Kiedy w 2010 roku Katowice wystartowały w wyścigu o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016, entuzjazm i chęć osiągnięcia sukcesu były tak silne, że nawet najwytrwalsi sceptycy kręcili głowami z niedowierzaniem, a dotarcie do finału konkursu pobudziło do aktywności niemal wszystkie środowiska artystyczne (i nie tylko) miasta. Zrodziło się wówczas wiele znakomitych pomysłów, zainicjowano także szereg długoterminowych programów i choć ostatecznie przegraliśmy z Wrocławiem, trwałe ślady tego niecodziennego twórczego ożywienia pozostały.

Dyrektor Biblioteki Śląskiej prof. zw. dr hab. Jan Malicki wygłosił wykład inauguracyjny Zimowego Ogrodu Literackiego

Biuro ESK przekształcone zostało w Instytucję Kultury Katowice – Miasto Ogrodów i choć remontowanym, lecz uparcie zaklejanym kostkami brukowymi ulicom daleko do rajskich zieleńców, to nadal pojawiają się coraz to nowe i interesujące propozycje oraz artystyczne koncepcje, które wpisują się w kontynuację szeroko zakrojonych działań kulturalnych. Ich kulminacją będą obchody 150. urodzin miasta w bieżącym roku.

Jednym z nowych i bardzo cennych przedsięwzięć jest zapewne Zimowy Ogród Literacki, festiwal, którego pierwsza edycja odbyła się w Katowicach 16–19 grudnia 2014 roku. Pomysłodawcą imprezy była Uczelniana Rada Samorządu Doktorantów Uniwersytetu Śląskiego, a jej partnerem Instytucja Kultury Katowice – Miasto Ogrodów. Wśród organizatorów znaleźli się także Biblioteka Śląska, klub Prokultura i kwartalnik „FA-art”.

Założeniem festiwalu było wyjście poza uniwersytecki model czytania literatury i przybliżenie uczestnikom jej popularnego oblicza. Zróżnicowane propozycje: wykłady, warsztaty (adresowane do dzieci, młodzieży i dorosłych), wspólne czytanie, spotkania autorskie, a także koncerty i dyskusje w kameralnym gronie zagwarantowały organizatorom duże zainteresowanie. Jak się bowiem okazuje, zamiłowanie do literatury współczesnej (i nie tylko) nie jest wyłącznie domeną teoretyków i badaczy, a krąg ludzi czytających stale się powiększa. Nie zabrakło także akademickich rozważań na temat kondycji współczesnej prozy polskiej i literatury popularnej.

Inauguracja festiwalu odbyła się 16 grudnia w miejscu szczególnym na mapie miasta – Domu Oświatowym Biblioteki Śląskiej, którego swoisty i wyjątkowy klimat sprzyja kuluarowym spotkaniom. Uroczystego otwarcia dokonał prorektor ds. kształcenia i studentów dr hab. prof. UŚ Ryszard Koziołek, w spotkaniu uczestniczyli: dr hab. prof. UŚ Krzysztof Uniłowski z Wydziału Filologicznego UŚ, przewodnicząca Uczelnianej Rady Samorządu Doktorantów UŚ mgr Olga Knapek, dyrektor Instytucji Kultury Katowice – Miasto Ogrodów Piotr Zaczkowski oraz dyrektor Biblioteki Śląskiej prof. zw. dr hab. Jan Malicki, który wygłosił wykład inauguracyjny. Gospodarz obiektu przypomniał Stanisława Ignacego Witkiewicza, który był częstym gościem przedwojennych Katowic, a jeden ze swoich wykładów wygłosił w tym właśnie budynku. Wprawdzie organizatorzy Zimowego Ogrodu Literackiego deklarowali promocję nowej prozy i współczesnych autorów, którzy dopiero zadebiutowali na rynku wydawniczym, wykład inaugurujący festiwal poświecony był czasom i twórcom znacznie odleglejszym. Profesor Malicki w „Wiecznotrwałych sporach o dwa półwersy drugiej zwrotki, czyli o wielkiej tajemnicy tworzenia, czytania i odczytywania” przypominał początek swojej drogi naukowej i zrodzonej wówczas fascynacji spuścizną Jana Kochanowskiego, w której wielce ważną rolę odegrała rzadko zauważana przez badaczy literatury rozprawa naukowa „O Czechu i Lechu Historyja Naganiona”, pierwsza krytyka legendarnej opowieści. Przywołując swoje wręcz detektywistyczne badania nad tym niezwykłym tekstem, profesor zachęcał wszystkich do odwagi, która jest niezbędnym elementem tworzenia nowych zjawisk w kulturze.

Tego samego dnia Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego prezentowało swoje najnowsze propozycje: Kolonizator skolonizowany. Przypadek Sygurda Wiśniowskiego Wacława Forajtera, Latająca ryba. Studia o podróżopisarstwie Ignacego Domeyki Beaty Mytych- -Forajter i Ujarzmianie Lewiatana. Szkice o idei rządów prawa Tomasza Pietrzykowskiego. Kolejne dni wypełniły warsztaty, a także spotkania autorskie, na których gościli m.in.: Cezary K. Kęder, Sylwia Chutnik, Ziemowit Szczerek, Paweł Ciećwierz, Michał Cholewa. Uczestnicy warsztatów mieli okazję zgłębić tajniki m.in. dobrego reportażu, poznać specyfikę jego konstrukcji, sposoby docierania do prawdy, a także dyskutować na temat odpowiedzialności reportażysty za słowo. Kolejne warsztaty poświęcone były konstruowaniu fabuły, nie ograniczając się jedynie do tekstu pisanego, ale sięgając także do filmu czy gier fabularnych. W programie festiwalu znalazł się również czas na debaty. Fachowcy i amatorzy zastanawiali się, czy nowe media zmieniły krytykę literacką. Nie zabrakło propozycji dla najmłodszych (Warsztaty dla dzieci z teatrem Kamishibai, Blogosfera czyta dzieciom) i dobrej muzyki, którą zapewnili: Formacja Fantazman i duet elektroakustyczny Kopyt/ Kowalski.

Organizatorzy Zimowego Ogrodu Literackiego podkreślają, że cała impreza nie odbyłaby się, gdyby nie wsparcie merytoryczne dr. hab. prof. UŚ. Krzysztofa Uniłowskiego, a także pomoc i działania sceniczne dr hab. Anny Kałuży. Rezultaty pierwszej edycji zapewne zachęcą młodych entuzjastów do kontynuacji projektu, a nowa, znakomita impreza zagości na stałe na mapie wydarzeń nie tylko Katowic, ale całego regionu.