Panie Premierze,
Panie Ministrze,
Szanowni Państwo
Przy takich okazjach jak dzisiejsze spotkanie rektorów z Premierem Jerzym Buzkiem, gdy rozważamy strategiczne cele stojące przed polskimi uniwersytetami i innymi akademickimi uczelniami nieuchronnie nasuwa się pytanie: gdzie jesteśmy i dokąd idziemy, oraz, jaka jest w tym rola naszego stowarzyszenia - Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich.

W ciągu ostatnich 8 lat polskie szkolnictwo wyższe przeszło gruntowną transformację dostosowując się do wymogów gospodarki rynkowej: około 2, 5 razy wzrosła liczba studentów przy praktycznie niezmienionym poziomie zatrudnienia w uczelniach, nastąpiła zmiana systemu wewnętrznego zarządzania uczelniami połączona z daleko idącą decentralizacją finansową, pojawiły się liczne szkoły niepaństwowe uzupełniające ofertę edukacyjną, znacznie wzrosło zróżnicowanie programów studiów, zarysował się wyraźnie trójstopniowy model kształcenia na poziomie wyższym: licencjat - magisterium - doktorat. Te wszystkie zmiany nastąpiły przy praktycznie nie zwiększanych nakładach budżetowych ze strony Państwa.

Niestety nie wszystkie następstwa tych drastycznych przemian napawają optymizmem, gdyż ogromny wysiłek restrukturyzacji szkolnictwa odbył się kosztem istniejących zasobów lokalowych i aparaturowych, kosztem zużycia infrastruktury uczelni, kosztem obniżenia statusu społecznego nauczyciela akademickiego i wreszcie zagrożenia poziomu kształcenia. Można powiedzieć inaczej - wszystkie proste rezerwy szkół wyższych w tym wyścigu narzuconym przez transformację ustrojową zostały wyczerpane i doszliśmy do ściany. Bez radykalnego wzrostu nakładów na uczelnie nie ma mowy o rozwoju a nawet utrzymaniu dotychczasowego poziomu. Ale jednocześnie pojawiły się inne bariery - prawne. Obowiązująca obecnie ustawa o szkołach wyższych z 1990 r. spełniła swoją pozytywną rolę, lecz nie przystaje do realiów dnia dzisiejszego w wielu dziedzinach takich jak finansowanie i organizacja uczelni, system płac i awansów naukowych. Moim zdaniem obie bariery: budżetowe i prawne powinny być usunięte szybko i równocześnie - a ważną rolę w tym procesie odegrać mogą konferencje rektorów.

W polskim modelu zarządzania szkolnictwem wyższym wytworzył się swojego rodzaju trójkąt: Ministerstwo Edukacji Narodowej (jako centrala), Rada Główna Szkolnictwa Wyższego (jako parlament) i konferencja rektorów (jako organ wykonawczy). Szkoda, że ten trójkąt nie jest w pełni równoboczny, a należy dbać o to, aby służył wdrażaniu dobrych pomysłów reformatorskich.

Cechą polskiego szkolnictwa wyższego jest rozczłonkowanie na poszczególne typy uczelni branżowych, często podległe różnym resortom ministerialnym, dbające o dobry poziom fachowy, ale niekiedy także o własne partykularne interesy. To rozczłonkowanie utrwalił rozbudowany w ostatnich latach system oddzielnych konferencji rektorów poszczególnych typów uczelni - uniwersytetów, politechnik, uczelni ekonomicznych, medycznych, rolniczych czy artystycznych. Dopiero w ub. roku podjęta została próba integracji przez powołanie konfederacji rektorów poszczególnych typów uczelni - i w ten sposób powstał KRASP. Zachowując specyfikę różnych typów szkół wyższych możemy się spotkać razem, wymienić doświadczenia, występować do Rządu i Parlamentu w żywotnych sprawach dotyczących całego środowiska akademickiego. Muszę dodać, że pod tym względem Polska jest opóźniona - w innych krajach postkomunistycznych ogólnokrajowe konferencje rektorów zrzeszające uczelnie typu uniwersyteckiego (Węgry, Czechy) działają już od dawna i odgrywają ważną rolę w kształtowaniu polityki edukacyjnej. Również w krajach Unii Europejskiej, takich jak Niemcy, konferencja rektorów jest niezwykle aktywna.

Dochodzimy w tym miejscu do jeszcze jednej ważnej roli, którą powinna wypełniać Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, tzn. poszerzenie kontaktów międzynarodowych. Bez naszego zaangażowania nie będzie możliwe optymalne wykorzystanie funduszy Unii Europejskiej: edukacyjnego programu SOKRATES czy też badawczego V Ramowego Programu Unii o ściśle określonych priorytetach.

Podsumowując można następująco określić bieżące zadania KRASP:

- współpraca z Rządem i Parlamentem w zakresie określenia priorytetów dotyczących kierunków rozwoju i finansowania szkolnictwa wyższego z uwzględnieniem wszystkich typów uczelni;

- aktywne uczestnictwo w reformie prawa o szkolnictwie wyższym;

- dbałość o poziom jakości kształcenia i wspieranie inicjatyw instytucjonalnej oceny w tym zakresie (komisja akredytacyjna);

- wypracowanie form współpracy z Radą Główną, stowarzyszeniami i korporacjami reprezentującymi polskie środowisko akademickie i naukowe, a także form współpracy z wyższymi szkołami zawodowymi i szkołami niepaństwowymi.

Lista ta jest z pewnością niekompletna i zostanie uzupełniona w czasie dzisiejszej dyskusji.

Przemówienie wygłoszone 20 kwietnia 98 r. w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego podczas plenarnego posiedzenia KRASP.