Europa Universität Viadrina Frankfurt/Oder to jedna z najmłodszych uczelni Niemiec - kraju z bardzo bogatą historią szkolnictwa akademickiego, rozbudowaną bazą infrastruktury informacyjnej oraz teleinformatycznej, ale i - co niezmiernie istotne - goszczącego wielu studentów z dalekich zakątków Europy i świata. Przygraniczny uniwersytet stanowi znakomity przykład transgranicznej współpracy, otwartości na dialog kulturowy oraz nowocześnie ukształtowanej polityki edukacyjnej.

Informację o ciekawej ofercie dla studentów spoza Niemiec znalazłem zupełnie przypadkowo - będąc uczestnikiem letniej szkoły języka i kultury niemieckiej we Wiedniu. Tam dane mi było zapoznać się z programem "Viadrina Stipendium für Gaststudierende" - czyli stypendium dla studentów goszczących na wymienionej uczelni przez semestr. Warunkiem uzyskania tego wyróżnienia były bardzo dobre wyniki w nauce, znajomość języka niemieckiego pozwalająca na czynne uczestniczenie w zajęciach oraz ciekawe uzasadnienie wyboru tej propozycji. Uniwersytet przyznaje co semestr 15 bądź 20 takich stypendiów - środki na ten celu pochodzą z funduszy własnych uczelni, która realizuje w ten sposób założenia otwartości, rozwijania integracji kulturowej czy tworzenia nowych form współpracy naukowo-dydaktycznej. Warto zaznaczyć, iż charakter Europa Universität Viadrina określa nie tylko umiejscowienie (budynki uczelni znajdują się zarówno we Frankfurcie nad Odrą, jak i w Słubicach) na styku dwóch przestrzeni kulturowych, ale i kontekst powstania.

Symbol uczelni jest bardzo wymowny - nad figurą Matki Boskiej z dzieciątkiem otoczona ornamentem architektoniczno-roślinnym - góruje element estetyki współczesnej: niebieski łuk symbolizujący przęsła granicznego mostu. Symbioza więc najlepszych tradycji akademickich z wyzwaniami złożonej teraźniejszości. Warto zaznaczyć, iż rok 2006 jest dla Universitas Viadrina czasem jubileuszowym - świętowana jest bowiem rocznica pięćsetlecia założenia uczelni. Data założenia (1991) oraz rozpoczęcia działalności (1992) jest jednak myląca, albowiem Europa Universität Viadrina (EUV) to spadkobierczyni pierwszego brandenburskiego uniwersytetu krajowego, działającego w latach 1506-1811 jako Alma Mater Viadrina.

Collegium Polonicum w Słubicach

Podjęcie roli moderatora procesu badania i rozumienia nowych jakości Europy było naturalną konsekwencją geograficznego umiejscowienia uczelni - jako pomostu łączącego Europę zachodnią z Nową Europą. Stworzono ku temu znakomite warunki - małe grupy seminaryjne oraz bardzo dobra baza dydaktyczna. Nie sposób przejść obok imponujących budynków uczelni, zauważając przy tym rozmach poczynionych inwestycji oraz wyobraźnię projektujących te przestrzenie - zwłaszcza otworzonej w 2002 roku Hörsaal-Mensa-Gebäude (budynku wykładowego i mensy) przy Europaplatz 1 kilkanaście metrów od brzegu Odry. Dostęp do świetnie wyposażonej, przyjaznej Biblioteki EUV czy bliski kontakt z wykładowcami ułatwiają studiowanie i pogłębianie wiedzy. Jej profil zasadza się na głównych trzech kierunkach badań: w zakresie prawa, kultury i ekonomii. Studia są w pewnym sensie - zwłaszcza, gdy je porównać do warunków studiowania w Polsce - elitarne: założeniem władz uczelni jest utrzymanie progu 5000 studentów. Jedna trzecia miejsc przeznaczona jest dla Polaków - co podkreśla polsko-niemieckie partnerstwo leżące u podstaw projektu EUV. Nowoczesny, przyjazny wielokulturowości model kształcenia umożliwia studiowanie we Frankfurcie nad Odrą młodzieży z blisko 75 krajów świata. Daje to wynik w postaci gotowości na podjęcie dialogu czy próby zrozumienia innych systemów wartości czy kultury. Wreszcie - przysparza sposobności do rozwijania własnej wrażliwości na drugiego człowieka. Zdaniem Rektor EUV Prof. Gesine Schwan "zwłaszcza możliwość, by również ze studentami z Polski, jak i z innych krajów Europy i świata wspólnie studiować - jest dla wielu znaczącym wzbogaceniem zarówno ich zawodowego, jak i prywatnego życia; powstają bowiem w ten sposób ścisłe kontakty - nawet przyjaźnie przekraczające europejskie granice, które jednak nierzadko rozwijane są już poza czasem uniwersyteckiej przygody. Ten ludzki potencjał jest dla nas szczególnie cenny, dlatego staramy się go pielęgnować".

Ów międzynarodowy profil uczelni umacnia partnerstwo ze 140 uczelniami na świecie - m. in. z Universidad Católica de Córdoba (Argentyna), Monash University w Australii, Universidad Nacional Autónoma de México, Ciuded de México w Meksyku, University of Stellenbosch - Bellville (RPA), Bard-College, Annandal-on-Hudson (NY - USA), Europejskim Uniwersytetem Humanistycznym w Mińsku oraz kilkoma uczelniami polskimi - w tym z Uniwersytetem Jagiellońskim, Warszawskim, Szczecińskim czy Śląskim. Również profil kierunków - takich jak International Business Administration, German and Polish Law czy międzynarodowa ekonomika przedsiębiorstw (dyplomowe), European Studies, ochrona europejskich dóbr kultury oraz zarządzanie dla Europy Środkowo-Wschodniej (podyplomowe) wskazuje na silne zorientowanie międzynarodowe czy interdyscyplinarne. Dodatkowym elementem - obok struktur trzech wydziałów - są międzynarodowe centra badawcze (studia europejskie, etyczne, badania środkowoeuropejskie) skupiające naukowców z rozmaitych ośrodków akademickich, stale bądź czasowo związanych z Universitas Viadrina.

Ciekawą formą współpracy jest również Collegium Polnicum - jednostka stworzona przez EUV wspólnie z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zajmuje teren tuż przy Odrze w Słubicach, tworząc wraz z Biblioteką Collegium Polonicum okazały kompleks akademicki. W 1992 roku prof. Jerzy Fedorowski, rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i prof. Knut Ipsen, rektor-założyciel UEV położyli w Słubicach kamień węgielny pod budowę Collegium Polonicum (CP). Pierwsze zajęcia odbędą się w nim prawie dziesięć lat później, w 2001 roku. Obecnie Collegium Polnicum prowadzi studia w zakresie gospodarki przestrzennej, politologii, fizyki, filologii polskiej oraz ochrony środowiska. Od tego czasu CP - otoczone opieką Ministerstwa Nauki, Badań i Kultury Kraju Związkowego Brandenburgii oraz Ministra Edukacji Narodowej i Sportu Rzeczypospolitej Polskiej - staje się miejscem polsko-niemieckich badań oraz kształcenia ukierunkowanego na poznanie warunków funkcjonowania integrującej się Europy.

Rektorat Europa Universität Viadrina we Frankfurcie nad Odrą

Wystarczy spojrzeć na problematykę podejmowaną na zajęciach - uczestniczyłem w kilku wybranych seminariach prowadzonych w CP oraz w jednostkach EUV we Frankfurcie nad Odrą. Prof. Bożena Chołuj zajmuje się kwestią literatury w przestrzeni polsko-niemieckiej granicy ("Literaturen an polnischen und deutschen Grenzprovinzen nach 1914 und 1945"), prof. Michał Buchowski - konsekwencjami istnienia komunizmu ("Does Postsocialism exist?") a Dozentin Paluszek - odbiorem polskiej literatury za granicą ("Die Rezeption polnischer Literatur in der BRD und DDR 1949-1990"). Takie właśnie sformułowanie problemu badawczego inspiruje studentów pragnących poznać mechanizmy polsko-niemieckich interferencji w zakresie kultury, polityki czy gospodarki. Nowoczesna siatka zajęć, które wybiera się spośród bardzo rozbudowanego spisu zagadnień poruszanych na seminariach powoduje często konieczność wcześniejszego zapisu na seminaria cenionych wykładowców. Ale jest to bardzo czytelny sposób ewaluacji ich pracy: przykładowo liczba chętnych była ponad dwukrotnie większa niż zakładana na seminarium zaawansowanym "List - lingwistyka tekstu, medialna i kulturowa historia formy komunikacyjnej" ("Der Brief: Textlinguistik, Medien- und Kulturgeschichte einer Kommunikationsform") PD Dr. Klaasa-Hinricha Ehlersa. Wiele z form prowadzonych zajęć nie przystaje do polskich przyzwyczajeń - uczestniczyłem w cyklu seminaryjnym "Das »Erbe« des Beitritts" (»dziedzictwo« rozszerzenia) omawiającym bardzo różne aspekty przyłączenia do Unii Europejskiej dziesięciu państw. Każde jednak spotkanie to wystąpienie innego badacza - również i wachlarz tematów i zagadnień był więc bardzo szeroki (na jednym z posiedzeń słuchaliśmy wykładu prof. Jadwigi Staniszkis). Innym z kolei ciekawym przejawem dynamiki tej młodej uczelni była skomasowana organizacja zajęć - przykładowo semestralne seminarium "Grundlagen der Städtebau und Stadtsoziologie" (podstawy urbanistyki i socjologii miasta) odbyło się w czasie dwóch weekendów. Intensywny model pracy oraz przygotowanie studentów pozwoliły na zrealizowanie w tak krótkim czasie bardzo obszernego zakresu materiału. Prowadząca mieszkała w Paryżu i do Frankfurtu nad Odrą przyjechać mogła bardzo rzadko.

Znakomitym udogodnieniem dla studentów są opracowane przez rozpoczęciem zajęć teczki z materiałami (dostępne w punktach kserograficznych oraz w bibliotekach) wraz z precyzyjnym rozpisaniem tematów i zakładanych lektur na dane zajęcia. Pozwala to w spokoju przygotować się do seminariów, a skompletowanie materiałów przez prowadzącego - zaoszczędzić zabiegów o nie studentom.

Warto zaznaczyć również atmosferę panującą w EUV - wielkiego spokoju, skupienia nawet. Przyjazne twarze pracowników Biblioteki, wykładowców czy innych studentów pozwalają czuć się dobrze w murach frankfurckiej uczelni. I poza jej murami - specjalnością niemieckich campusów są znakomite kafeterie (które ja sobie szczególnie upodobałem) serwujące kawę, herbatę i rozmaite przekąski. Bardzo dobrze zorganizowana mensa pozwala odpocząć i delektować się wybornymi daniami. Studenci mają do dyspozycji kilka akademików (część z nich położona jest tuż obok głównego kampusu Viadriny, jeden kompleks - w Słubicach), siłownię, klub studencki, organizacje wspomagające studentów (jak Viadrina Consulting Group e.V., AStA ServiceCenter) koła naukowe, kino uniwersyteckie czy organizacje ekumieniczne i kościelne. Oczywiście pojawiają się głosy, że integracja będąca dla władz uczelni zasadniczą kwestią - jest często pozorna i Polacy oraz Niemcy tworzą własne, zamknięte grupy. Tak często bywa, co mogłem obserwować w trakcie zajęć czy czasu wolnego - nie znaczy to jednak, że nie ma dla kulturowego dialogu miejsca. Wymaga on bowiem nie tylko zaangażowania, ale i czasu - by widać było jego efekty.

Studia - nawet w ramach semestralnego stypendium na Europejskim Uniwersytecie Viadrina - są godnym polecenia wyzwaniem. W czasie podejmowania decyzji dotyczących pobytów stypendialnych za granicą program opisanej uczelni wydaje się bardzo interesujący; co więcej - stanowi on żywy przejaw polsko-niemieckich i europejskich kontaktów. Dlatego dla wielu może być nawet bardziej interesujący niż pobyt w dalekim miejscu jako beneficjent programu Socrates-Erasmus. Bliskość kraju oraz jednego z centrów Europy - Berlina oddalonego zaledwie 80 km od Franfurtu nad Odrą - czyni to miejsce szczególnie zajmującym dla polskich studentów.

Główny campus z budynkiem mensy po prawej (w tle) i widokiem na rozlewiska Odry

Granica staje się w obszarze przygranicznej bądź - lepiej - transgranicznej Viadriny punktem zainteresowania politycznego i intelektualnego. Z podkreśleniem polsko-niemieckich interferencji, patrzy się tutaj na kompleks europejskich spraw. Dlatego panuje atmosfera wzajemnego poszanowania i zrozumienia: bogactwo kulturowych różnorodności jest bowiem w najlepszym sensie wyrazem europejskości.

Granica staje się jednak ważna i w innym wymiarze - jak bowiem pracować nad wszystkimi problemami "starej" i "nowej" Europy? Profesorowie różnych specjalności spotykają się w jednym miejscu, dając możliwość poznania różnorakich aspektów danego zagadnienia nawet w ramach tego samego przedmiotu. Podejmowane przez nich również inicjatywy badawcze sytuują studentów w kręgu pytań wielu dyscyplin naukowych. Dlatego też na przykład profil studiów kulturoznawczych w Alma Mater Viadrina sytuuje je pomiędzy humanistyką (Geisteswissenschaften) a naukami społecznymi (Sozialwissenschaften), co daje narzędzia do porównawczych analiz kulturowych. Jest więc w tym podwójnym sensie granica wyzwaniem zarówno dla uczących się i nauczających - zarówno ze względu na tradycyjnie pojmowaną tożsamość kulturową, jak i intelektualny projekt pracy nad wiedzą nadchodzącą.

Przydatne adresy:
Europa Universität Viadrina Frankfurt (Oder)
Poradnictwo dla studentów PF 1786
D-15207 Frankfurt (Oder)
Niemcy
Telefon: + 49 / 335 / 55 34 4444
eMail: study@euv-frankfurt-o.de
www: http://studyinfo.euv-frankfurt-o.de/

Biuro immartykulacyjne
(Immatrikulations- und Prüfungsamt / Admissions Office)
E-Mail: admission@euv-frankfurt-o.de

Biuro międzynarodowe (Internationales Büro)
Tel.: +49 -(0)3 35 -55 34 -28 51
E-Mail: ib@euv-frankfurt-o.de