Doktorat Honoris Causa dla macedońskiego językoznawcy

Jak poinformowano o tym w poprzednim wydaniu "GU", na przełomie lutego i marca w Republice Macedonii przebywała delegacja UŚ, w składzie: rektor prof. Maksymilian Pazdan, prorektor prof. Marian Pulina i dziekan Wydziału Filologicznego - niżej podpisany. Najważniejszym punktem bogatego programu wizyty w tym górzystym, gościnnym i bliskim wszystkim narodom słowiańskim kraju była uroczystość nadania tytułu doktora honoris causa wybitnemu językoznawcy profesorowi Bożidarowi Vidoeskiemu.

Decyzję o przyznaniu prof. Bożidarowi Vidoeskiemu doktoratu honorowego Senat US podjął w 1989 roku. Niestety pogorszenie stanu zdrowia uczonego uniemożliwiło wówczas jego przyjazd do Polski. Przez dwa lata, w czasie których w naszym kraju i w Macedonii zaszły ogromne zmiany ustrojowe,, trwała korespondencja między rektorami US i Uniwersytetu im. św. Cyryla i Metodego. Ostatecznie ustalono, że promocja odbędzie się 1 marca 1993 roku w Skopje.

Gospodarze przyjęli delegację Uniwersytetu Śląskiego bardzo serdecznie i zapewnili jej atrakcyjny program pobytu. Rozmowy na temat pogłębienia współpracy między obydwoma uniwersytetami prowadziliśmy w Skopje i w Ochrydze. W czasie, gdy rektor Pazdan kończył redakcję ostatecznej wersji umowy, pozostali członkowie delegacji mieli okazję poznać zabytki portowego miasta leżącego nad Jeziorem Ochrydzkim. Właśnie tam w 886 roku powstała jedna z najstarszych szkół piśmiennictwa słowiańskiego. W okresie działalności św. Klemensa Ochrydzkiego i św. Nauma szkoła ta wykształciła park tysięcy uczniów oraz pozostawiła po sobie wiele cennych tekstów starosłowiańskich. W przeddzień wręczenia doktoratu h.c. macedońskiemu językoznawcy, przeżywaliśmy szczególnie głęboko pobyt w miejscu, z którego miedzy innymi wywodzi się najstarszy literacki język Słowian zwany staro-cerkiewno-słowiańskim i które słynie z pięknych zjawisk krasowych.

Uroczystość nadania doktoratu honoris causa prof. Bożidarowi Vidoeskiemu odbyła się w auli Rektoratu Uniwersytetu im. Cyryla i Metodego. Wzięli w niej udział, między innymi, wiceprezydent Republiki Macedonii, ministrowie, attache kulturalny ambasady RP w Belgradzie, rektorzy, dziekani wydziałów, przedstawiciele Macedońskiej Akademii Nauk, środowisk twórczych, przyjaciele i rodzina promowanego doktora oraz jego studenci. Wszyscy uczestniczyli w niej z prawdziwym wzruszeniem.

W czasie trwania uroczystości odczytałem tekst laudacji napisany przez promotora doktoratu prof. Aleksandra Wilkonia. Przypomniałem, że Macedończycy bardzo długo musieli czekać na moment odrodzenia się własnej państwowości, ale natychmiast po jej uzyskaniu, nawiązując do wspaniałej przeszłości i tradycji, przystąpili do unormowania języka macierzystego, a jednym z najbardziej zasłużonych w procesie jego badania i opisu był prof. Bożidar Vidoeski. Macedoński uczony opublikował ponad 220 prac naukowych (kilkanaście w języku polskimi z zakresu językoznawstwa porównawczego. Jego zainteresowania naukowe, oprócz slawistyki i bałkanistyki, dialektologii historycznej i współczesnej języka macedońskiego, obejmowały również problematykę gramatyczną języka ogólnego, jego stosunek do dialektów, dialektologię socjalną, fonologię, akcentologię, onomastykę i konfrontację gramatyczną macedońsko-polską. Dzięki Jego wysiłkom udało się doprowadzić do druku Ogólnosłowiańskiego Atlasu Językowego. W laudacji podkreślono również, że szczególne miejsce w działalności naukowej prof. Bożidara Vidoeskiego zajmuje Polska, a zwłaszcza nasza uczelnia, o czym świadczą między innymi takie Jego inicjatywy jak stworzenie polonistyki na uniwersytecie w Skopje, opracowanie słownika macedońsko-polskiego i polsko-macedońskiego oraz szeroka współpraca ze śląskimi językoznawcami. Owocem tei współpracy są liczne prace macedonistyczne napisane przez pracowników Uniwersytetu Śląskiego, czasopismo naukowe "Folia Philologica Macedono-Polonica", wspólnie organizowane w Katowicach i w Skopje konferencje naukowe oraz wymiana profesorów i studentów.

Dyplom doktorski wręczył Bożidarowi Vidoeskiemu, wybitnemu uczonemu i prawdziwemu przyjacielowi Polski, JM Rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. Maksymilian Pazdan. Nowopromowany doktor wygłosił wykład, w którym szczególny nacisk położył na ponadnarodowy wymiar badań językoznawczych i skierował wiele serdecznych słów pod adresem Polaków i pracowników Uniwersytetu Śląskiego. Następnie prorektor prof. Marian Pulina odczytał telegramy z gratulacjami dla doktora honorowego naszej uczelni, które nadeszły z wielu krajów Po uroczystości wzniesiono toast za zdrowie uczonego, życząc mu - od całej naszej społeczności akademickiej - wiele lat twórczej pracy.

Uroczystość nadania doktoratu honoris causa prof. Bożidarowi Vidoeskiemu stała się wielkim wydarzeniem w Macedonii. Szeroko komentowano ją w telewizji oraz w prasie codziennej. Członkowie delegacji mogli się o tym również przekonać w czasie rozmów jakie przeprowadzili nazajutrz z przedstawicielami Macedońskiej Akademii Nauk i pracownikami kilku wydziałów Uniwersytetu im. Cyryla i Metodego. Rektor naszej uczelni dużo czasu spędził na spotkaniach z macedońskimi dziennikarzami, odpowiadając na ich liczne pytania dotyczące pogłębiania współpracy między obydwoma uniwersytetami.

2 marca odbyły się następne uroczystości, wieńczące w symboliczny sposób dzieło życia Bożidara Vidoeskiego. W samo południe, pod przewodnictwem rektorów oraz z udzialem najwybitniejszych macedońskich intelektualistów, nastąpiła promocja drugiego tomu "Folia Philologica Macedono-Polonica". Książka zredagowana przez prof. Ludmiła Spasowa i dr Kazimierę Solecką została wydana w Wydawnictwie Uniwersytetu im. Cyryla i Metodego. Zawartość publikacji przedstawiła zebranym prof. Zuzanna Topolińska, prowadząca aktualnie wykłady na tamtejszym uniwersytecie. Rektor US wyraził nadzieję, że jeszcze w tym roku Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego wyda trzeci tom studiów polsko-macedońskich.

Następnie w sali kolegium rektorskiego, w obecności kamer macedońskiej telewizji i w światłach błyskających lamp reporterskich aparatów fotograficznych, rektorzy Uniwersytetu im. Cyryla i Metodego oraz Uniwersytetu Śląskiego podpisali umowę o współpracy na lata 1993-1994. Rektor prof. Maksymilian Pandan wręczył rektorowi prof. Tomislavowi Cokrevskiemu Medal Uniwersytetu Śląskiego i przypomniał niektóre fakty dotyczące dotychczasowej współpracy między uczelniami. Ta uroczystość miała dla niego szczególne znaczenie, ponieważ w 1980 roku, jako prorektor ds. nauki UŚ przyjął w Katowicach prof. Bożidara Vidoeskiego, inicjatora tej współpracy, ale nie mógł podpisać umowy w Skopje w czasie planowanej wizyty w Macedonii, bowiem miała się ona rozpocząć 14 grudnia 1981 roku.

W umowie podpisanej przez rektorów 2 marca 1993 roku obydwie strony wyraziły wolę nie tylko pogłębiania dotychczasowej współpracy między slawistami, polonistami i prawnikami, ale znacznie poszerzyły jej zakres tematyczny. Środowiska prawnicze obydwu uczelni duże znaczenie przywiązują obecnie do wspólnych opracowań problemów dotyczących inwestycji zagranicznych i procesów dostosowywania prawa prywatnego do standardów europejskich. Językoznawcy i literaturoznawcy zamierzają prowadzić wspólnie badania nad językami słowiańskimi i zagadnieniami przekładu literackiego. Współpracę z macedońską uczelnią rozpoczną kulturoznawcy, poszukujący w kraju, w którym przenikają się różne kultury, inspiracji do badań interdyscyplinarnych. Po raz pierwszy nawiązują również kontakty z macedońskimi partnerami pracownicy Wydziału Nauk o Ziemi. W centrum ich zainteresowań znajdują się zagadnienia hydrogeologiczne i hydroenergetyczne oraz badania porównawcze mas skalnych z okolic Ochrytu i Wyżyny Śląskiej.

Opuszczaliśmy Macedonię z głębokim przekonaniem, że bogaty program współpracy zaowocuje w przyszłości wieloma osiągnięciami naukowymi i z nadzieją, że daliśmy dowód uznania dla narodu macedońskiego zabiegającego w sposób pokojowy o realizację prawa do istnienia własnego państwa. Wypełnienie umowy między uczelniami uzależnione jest bowiem również od warunków politycznych w jakich rozwijać się będą nasze kraje.

Autorzy: Tadeusz Miczka