Od 6 do 8 marca w Katowicach odbywały się Wielkie Korepetycje z Historii, zorganizowane przez Niezależne Zrzeszenie Studentów Uniwersytetu Śląskiego oraz katowicki oddział Instytutu Pamięci Narodowej. Wydarzenie to, poświęcone funkcjonowaniu państwa i społeczeństwa w okresie PRL, adresowane było przede wszystkim do uczniów szkół ponadgimnazjalnych.

Dr Jarosław Neja z Instytutu Pamięci Narodowej

Główna część Korepetycji miała miejsce na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego. Autorami kolejnych wystąpień byli pracownicy IPN. Bogusław Tracz omawiał przyczyny gospodarki niedoborów i jej przejawy w życiu codziennym, odwołując się zarówno do teoretycznej wykładni Janosa Kornaia, jak i życiowych przykładów przychodzenia do sklepu z zamiarem kupna rajstop, a, wobec ich braku, opuszczania go z gwoździami, które akurat były.

Przesiedlenia ludności polskiej z dawnych Kresów po II wojnie światowej były tematem wystąpienia Tomasza Goneta. Wskazywał on, iż uzupełnieniem dramatycznych wyborów (jechać czy nie jechać? opuścić ojcowiznę?) były kwestie czysto pragmatyczne. Przykładowo, ponieważ obsługa pociągów przesiedleńczych często wymuszała od pasażerów opłacania haraczu, to musieli oni mieć przygotowany odpowiedni zapas spirytusu.

Dr Łucja Marek poświęciła wystąpienie zagadnieniu Osobowych Źródeł Informacji, kładąc nacisk na to, że do esbeckich akt należy podchodzić z wielką uwagą i ostrożnością. Poddała w wątpliwość teorię głoszącą, że funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa masowo fałszowali dokumenty związane z podjęciem współpracy przez OZI. Zarazem jednak wskazała, że liczne są przypadki podpisania pod przymusem deklaracji o współpracy, ale nieskonsumowania jej.

Kolejny prelegent, dr Jarosław Neja, podkreślał, że region Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego długo w historii PRL był wykorzystywany propagandowo przez władze. Mieliśmy tu do czynienia nie tylko z największym uprzemysłowieniem, ale i największym upartyjnieniem załóg oraz aktywną działalnością SB – pod względem liczby etatów, drugą po warszawskiej. Dla kontrastu dr Neja przypomniał postać Kazimierza Świtonia, katowickiego działacza opozycyjnego, twórcę punktu konsultacyjnego Ruchu Praw Człowieka i Obywatela na ulicy Mikołowskiej. Z jego inspiracji w lutym 1978 roku powstał pierwszy w PRL Komitet Pracowniczy Wolnych Związków Zawodowych, zaś aresztowanie Świtonia wraz z Romanem Kściuczkiem wyzwoliło zainteresowanie opozycji ogólnokrajowej, a Katowice zaistniały jako ośrodek kontestacji systemu komunistycznego.

Dr Jacek Kurek z Instytutu Historii UŚ

Znakomitym kontrapunktem dla reszty wystąpień była prelekcja dr. Jacka Kurka z Zakładu Historii Nowożytnej XIX wieku w Instytucie Historii Uniwersytetu Śląskiego pt. „Wolność z nami. ROCK w PRL-u”. W auli im. Kazimierza Popiołka wybrzmiały pełnym głosem pieśni, które między wierszami przemycały do, zaczadzanych komunistyczną ideologią, głów słuchaczy przekaz o wolności. Jazz, rock i punk przypominały, że istnieje coś więcej niż siermiężność spolegliwych, nie nazbyt głośnych socjalistycznych rymów. Udowadniały, że muzyka może przynieść słuchaczom myśli, z którymi władza sobie nie poradzi. I ostatecznie to właśnie myśli, a nie karabiny, obalały mury – takie jak na okładce płyty The Wall zespołu Pink Floyd z 1979 roku.

Wielkie Korepetycje z Historii obejmowały nie tylko akademickie wystąpienia. Uczestnicy mieli również możliwość obejrzenia filmów poświęconych dziejom NZS oraz praktykom komunistycznej bezpieki, zwiedzenia dawnego aresztu MO na ulicy Kilińskiego oraz odprężenia się przy wydanej przez Instytut Pamięci Narodowej grze „Kolejka”, odtwarzającej realia radzenia sobie w gospodarce niedoborów.