Pierwsza edycja Zimowego Ogrodu Literackiego

Rozmowy nie tylko o książkach

Kiedy w 2010 roku Katowice wystartowały w wyścigu o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016, entuzjazm i chęć osiągnięcia sukcesu były tak silne, że nawet najwytrwalsi sceptycy kręcili głowami z niedowierzaniem, a dotarcie do finału konkursu pobudziło do aktywności niemal wszystkie środowiska artystyczne (i nie tylko) miasta. Zrodziło się wówczas wiele znakomitych pomysłów, zainicjowano także szereg długoterminowych programów i choć ostatecznie przegraliśmy z Wrocławiem, trwałe ślady tego niecodziennego twórczego ożywienia pozostały.

Dyrektor Biblioteki Śląskiej prof. zw. dr hab. Jan Malicki wygłosił wykład inauguracyjny
Zimowego Ogrodu Literackiego
Dyrektor Biblioteki Śląskiej prof. zw. dr hab. Jan Malicki wygłosił wykład inauguracyjny Zimowego Ogrodu Literackiego

Biuro ESK przekształcone zostało w Instytucję Kultury Katowice – Miasto Ogrodów i choć remontowanym, lecz uparcie zaklejanym kostkami brukowymi ulicom daleko do rajskich zieleńców, to nadal pojawiają się coraz to nowe i interesujące propozycje oraz artystyczne koncepcje, które wpisują się w kontynuację szeroko zakrojonych działań kulturalnych. Ich kulminacją będą obchody 150. urodzin miasta w bieżącym roku.

Jednym z nowych i bardzo cennych przedsięwzięć jest zapewne Zimowy Ogród Literacki, festiwal, którego pierwsza edycja odbyła się w Katowicach 16–19 grudnia 2014 roku. Pomysłodawcą imprezy była Uczelniana Rada Samorządu Doktorantów Uniwersytetu Śląskiego, a jej partnerem Instytucja Kultury Katowice – Miasto Ogrodów. Wśród organizatorów znaleźli się także Biblioteka Śląska, klub Prokultura i kwartalnik „FA-art”.

Założeniem festiwalu było wyjście poza uniwersytecki model czytania literatury i przybliżenie uczestnikom jej popularnego oblicza. Zróżnicowane propozycje: wykłady, warsztaty (adresowane do dzieci, młodzieży i dorosłych), wspólne czytanie, spotkania autorskie, a także koncerty i dyskusje w kameralnym gronie zagwarantowały organizatorom duże zainteresowanie. Jak się bowiem okazuje, zamiłowanie do literatury współczesnej (i nie tylko) nie jest wyłącznie domeną teoretyków i badaczy, a krąg ludzi czytających stale się powiększa. Nie zabrakło także akademickich rozważań na temat kondycji współczesnej prozy polskiej i literatury popularnej.

Inauguracja festiwalu odbyła się 16 grudnia w miejscu szczególnym na mapie miasta – Domu Oświatowym Biblioteki Śląskiej, którego swoisty i wyjątkowy klimat sprzyja kuluarowym spotkaniom. Uroczystego otwarcia dokonał prorektor ds. kształcenia i studentów dr hab. prof. UŚ Ryszard Koziołek, w spotkaniu uczestniczyli: dr hab. prof. UŚ Krzysztof Uniłowski z Wydziału Filologicznego UŚ, przewodnicząca Uczelnianej Rady Samorządu Doktorantów UŚ mgr Olga Knapek, dyrektor Instytucji Kultury Katowice – Miasto Ogrodów Piotr Zaczkowski oraz dyrektor Biblioteki Śląskiej prof. zw. dr hab. Jan Malicki, który wygłosił wykład inauguracyjny. Gospodarz obiektu przypomniał Stanisława Ignacego Witkiewicza, który był częstym gościem przedwojennych Katowic, a jeden ze swoich wykładów wygłosił w tym właśnie budynku. Wprawdzie organizatorzy Zimowego Ogrodu Literackiego deklarowali promocję nowej prozy i współczesnych autorów, którzy dopiero zadebiutowali na rynku wydawniczym, wykład inaugurujący festiwal poświecony był czasom i twórcom znacznie odleglejszym. Profesor Malicki w „Wiecznotrwałych sporach o dwa półwersy drugiej zwrotki, czyli o wielkiej tajemnicy tworzenia, czytania i odczytywania” przypominał początek swojej drogi naukowej i zrodzonej wówczas fascynacji spuścizną Jana Kochanowskiego, w której wielce ważną rolę odegrała rzadko zauważana przez badaczy literatury rozprawa naukowa „O Czechu i Lechu Historyja Naganiona”, pierwsza krytyka legendarnej opowieści. Przywołując swoje wręcz detektywistyczne badania nad tym niezwykłym tekstem, profesor zachęcał wszystkich do odwagi, która jest niezbędnym elementem tworzenia nowych zjawisk w kulturze.

Tego samego dnia Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego prezentowało swoje najnowsze propozycje: Kolonizator skolonizowany. Przypadek Sygurda Wiśniowskiego Wacława Forajtera, Latająca ryba. Studia o podróżopisarstwie Ignacego Domeyki Beaty Mytych- -Forajter i Ujarzmianie Lewiatana. Szkice o idei rządów prawa Tomasza Pietrzykowskiego. Kolejne dni wypełniły warsztaty, a także spotkania autorskie, na których gościli m.in.: Cezary K. Kęder, Sylwia Chutnik, Ziemowit Szczerek, Paweł Ciećwierz, Michał Cholewa. Uczestnicy warsztatów mieli okazję zgłębić tajniki m.in. dobrego reportażu, poznać specyfikę jego konstrukcji, sposoby docierania do prawdy, a także dyskutować na temat odpowiedzialności reportażysty za słowo. Kolejne warsztaty poświęcone były konstruowaniu fabuły, nie ograniczając się jedynie do tekstu pisanego, ale sięgając także do filmu czy gier fabularnych. W programie festiwalu znalazł się również czas na debaty. Fachowcy i amatorzy zastanawiali się, czy nowe media zmieniły krytykę literacką. Nie zabrakło propozycji dla najmłodszych (Warsztaty dla dzieci z teatrem Kamishibai, Blogosfera czyta dzieciom) i dobrej muzyki, którą zapewnili: Formacja Fantazman i duet elektroakustyczny Kopyt/ Kowalski.

Organizatorzy Zimowego Ogrodu Literackiego podkreślają, że cała impreza nie odbyłaby się, gdyby nie wsparcie merytoryczne dr. hab. prof. UŚ. Krzysztofa Uniłowskiego, a także pomoc i działania sceniczne dr hab. Anny Kałuży. Rezultaty pierwszej edycji zapewne zachęcą młodych entuzjastów do kontynuacji projektu, a nowa, znakomita impreza zagości na stałe na mapie wydarzeń nie tylko Katowic, ale całego regionu.

Autorzy: Maria Sztuka
Fotografie: Aleksandra Kiernas