiej. Osobiście uważam, że to bardzo cenne doświadczenie dydaktyczne, warte rozpowszechnienia. Od 1999 roku prof. von Bar prowadzi tzw. Grupę Studyjną ds. Europejskiego Kodeksu Cywilnego – stanowiącą sieć specjalistów- -prawników z dziedziny europejskiego prawa prywatnego. Siedemdziesięcioosobowy zespół działa pod kierownictwem profesora w 15 krajach europejskich.

W uroczystości uczestniczyła żona profesora Ingard von Bar

Autorka laudacji prof. zw. dr hab. Stanisława Kalus, prezentując dorobek naukowy profesora von Bara, przyznała, że przedstawienie sylwetki dostojnego doktoranta nie jest łatwym zadaniem, gdyż jest to osobowość niezmiernie interesująca, człowiek nauki, którego kariera zawodowa jest niezwykle błyskotliwa i o przebogatym wręcz dorobku, obejmującym prawie 400 pozycji. Prof. Kalus podkreśliła szczególne znaczenie działalności naukowej profesora w dziedzinie komparatystyki prawniczej i tworzenia zrębów wspólnego europejskiego prawa prywatnego, jak również uczestnictwo w projekcie badawczym w zakresie międzynarodowych kontraktów handlowych. Zwróciła także uwagę na wkład profesora w kształcenie polskich doktorantów i habilitantów. – Wszyscy recenzenci (prof. dr hab. Wojciech Katner, prof. zw. dr hab. Wojciech Dajczak, prof. zw. dr hab. Maksymilian Pazdan, przyp. red.) – podkreśliła autorka laudacji – zgodnie stwierdzili, że ze względu na wybitne osiągnięcia nie tylko na polu naukowym, ale także w budowaniu jednolitego prawa prywatnego europejskiego oraz więzi z nauką polską, w tym długoletnią współpracę naukową z Wydziałem Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, profesor Christian von Bar, wyjątkowej miary uczony, znajdujący uznanie nie tylko w Europie, ale i na całym świecie, w pełni zasługuje na nadanie mu najwyższej godności akademickiej, doktora honoris causa śląskiej Alma Mater.

Po uroczystej ceremonii głos zabrał dostojny doktor. – Wobec zaszczytu, jaki stał się moim udziałem, przepełnia mnie wielka radość – powiedział profesor von Bar i, nawiązując do rodzinnych rodowodów, skonstatował: – Miejsce, w którym się znajduję, jest mi bliskie. Moja rodzina oraz rodzina mojej żony pochodzą ze Śląska, więc oboje z rozrzewnieniem patrzymy na ten niezwykłej urody region. Jestem świadom trudnych zaszłości historycznych. Nie przeszły one całkowicie do historii. Pozostaną raczej dożywotnio udziałem mojego pokolenia, podobnie jak pokolenia moich rodziców i dziadków. Tym bardziej serdecznie chciałbym podziękować za zaszczytne przyjęcie mej skromnej osoby w poczet osób uhonorowanych przez Uniwersytet Śląski. Dziękuję za tę podniosłą uroczystość.

Laureat Nagrody Leibniza przypomniał, że spotkania i nawiązywanie bliskich relacji koleżeńskich zawdzięczamy jednak w dużej mierze Unii Europejskiej. – Uważam możliwość porozumienia na poziomie ponadnarodowym za olbrzymie dobrodziejstwo… i jedno z największych osiągnięć cywilizacyjnych w historii naszego kontynentu.

Profesor Christian von Bar w okolicznościowym wykładzie skupił swoją uwagę na dążeniach do wprowadzenia jednolitego prawa sprzedaży, przypominając jednocześnie, że Polska, podobnie jak inne kraje członkowskie, potrzebuje modernizacji prawa prywatnego, w szczególności zaś prawa umów. O ile jednak w tej kwestii nie ma wątpliwości, że normy prawa prywatnego międzynarodowego państw członkowskich UE będą miały w niedalekiej przyszłości całkowicie europejski charakter, o tyle w odniesieniu do kodyfikacji materialnego prawa cywilnego trudno o optymizm: – Obecnie nie ma najmniejszych szans na wprowadzenie Europejskiego Kodeksu Cywilnego – nie dlatego, że samo określenie ‘kodeks’ wywołuje alergię w niektórych regionach Europy, lecz ze względu na brak woli politycznej, czy nawet możliwość zebrania pełnej wiedzy niezbędnej do jego opracowania. Mapa prawa europejskiego ciągle zawiera zbyt wiele białych plam, między innymi w dziedzinie prawa rzeczowego. (…) W chwili obecnej opór ideologiczny uniemożliwia dalszą dyskusję. W tym przynajmniej zakresie zgaszono aż do odwołania światełko na końcu tunelu – stwierdził specjalny doradca wiceprzewodniczącej Komisji Europejskiej ds. strategicznych kwestii rozwoju Europejskiej Przestrzeni Sprawiedliwości i Praw Podstawowych Viviane Reding.

Piękną tradycją śląskiej Alma Mater stały się rzeźby-pamiątki, którymi obdarowywani są doktorzy honoris causa. Już po raz siódmy dzieło autorstwa dr hab. Krystyny Pasterczyk z Katedry Rzeźby Instytutu Sztuki Wydziału Artystycznego Uniwersytetu Śląskiego uświetniło tę doniosłą uroczystość akademicką. Symbolikę pracy zatytułowanej Lex Naturalis przedstawiła prodziekan cieszyńskiego Wydziału Artystycznego dr hab. Bogumiła Mika: – Onyksowa księga opatrzona tytułem Lex naturalis aspiruje do odczytania jej jako księgi Prawa naturalnego (boskiego), będącego w opozycji albo raczej u podstaw Prawa stanowionego (ludzkiego). Obiekt składa się z dwóch kamiennych elementów: woluminu oraz jajka. Jego konstrukcja opiera się na dwóch prostych formach (owoidalnej i prostopadłościennej), połączonych ze sobą prawem grawitacji. To naturalne prawo należące wprawdzie do fizyczności, w szerszym refleksyjnym oglądzie tej pracy zyskuje także wymiar metaforyczny i dotyka podstawowego ładu rządzącego rzeczami i zdarzeniami świata, w którym żyjemy – wyjaśniała prodziekan. Lex naturalis zasili autorską serię Biblioteki Honoris, zapoczątkowaną przez autorkę w czerwcu 2010 roku.

W uroczystości uczestniczyli m.in. przedstawiciele władz samorządowych i miejskich miast akademickich Uniwersytetu Śląskiego, senatorowie RP, przedstawiciele korpusu dyplomatycznego, palestry i sądownictwa z całego kraju, naukowcy z polskich i zagranicznych uczelni humanistycznych, władze Uniwersytetu Śląskiego a także rodzina i przyjaciele profesora Christiana von Bara.

Podziękowania, gratulacje i słowa najwyższego uznania złożyli na ręce dostojnego doktora honorowego przedstawiciele różnych środowisk: naukowych, krajowej i śląskiej palestry, notariusze. Prof. dr hab. Irena Lipowicz, zabierając głos zarówno w imieniu środowiska akademickiego, jak i rzecznika praw obywatelskich, wskazała na historyczny wymiar uroczystości, rozpatrując ją z perspektywy przemian, które dokonały się w Polsce po 1989 roku: – Profesor von Bar wybrał trudną drogę zmiany świata. Te same godności, honory, szacunek, szczęście w pracy naukowej mógłby znaleźć przecież nie próbując zmienić rzeczywistości. Nie jest to konieczny składnik drogi akademickiej.

Prof. Lipowicz zapewniła, że właśnie tu, na Uniwersytecie Śląskim, gdzie wielu naukowców wybrało również drogę reform i zmian, praca i wysiłek doktora honorowego mogą być najgłębiej zrozumiane. – Odnajduję w zaangażowaniu profesora von Bara część tego ducha, który jest nam tak bliski i znany. I dlatego szczególnie cieszyłam się, kiedy Polska w okresie swojej Prezydencji zaangażowała się po stronie, a nie przeciw temu projektowi.

Rzecznik Praw Obywatelskich wskazała także na kolejny historyczny aspekt. – Usłyszeliśmy tu pięknie odśpiewane Gaude Mater Polonia w wykonaniu chóru „Harmonia”. Polska rzeczywiście może się cieszyć, że tę godność honorową otrzymuje osoba o śląskich korzeniach. Przodkowie profesora von Bara są częścią naszej historii, podobnie jak przodkowie małżonki pana profesora. Musiało minąć wiele lat, strasznych lat, byśmy mogli tu, w Katowicach, nazywać budynki imieniem niemieckiej noblistki pochodzącej z Katowic. Ale to już przyszło. Nasz kraj jest dumny z tego, że macie państwo śląskie korzenie. W tym sensie jest to piękny dzień dla Śląska i jest to również piękny dzień dla Polski – zakończyła prof. Irena Lipowicz.

Konsul honorowy Republiki Austrii mecenas Józef Fox, dziekan Okręgowej Izby Radców Prawnych w Katowicach Piotr Bober, prezes Izby Notarialnej w Katowicach Jacek Wojdyło, składając profesorowi gratulacje w imieniu swoich środowisk, wyrażali uznanie dla jego dorobku naukowego i osiągnięć organizacyjnych, a także podziw za entuzjazm i konsekwencje w działaniu, mimo tak wielu przeciwności.

Jak powiedział JM Rektor UŚ prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś: – Do grona dostojnych doktorów honorowych Uniwersytetu Śląskiego dołączyła wielka postać – pierwszy prawnik Unii Europejskiej.