Dorobek naukowy i osiągnięcia prof. Jona Ove Hagena

Glacjologia polarna bez tajemnic

Profesor Jon Ove Hagen jest znanym na świecie glacjologiem. Pracuje na Uniwersytecie w Oslo, na Wydziale Nauk Matematycznych i Przyrodniczych, w Departamencie Nauk o Ziemi, kierując Sekcją Geografii Fizycznej. Jego badania naukowe prowadzone są głównie w terenie. Dotyczą one przede wszystkim lodowców Arktyki.

 

Profesor Jon Ove Hagen

 

Profesor Hagen od roku 1985 wziął udział w 20 ekspedycjach naukowych (często międzynarodowych) na Svalbardzie. Dwa razy uczestniczył w badaniach antarktycznych (NARE 1989/90 i NARE 1992/93).

Zasadniczą część dorobku naukowego Profesora Jona Ove Hagena stanowi 79 oryginalnych, w pełni recenzowanych prac naukowych, ogłoszonych w latach 1983-2007 (w tym 26 prac po roku 2000) niemal wyłącznie w renomowanych czasopismach naukowych o zasięgu światowym. Należą do nich: Annals of Glaciology, Arctic, Antarctic and Alpine Research, Journal of Glaciology, Journal of Hydrology, Polar Research oraz Geografiska Annaler.

Nie wzięto tutaj pod uwagę szeregu innych publikacji i raportów naukowych. Wśród pozycji książkowych szczególnie cenionych w polarnym środowisku naukowym, zwłaszcza przez glacjologów Uniwersytetu Śląskiego, znajduje się wydany w roku 1993 pod kierunkiem Profesora J. O. Hagena kompletny atlas oraz inwentarz lodowców Svalbardu (J.O. Hagen, O. Liestol, E. Roland, T. Jorgensen, 1993: Glacier Atlas of Svalbard and Jan Mayen. Norsk Polarinstititutt Meddeleser, No. 129, 141 pp.). Z najnowszych pozycji opublikowanych w roku 2007 na uwagę zasługuje udział Profesora w obszernej monografii wydanej przez UNEP Glaciers and Ice Caps oraz znajdujące się w druku informacje na temat deglacjacji w przygotowywanej przez Wydawnictwo Routledge Encyklopedii Geomorfologii. Doświadczenia i wyniki badań terenowych Profesora J.O. Hagena prowadzonych na lodowcach Svalbardu zostały uwzględnione w wydanym w 2004 r. przez Cambridge University Press podręczniku Mass Balance of the Cryosphere, w rozdziale 2 dotyczącym technik pomiarowych stosowanych na lodowcach (wspólnie z J.A. Dowdeswellem) oraz w rozdziale 15 poświęconym bilansowi masy lodowców arktycznych (wspólnie z A.J. Payne). W tym samym roku w obszernej monografii wyspy Jan Mayen (Kluwer Academic Publishers), Profesor J.O. Hagen zamieścił rozdział, dotyczący znaczenia lodowców Beerenberg dla studiów klimatycznych. W 2005 roku wspólnie z B. Etzelmźllerem, opublikował On rozdział, dotyczący interakcji między lodowcami a permafrostem w warunkach środowiska arktycznego i alpejskiego na przykładzie południowej Norwegii i Svalbardu - w monografii Cryospheric systems - Glaciers and Permafrost, wydanej przez British Geological Society.

Sukcesy badawcze Profesora J.O. Hagena w dziedzinie glacjologii polarnej zostały w szczególny sposób docenione na forum międzynarodowym poprzez Jego udział w pracach II Grupy Roboczej Międzyrządowego Panelu Zmian Klimatu IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change). W opublikowanym w 2001 roku przez Cambridge University Press drugim tomie (trzeciego) raportu IPCC: Climate Change 2001: Impacts, Adaptation and Vulnerability, J.O. Hagen znalazł się w gronie ośmiu współautorów 40-stronicowego rozdziału poświęconego obszarom polarnym.

Tematyka badawcza Profesora obejmuje zarówno badania bilansu masy, jak i bilansu wodnego lodowców arktycznych. Szczególną uwagę zwracał On na dynamikę tych zjawisk oraz szeroko stosował metody modelowania z uwzględnieniem technik geograficznego systemu informacji (GIS). Wprowadził do badań lodowców nowoczesne metody sondażu radarowego.

Profesor J.O. Hagen pełnił ważne funkcje w trzech międzynarodowych organizacjach naukowych. W latach 1995-2003 był przewodniczącym Międzynarodowego Arktycznego Komitetu Naukowego (International Arctic Science Committee (IASC) - Working Group on Arctic Glaciology). W latach 1999-2006 pełnił obowiązki wiceprezydenta IUGG/IAHS ICSI, International Commission of Snow and Ice, a w okresie 2002-2006 był członkiem Rady Międzynarodowego Towarzystwa Glacjologicznego. Brał i bierze udział w koordynowaniu co najmniej 5 dużych projektów międzynarodowych, m.in. ICEMASS, 1998-2001 (9 partnerów), GISICE, 1998-2000, GLACIORISK, 2000-2003, SPICE 2002-2005 (5 partnerów). W ramach IV Międzynarodowego Roku Polarnego został wiceprzewodniczącym międzynarodowego projektu IPY GLACIODYN oraz koordynatorem części norweskiej na lata 2006-2010. W tym ostatnim projekcie uczestniczy Uniwersytet Śląski.

Swoją wiedzę Profesor Jon Ove Hagen przekazywał nie tylko w swoich licznych publikacjach. Jego działalność dydaktyczna jest również wysoko ceniona. Wypromował 8 doktorów, którzy często nadal rozwijają swoją karierę naukową. Był recenzentem przewodów doktorskich na Uniwersytetach w Szwecji i Wielkiej Brytanii. Wykłady prowadził nie tylko na macierzystej uczelni, ale także na innych uniwersytetach, między innymi od 1997 roku wykłada na Międzynarodowym Uniwersytecie - University Courses of Svalbard (UNIS) w Longyearbyen. W kwietniu 1992 roku Profesor J.O. Hagen był jednym z trzech organizatorów International Field Workshop on Svalbard Glaciology w Polskiej Stacji Polarnej na Spitsbergenie.

Dzięki inicjatywie Profesora Jon Ove Hagena glacjolodzy z Uniwersytetu Śląskiego zostali zaproszeni do udziału w wielu międzynarodowych projektach badawczych, gdzie często odgrywali kluczową rolę. W ostatnich latach Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego aktywnie współpracuje z Profesorem Hagenem i jego zespołem w ramach IV Międzynarodowego Roku Polarnego w projekcie GLACIODYN.

Wspólne, partnerskie badania prowadzone na lodowcach Spitsbergenu, udział w wielu projektach międzynarodowych oraz współpraca dydaktyczna z Uniwersytetem w Oslo stanowią dobrą promocję zarówno nauki polskiej, jak i Uniwersytetu Śląskiego. Rola i zasługi Profesora Jon Ove Hagena są znaczące także dla polskiej glacjologii, a zwłaszcza dla rozwoju Uniwersytetu Śląskiego w tej dziedzinie nauki.

OPRACOWANO NA PODSTAWIE RECENZJI
PROF. TADEUSZA NIEDŹWIEDZIA


Fotografie: Agnieszka Sikora