Przechowuje i zabezpiecza kilkanaście tysięcy metrów bieżących akt, wytworzonych głównie przez instytucje administracji państwowej i samorządowej, wymiar sprawiedliwości oraz przedsiębiorstwa działające na terenie województwa śląskiego. Prowadzi działalność edukacyjną - organizuje konferencje, wykłady i szkolenia dla uczniów, studentów, regionalistów. Stanowi bazę źródłową do licznych badań naukowych. Przygotowuje wystawy, na których prezentowane są materiały historyczne dotyczące dziejów Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego. Na bieżąco współpracuje z Instytutem Historii Uniwersytetu Śląskiego i innymi ośrodkami naukowymi. Archiwum Państwowe w Katowicach - jedna z najstarszych tego typu instytucji w Polsce - obchodzi właśnie siedemdziesięciolecie istnienia. Z tej okazji w siedzibie AP przy ul. Józefowskiej 104 odbyła się jubileuszowa gala połączona z dniem otwartych drzwi, podczas którego można było poznać specyfikę pracy archiwistów i obejrzeć najciekawsze dokumenty z bogatych zbiorów katowickiej placówki.

Początki Archiwum Państwowego w Katowicach sięgają 1932 roku, kiedy ówczesny Wojewoda Śląski Michał Grażyński podpisał Tymczasowy Regulamin Archiwum Akt Dawnych Województwa Śląskiego.

Zwiedzanie wystawy W królestwie szpargałów - 70 lat archiwum Państwowego w Katowicach.

Organizację tej instytucji, stanowiącej wewnętrzną komórkę Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, powierzono dr. Michałowi Antonowowi, historykowi z Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie. Zasób nowo powstałego archiwum stanowiły akta administracyjne rejencji opolskiej, odnoszące się do województwa śląskiego, akta władz austriackich dotyczące Śląska Cieszyńskiego oraz akta instytucji polskich z okresu 1918-1922. W połowie lat 30. rozpoczęto zabezpieczanie i przejmowanie akt pruskich landratur, wydziałów powiatowych i inspektoratów szkolnych. W 1945 roku, zaraz po przejściu frontu, Archiwum Akt Dawnych Województwa Śląskiego reaktywowało swoją działalność, rozpoczynając od scalania rozproszonych i wywiezionych przez hitlerowców archiwaliów. Na mocy aktualnie obowiązującej ustawy o narodowym zasobie archiwalnym, placówka w Katowicach obejmuje swym zasięgiem województwo śląskie, z wyjątkiem terenu dawnego województwa częstochowskiego oraz niewielkie pograniczne obszary województwa małopolskiego. AP podlega siedem oddziałów zamiejscowych: w Bielsku-Białej, Cieszynie, Gliwicach, Oświęcimiu, Pszczynie, Raciborzu i Żywcu.

Archiwum Państwowe w Katowicach należy obecnie do największych w kraju - przechowuje około 16 tysięcy metrów bieżących akt z okresu od końca XIII wieku do czasów najnowszych. Gromadzi dokumenty administracji państwowej i samorządowej, wymiaru sprawiedliwości, akta notarialne, miejskie, gminne, cechowe, dokumenty instytucji kulturalno-oświatowych, spółdzielczych i społecznych, stowarzyszeń i partii politycznych, akta przedsiębiorstw przemysłowych, a także zbiory kartograficzne, sfragistyczne i fotograficzne. Najstarszy dokument przechowywany w archiwum pochodzi z 1287 roku (potwierdzenie nadania kościołowi św. Wojciecha w Mikołowie dwóch ogrodów, lasu i pola). Do szczególnie cennych zabytków należą także: Protokolarz miasta Woźnik (1482-1598), zawierający zapisy w języku czeskim, polskim, łacińskim i niemieckim oraz czerwona księga miejska Mysłowic (1590-1700). Archiwum posiada wielotysięczny zbiór kartograficzny, w którym na szczególną uwagę zasługuje kolorowa mapa gospodarcza ziemi pszczyńskiej Andreasa Hindenberga z 1636 roku.

- AP w Katowicach jest jedną z najstarszych instytucji odrodzonego po 1918 roku państwa polskiego na Śląsku.

Konsul generalny Ukrainy w Polsce w towarzystwie pracowników i gości Archiwum Państwowego w Katowicach.

Jubileusz, który obchodzimy, służyć ma odnowieniu świadomości jej roli i wagi, wówczas w autonomicznym województwie śląskim, później w Polsce Ludowej, jak i dzisiaj, w wolnej Rzeczpospolitej - mówi dr Zygmunt Partyka, Dyrektor Archiwum Państwowego w Katowicach - Archiwum jest nie tylko placówką naukową, wysoko specjalistycznym warsztatem reprograficzno-konserwatorskim, skarbnicą wyjątkowej klasy zabytków kultury. Stanowi także miejsce przechowywania informacji o funkcjonowaniu państwa na tym specyficznym, śląsko-dąbrowskim terenie. Tak jak burzliwe, bolesne i ciekawe były losy tej ziemi, tak bogate i różnorodne są dokumenty przechowywane w naszej placówce. Są one dowodem polskości i europejskości tej ziemi. Ziemi leżącej na skraju różnych kultur i narodowych tożsamości - podkreśla Partyka. W zasobach Archiwum Państwowego w Katowicach znajdują się zbiory, w których wyraźne są akcenty czeskie, niemieckie, pruskie, austriackie i rosyjskie, materiały ilustrujące skomplikowane dzieje stosunków polsko-niemieckich, polsko-czeskich i polsko-ukraińskich, historię przemysłu europejskiego oraz dzieje śląskich instytucji kultury. Nie brakuje unikatowych dokumentów dotyczących różnych wyznań, m.in. ewangelickiego, mojżeszowego i prawosławnego.

- Trudno wyobrazić sobie badania nad historią Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego bez dostępu do zasobów Archiwum Państwowego w Katowicach. Zbiory tej instytucji stanowią albo uzupełnienie wiedzy o dziejach regionu i państwa, albo, co częste, jedyne źródło tej wiedzy, wszak w katowickim archiwum znajduje się mnóstwo dokumentów i innych materiałów, posiadających wartość unikatową dla historyków, regionalistów, politologów, prawników czy dziennikarzy - twierdzi prof. dr hab. Antoni Barciak z Zakładu Nauk Pomocniczych Historii Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego - Dzięki współpracy Archiwum Państwowego w Katowicach z uczelniami wyższymi i innymi ośrodkami naukowo-badawczymi powstały i wciąż powstają interesujące prace i publikacje poświęcone dziejom Śląska, przede wszystkim w okresie Drugiej Rzeczpospolitej. Mam tu na myśli zarówno prace naukowców, jak i studentów historii czy innych kierunków humanistycznych, których zainteresowania koncentrują się wokół badań nad przeszłością regionu - mówi prof. Barciak.

Zdaniem Dyrektora Zygmunta Partyki jubileusz Archiwum Państwowego w Katowicach może stanowić okazję do

Goście jubileuszowej gali.

zaprezentowania historii Śląska w mniej oficjalnej formie. Historii badanej przez pryzmat dokumentów, map, zdjęć czy nagrań dźwiękowych i filmowych, które na co dzień zalegają na półkach archiwum. Próbą przybliżenia pracy katowickich archiwistów jest jubileuszowa wystawa najciekawszych skarbów ze zbiorów AP pt. W królestwie szpargałów, którą można oglądać w siedzibie archiwum w Katowicach Wełnowcu. Znalazły się na niej m.in.: akt pamiątkowy połączenia Górnego Śląska z Polską, fotografie Rady Miejskiej Sosnowca z 1919 roku, rysunki techniczne okrętów wojennych z XIX wieku, talony handlowe z okresu powstań śląskich i plebiscytu, karykatury Józefa Piłsudskiego czy portret Wojewody Michała Grażyńskiego wykonany ze... znaczków pocztowych. Jest to oczywiście jedynie wycinek historii zachowanej w dokumentach archiwum, albowiem katowicka placówka posiada drugie co do wielkości zasoby archiwaliów w kraju. Jako jedno z nielicznych polskich archiwów może także pochwalić się pokaźnym zbiorem nagrań filmowych (171 taśm) i dźwiękowych (410 taśm), na których uwieczniono m.in. wypowiedzi Edwarda Gierka i Jerzego Ziętka. -Archiwum Państwowe udostępnia bezpłatnie akta i własne zbiory biblioteczne, wykonuje ich kserokopie i fotokopie, jako urząd wiary publicznej wydaje zaświadczenia i odpisy posiadanych dokumentów. Nie ulega więc wątpliwości, iż ma do spełnienia ważną, edukacyjną i nie tylko edukacyjną misję. Warto więc chyba przybliżać pracę i osiągnięcia archiwum, zwłaszcza, iż wielu ludzi nie zna zadań i kompetencji tej instytucji - dodaje Z. Partyka.