Profesor UŚ dr hab. Maria Z. Pulinowa

Maria Zofia Pulinowa (z domu Mokrzycka) urodziła się w 1938 r. we Lwowie. W 1945 r. zamieszkała w Krakowie, gdzie ukończyła szkołę podstawową oraz Liceum Pedagogiczne. W 1957 r. rozpoczęła studia geograficzne na Wydziale Geograficzno-Biologicznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. Na podstawie pracy z zagadnień morfogenezy osuwisk w Beskidzie Sądeckim w 1961 r. otrzymała dyplom magistra geografii.

 

Profesor UŚ dr hab. Maria Z. Pulinowa

 

Po ukończeniu studiów i po zamążpójściu za geografa Mariana Pulinę, zamieszkała w Wojcieszowie. Tam oprócz badań nad osuwiskami sudeckimi pracowała jako nauczycielka geografii. W 1966 r. przeniosła się do Wrocławia, gdzie przez rok uczyła geografii w IX Liceum Ogólnokształcącym. Po otrzymaniu stypendium doktoranckiego w Instytucie Geografii PAN w Warszawie, w 1967 r. rozpoczęła studia doktoranckie, których zakończeniem była praca pt. "Osuwiska w środowisku sztucznym i naturalnym". Tytuł doktora nauk geograficznych otrzymała w 1972 r.

W latach 1971-1975 Maria Z. Pulinowa była zatrudniona w Centralnym Ośrodku Projektowo-Badawczym Górnictwa Odkrywkowego POLTEGOR we Wrocławiu na stanowisku adiunkta, biorąc udział w pracach nad systemem informatycznym złóż węgla brunatnego. W latach 1975-1976 zatrudniona była na stanowisku adiunkta w Instytucie Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych we Wrocławiu. Kierowała tam kursami doskonalenia nauczycieli geografii.

W 1976 r., po przeniesieniu się wraz z mężem Marianem do Sosnowca, objęła kierownictwo Pracowni Dydaktyki Geografii na Wydziale Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego. Będąc adiunktem łączyła pracę dydaktyczną z badaniami naukowymi z zakresu geomorfologii. W 1989 r. na podstawie oceny dorobku naukowego, przedstawionej rozprawy habilitacyjnej pt. "Rzeźba Gór Stołowych" i przeprowadzonego kolokwium, Rada Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Wrocławskiego nadała Jej tytuł doktora habilitowanego nauk przyrodniczych w zakresie geografii. Od 1991 r. do chwili obecnej prof. UŚ dr hab. Maria Z. Pulinowa pełni obowiązki kierownika Zakładu Dydaktyki Geografii.

W życiu zawodowym Jubilatki przemiennie pojawiają się zainteresowania dwoma symbolami: Ziemią i Człowiekiem. Kiedy po studiach wraz z małżonkiem Marianem Puliną rozpoczęła "wędrówkę szlakami górskimi" Tatr, Beskidów, Sudetów oraz terenów wyżynnych Półwyspu Bałkańskiego i Masywu Czeskiego, na długie lata związała się z geomorfologią obszarów górskich. W tej dziedzinie uzyskała doktorat oraz habilitację. W tym okresie w polu Jej zainteresowań zdecydowanie przeważała ZIEMIA. W latach 1990-1992 Maria Z. Pulinowa była członkiem Komitetu Nauk Geograficznych PAN. Jest też jedną z osób, które starały się o utworzenie w Górach Stołowych parku narodowego. Po jego powstaniu, od 1994 r. została członkiem Rady Naukowej Parku Narodowego Gór Stołowych a także członkiem Komisji Planu Ochrony Parku.

W dojrzałych latach, w swej pracy zawodowej prof. Maria Z. Pulinowa całkowicie powróciła do CZŁOWIEKA. A zaczęło się to w 1976 r., kiedy przeniosła się wraz z rodziną do Sosnowca. Tu na organizującym się Wydziale Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego znalazła doskonałe warunki dla realizacji koncepcji nauczania przedmiotów przyrodniczych (w tym geografii) poprzez aktywizujące metody i formy pracy z uczniem. Była to okazja przełożenia doświadczeń badawczych z geografii jako nauki na poziom nauczania w szkołach. Na początku lat 90. XX w. ten kierunek myślenia o kształceniu okazał się wysoce przydatny w dyskusjach nad przygotowywaną przez MEN reformą oświaty. Do prac nad reformą włączyła się z ramienia Sekcji Dydaktyki Geografii Polskiego Towarzystwa Geograficznego (w latach 1990-1993 M.Z. Pulinowa była przewodniczącą tej ogólnopolskiej sekcji), współtworząc "Podstawy programowe kształcenia ogólnego". W Zakładzie Dydaktyki Geografii, kierowanym przez Marię Z. Pulinową, dojrzewała wówczas teoretyczna koncepcja kształcenia geograficznego, co zostało zawarte w zbiorowej pracy pod Jej redakcją pt. "Człowiek bliżej Ziemi". Za podstawę teoretyczną kształcenia geograficznego przyjęto tam personalistyczne spojrzenie na ucznia oraz elementy przyrodoznawstwa holistycznego.

Praktyczne przełożenie teoretycznych założeń oraz weryfikację koncepcji edukacji przyrodniczej zawartej w/w opracowaniu stanowią organizowane od 1992 r. pod kierunkiem Jubilatki Dni Ziemi w Sosnowcu. Jest to cykl imprez, które mają jednoczyć społeczność lokalną wokół problematyki relacji Ziemia - Człowiek. W ciągu 15 lat działaniami tymi objęto wiele przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich Sosnowca, a nawet sąsiednie miasta Zagłębia Dąbrowskiego.

Integrowanie nauczycieli stało się wielką pasją Marii Z. Pulinowej. Dokonuje tego zarówno poprzez spotkania w ramach wspomnianych już Dni Ziemi w Sosnowcu, jak też poprzez terenowe warsztaty dydaktyczne organizowane w latach 90. w ramach Polskiego Towarzystwa Geograficznego w różnych miejscach Polski. Dla wielu nauczycieli stały się one prawdziwą szkołą wymiany myśli w trudnym okresie reformowania szkoły, ukazującą piękno kraju ojczystego poprzez interesujące zajęcia w terenie. Wówczas często powtarzanym zdaniem Jubilatki było stwierdzenie: "Aby reforma edukacji osiągnęła sukces, musi się wpierw dokonać w sercach i umysłach nauczycieli". Stąd też wiele publikuje właśnie dla nich. M.Z. Pulinowa ma w tej dziedzinie dorobek ponad 70. prac. Jest również rzeczoznawcą do spraw podręczników szkolnych MEN od 1996 r.

Do najważniejszych opracowań prof. UŚ dr hab. M.Z. Pulinowej, z punktu widzenia rozwoju teoretycznych podstaw dydaktyki geografii, należy zaliczyć: Wnioskowanie redukcyjne w naukach o Ziemi (1977), Sposób analizy ilustracji i tabel w szkolnych podręcznikach geografii (1985), Wprowadzenie do rozważań nad przestrzenią i czasem w szkolnej geografii (1990), Teoretyczne podstawy szkolnej geografii (1994), Propozycja założeń programowych międzyprzedmiotowej edukacji środowiskowej (1994), Wartości kształcące warsztatów geograficznych (1996), Podręcznik w świetle zasad kształcenia geograficznego (1996), O kształtowaniu tożsamości kulturowej młodzieży w przestrzeni miejskiej (2000), Teoretyczne podstawy przyrodoznawstwa w szkole - propozycje wstępne (2000), Dwa modele myślenia w polskiej koncepcji edukacji geograficznej (2002) oraz Ziemia jako wartość w edukacji dziecka (2003), która stanowi pewnego rodzaju podsumowanie rozważań relacji Człowiek - Ziemia.

Osobną dziedzinę działalności Jubilatki stanowią prace związane z popularyzacją sztuk pięknych. M.Z. Pulinowa od lat współpracuje z Instytutem Sztuki Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Owocem tego są komentarze poetyckie do trzech albumów grafiki: "Krajobrazy harmonijne oraz ich nikczemne zawłaszczanie", "Wizerunki przestrzeni - Grafika" i "Człowiek Czas Przestrzeń" oraz artykuły i wiersze publikowane na łamach "Gazety Uniwersyteckiej UŚ". W 2005 r. ukazał się też tomik z wyborem Jej wierszy pt. "Dar codzienności".

W ostatnich latach Jubilatka otrzymała szereg wyróżnień, spośród których wielką radość sprawiły Jej: Medal Komisji Edukacji Narodowej (1999 r.), Medal Polskiego Towarzystwa Geograficznego (2002 r.) oraz zespołowa nagroda J.M. Rektora Uniwersytetu Śląskiego za osiągnięcia w pracy dydaktycznej (2005 r.). W 2002 r. została odznaczona przez prezydenta Sosnowca medalem "Zasłużony dla Miasta Sosnowca".

W dotychczasowej drodze naukowej i dydaktycznej prof. M. Z. Pulinowej znajdują odzwierciedlenie cechy Jej osobowości: życzliwość, pracowitość i dbałość o dobre imię Uczelni. Młodszym pracownikom naukowym zatrudnionym w Zakładzie Dydaktyki Geografii dała się poznać jako "Mistrz" i "Przewodnik", uczący warsztatu pracy naukowej poprzez własny przykład oraz samodzielność poszukiwań badawczych.

Autorzy: Adam Hibszer
Fotografie: Marek Angiel