Tradycyjnie we wrześniu w salach audytoryjnych Instytutu Fizyki im. Augusta Chełkowskiego odbywała się kolejna edycja "Osobliwości Świata Fizyki" zorganizowanej przez Zakład Dydaktyki Fizyki UŚ. Wykłady ilustrowane demonstracjami ciekawych eksperymentów ze świata fizyki odbywały się w tym roku już po raz 22! Jak zawsze, tak i w tym roku, przyciągnęły tłumy uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.

Można powiedzieć, że na "Osobliwościach Świata Fizyki" wychowało się już całe pokolenie. Pierwszy pokaz eksperymentów fizycznych, zorganizowany przez Zakład Dydaktyki Fizyki w Uniwersytecie Śląskim miał miejsce 22 lata temu. Dr Jerzy Jarosz, kierownik Pracowni Dydaktyki Fizyki, przyznaje, że wielu słuchaczy pierwszych wykładów odkrywało w sobie nową pasję, a następnie kontynuowało ją na studiach. Niektórzy znaleźli pracę związaną z fizyką (także w Instytucie Fizyki).

Oficjalnego otwarcia "Osobliwości Świata Fizyki 2006" dokonali: Dziekan Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii prof. dr hab. Maciej Sablik, Prorektor ds. Finansów i Rozwoju prof. zw. dr hab. Jerzy Zioło oraz dr Jerzy Jarosz

Dr Jerzy Jarosz był przy narodzinach tej imprezy. Jak wspomina, od 1983 roku pracował w Instytucie Fizyki UŚ, a pomysł zorganizowania takich pokazów dla młodzieży zrodził się kilka miesięcy później. Przyznaje także, że nie był on oryginalny, gdyż wzorowano się na Uniwersytecie Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, gdzie takie pokazy były organizowane już od dawna. To właśnie stamtąd został przejęty wzór, czyli przygotowanie cyklu wykładów z dużą liczbą pokazów dla młodzieży szkolnej. Skopiowanie pomysłu na grunt śląski znakomicie się przyjęło. Obowiązki kierownika Zakładu Dydaktyki Fizyki pełniła wówczas dr Urszula Tomza (obecnie dr hab.) to właśnie jej należy przypisać powołanie do życia tej imprezy. Na jej prośbę do Lublina udali się pracownicy ówczesnej Pracowni Demonstracyjnej dr Jerzy Jarosz i mgr Jacek Szram, którzy mieli za zadanie podpatrzeć, jak ona tam przebiegała. Do powstania i rozwoju "Osobliwości Świata Fizyki" przyczyniła się cała ekipa ówczesnej Prasowni Demonstracyjnej: mgr Jacek Szram, mgr Michał Góra, dr Jerzy Jarosz (wówczas mgr) i mgr Zdzisław Gorczyca. Z tego pierwszego członu pozostał do dzisiaj jedynie dr Jerzy Jarosz.

Pokaz z użyciem półkuli magdeburskich

Początkowo impreza ograniczała się do wykorzystania jednej sali audytoryjnej, w której powtarzano jeden wykład. Zainteresowanie cyklem wykładów dla młodzieży było coraz większe i w końcu impreza przybrała większą skalę, czyli trzy wykłady równocześnie w trzech grupach, a następnie zamiany grup w salach. Do obsługi takiej liczby wykładów było zatem potrzebnych więcej ludzi i to wówczas doszło do skompletowania dwunastoosobowego zespołu, który funkcjonuje do dziś: kierownik Zakładu Dydaktyki Fizyki prof. dr hab. Wiesława Zarek, kierownik Pracowni Dydaktyki Fizyki dr Jerzy Jarosz, prof. zw. dr hab. Jerzy Zioło, prof. dr hab. Sylwester Rzoska, prof. dr hab. Ewa Talik, prof. dr hab. Bogusław Fugiel, prof. dr hab. Jacek Szade, dr hab. Krzysztof Wójcik, dr hab. Roman Wrzalik, dr Adam Guzik, dr Jan Heimann, dr Krzysztof Ćwikiel, dr Aneta Szczygielska, mgr inż. Andrzej Ćwikliński, mgr Janina Pawlik i starszy technik Arkadiusz Szymczyk. Aby program imprezy był atrakcyjny dla szkół i młodzież chętnie wracała tu każdego września, trzeba co roku zaproponować nowy zestaw demonstracji i doświadczeń. To wymaga całorocznej pracy, przemyśleń i przygotowań eksponatów potrzebnych do danego pokazu. Skąd biorą się pomysły? Dr Jerzy Jarosz na to pytanie odpowiada krótko: - z głowy. Uważa, że przy szesnastoosobowej "burzy mózgów" można każdego roku przygotować coś atrakcyjnego. I rzeczywiście, pomysłów im nie brakuje, co bardzo cieszy nauczycieli fizyki, którzy co roku tłumnie wracają ze swoimi uczniami w mury Instytutu Fizyki.

Wykłady "Osobliwości Świata Fizyki" odbywają się w salach audytoryjnych Instytutu Fizyki UŚ

Atrakcyjne przygotowanie pokazów spowodowało, że "Osobliwości Świata Fizyki" stały się już obowiązkowym elementem wrześniowych lekcji w wielu szkołach regionu i nie tylko. Jak się okazuje do sal audytoryjnych Instytutu Fizyki przybywa młodzież nie tylko z najdalszych zakątków województwa śląskiego, jak Częstochowa czy Żywiec (również Cieszyn i Czeski Cieszyn), ale i okolic Krakowa, Opola, Poznania a nawet Warszawy. Jak podkreślają nauczyciele fizyki przyjeżdżający ze swoimi uczniami z wielu małych miejscowości, ich pracownie fizyczne są bardzo skromnie wyposażone, nie posiadają odpowiednich pomocy naukowy i nie byliby w stanie zaprezentować na lekcji wielu doświadczeń, a przecież są one znacznie ciekawszą formą nauki niż przekazywanie samej teorii.

Takie urządzenie może podnieść ciężar nawet kilkuset kilogramów

Dr Jerzy Jarosz uważa, że uczniowie bardzo chętnie przyjeżdżają na takie lekcje fizyki, bo świetnie się bawią, szczególnie przy demonstracjach, w których sami uczestniczą. Ponadto sam przyjazd na Uniwersytet Śląski jest dla wielu atrakcją. Zadowoleni są również nauczyciele - mają o czym mówić na kilku następnych lekcjach.

Takie zdanie podziela m.in. pani mgr Edyta Jaguścik z Zespołu Szkół nr 1 w Łazach, która już po raz trzeci uczestniczy ze swoimi uczniami (trzecich klas gimnazjum) w pokazach uniwersyteckich fizyków. Pani Jaguścik twierdzi, że "Osobliwości Świata Fizyki" są atrakcyjnie przygotowane, a ich forma bardzo podoba się młodzieży. Podkreśla, że ważne jest również to, iż wiedza jest podana w przystępnej, zrozumiałej dla młodego człowieka, formie.

Organizatorom tegorocznych "Osobliwości Świata Fizyki" gratulujemy kolejnego sukcesu i życzymy wielu wspaniałych pomysłów na kolejną edycję - już za rok.

Program tegorocznych prezentacji w ramach "Osobliwości Świata Fizyki" obejmował kilka zagadnień: "Zimno, ciepło, gorąco..." - W bardzo niskich i bardzo wysokich temperaturach własności materii stają się zaskakujące... Pracownicy Instytutu Fizyki pokazywali, jak uzyskać i jak zmierzyć ekstremalne temperatury w warunkach laboratoryjnych oraz jak w tych warunkach zachowuje się materia. "Zakręcona fizyka" - Ruch po okręgu jest w przyrodzie wszechobecny. Podczas pokazów demonstrowano podstawowe własności ruchu obrotowego, jego kinematykę i dynamikę oraz związane z nim zasady zachowania. Omówiono również znaczenie tych zasad w przyrodzie i w życiu codziennym. "Pod ciśnieniem" - Na dnie atmosfery panuje zaskakująco wielkie ciśnienie, a w głębinach ciśnienie rośnie jeszcze bardziej. Fizycy pokazywali, na czym polega prawo Pascala, które umożliwia na przykład budowę prasy, poduszkowca czy fontanny Herona...

Prof. zw. dr hab. Jerzy Zioło prezentował przelot na "latającym dywanie"

W tym roku jedną z najciekawszych demonstracji był pokaz latającego dywanu. Czy to możliwe? Ależ tak, to bardzo proste... wystarczy płyta ze sklejki, kawałek folii ogrodniczej, stary odkurzacz i krzesełko, żeby było wygodnie. W płycie wycinamy okrągły otwór, w którym umieszczamy koniec rury od odkurzacza. Następnie włączamy odkurzacz i już unosimy się 5 cm nad ziemią... Prawo Pascala działa niezawodnie...