Uniwersytet Śląski świadomy tej uniwersalnej zasady niezmiennie działa, aby wiedza w akademickim wydaniu była dostępna nie tylko ludziom w wieku studenckim. Osobom, które ten swoisty wiek „poborowy” mają jeszcze przed sobą albo już go raczej tylko wspominają, UŚ stwarza dogodne warunki do rozwoju w duchu akademickiej wspólnoty.
Uniwersytet Śląski Dzieci
Celem tej jednostki Uniwersytetu Śląskiego jest umocnienie w dzieciach ich naturalnej ciekawości świata i pokazanie, że zgłębianie tajników otaczającej nas rzeczywistości nie musi być nudne, schematyczne i związane tylko z ograniczeniami modelu szkolnego. Wzbogacanie zainteresowań, prezentowanie nowych obszarów wiedzy i podtrzymywanie zapału do nauki – wszystko to ma sprawić, by absolwenci UŚD, niczym przysłowiowa skorupka, nasiąknęli potrzebą „dowiadywania się” i by tej potrzeby nie zatracili. Poza sferą intelektualną w UŚD promuje się także sport, rozwija sprawność ruchową i umiejętności manualne.
W 2014 roku Uniwersytet Śląski Dzieci świętował swoje 5. urodziny – ma więc już tyle lat, ile jego najmłodsi uczestnicy. Z tej okazji została wydana okolicznościowa książeczka ilustrująca działania czterech grup wiekowych tworzących UŚD, a są to: Poszukiwacze (5–6 lat), Odkrywcy (7–9 lat), Młodzi Naukowcy (10–12 lat) oraz Eksperci (13–15 lat). W ramach UŚD funkcjonują także grupy twórcze takie, jak: „Filmowe cięcie-gięcie”, „Robotach na start!”, „Mała Akademia Tańca” czy „Katedra Ekspresji Dziecięcej”, działa również Studencki Chór Uniwersytetu Śląskiego Dzieci „Gioia”.
Pobyt dzieci na UŚD wygląda tak samo jak nauka „prawdziwych” studentów – posiadają indeksy, do których zbierają wpisy za poszczególne zajęcia, zaliczają kolejne semestry i lata, a na koniec zdobywają dyplomy.
Uniwersytet Śląski Młodzieży
Propozycją edukacyjną skierowaną do gimnazjalistów oraz uczniów pierwszej i drugiej klasy liceum jest Uniwersytet Śląski Młodzieży. W istniejącym od 2012 roku i składającym się z dwóch wydziałów jednostce rozwija w młodych ludziach chęć poznawania świata, jednocześnie starając się wskazywać kierunki zdobywania wiedzy i umiejętności, które w przyszłości mogłoby pomóc słuchaczom UŚM w wyborze życiowej drogi.
W ramach Wydziału Działań Publicznych i Studiów Humanistycznych działają pracownie: dobrego mówcy, działań społecznych i wizerunku publicznego, dziennikarstwa i nowych mediów, historii ciekawej, komunikacji społecznej, współczesnych stosunków międzynarodowych oraz filmu, teatru i fotografii. Studenci tego wydziału dowiadują się, jak przygotować wystąpienie publiczne, jak wygłosić je interesująco i jak poradzić sobie z towarzyszącą takiemu wystąpieniu tremą; poznają tajniki skutecznego kreowania wizerunku publicznego, w tym także odpowiednie techniki perswazyjne i komunikacyjne; poznają charakterystykę nowych mediów; stykają się z ciekawymi (i niejednokrotnie kontrowersyjnymi) tematami z zakresu z historii i politologii; zaglądają „za kulisy” filmu, teatru i sztuki fotografii.
Wydział Teorii i Doświadczenia związany jest z naukami przyrodniczymi, biofizycznymi oraz medycznymi. Tworzą go następujące pracownie: człowieka i medycyny, liczb, języka komputerowego, zjawisk przyrody i modelowania, źródeł energii, technologii życia oraz biologii natury. W czasie odbywających się tam zajęć młodzi studenci m.in. poznają działanie ultrasonografu, aparatu rentgenowskiego, kamery termowizyjnej; wykonują badania audiometryczne i optyczne; dowiadują się, jak postępować w sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia; podczas wizyty w Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii w Zabrzu stykają się z technologią protez serca i robotów chirurgicznych oraz próbują samodzielnie obsługiwać narzędzia chirurgiczne; badają również parametry elektryczne organizmu i szukają podobieństw ludzkich organów do oporników i kondensatorów.
Licea i klasy uniwersyteckie
Uniwersytetowi Śląskiemu zależy również na szerokiej i przynoszącej korzyści obu stronom współpracy ze szkołami średnimi regionu i województwa śląskiego. Dwie placówki posiadają oficjalny status liceum uniwersyteckiego. Są to IV Liceum Ogólnokształcące im. gen. S. Maczka w Katowicach (od 3 września 2012 roku) oraz III Liceum Ogólnokształcące im. A. Mickiewicza w Katowicach (od 28 maja 2012 roku). Dzięki takiej współpracy uczniowie i nauczyciele wymienionych szkół uzyskują dostęp do laboratoriów i pracowni uniwersyteckich, a niektórzy naukowcy UŚ prowadzą zajęcia dydaktyczne z wybranych przedmiotów. Licealiści uczestniczą w zajęciach akademickich, a najzdolniejsi z nich mogą liczyć na indywidualną pomoc pracownika naukowego, czyli tutora.
Osobnym przypadkiem jest Akademicki Zespół Szkół Ogólnokształcących w Chorzowie, powołany 1 września 2007 roku na mocy porozumienia między chorzowską radą miasta a Uniwersytetem Śląskim.
W kwietniu 2014 roku podpisano umowę o utworzeniu klasy akademickiej o charakterze medyczno-inżynieryjnym pod patronatem Wydziału Informatyki i Nauki o Materiałach UŚ. Jej uczniowie mają zapewniony udział w organizowanych przez uczelnię wybranych otwartych zajęciach i wykładach, jak również opiekę dydaktyczną i merytoryczną ze strony Uniwersytetu.
Ponadto od roku szkolnego 2012/2013 w III Liceum Ogólnokształcącym im. S. Batorego w Chorzowie działa specjalny oddział uniwersytecki – klasa prawniczo- językowa Uniwersytetu Śląskiego. Jej program, obejmujący filozofię, język łaciński dla prawników i język niemiecki w biznesie, jest tworzony w ścisłej współpracy z UŚ, a pracownicy Wydziału Prawa i Administracji prowadzą dla niej warsztaty i wykłady.
Od 2002 roku Uniwersytet Śląski zawarł umowę o współpracy dydaktycznej i naukowo- dydaktycznej z prawie 60 podmiotami, z których zdecydowaną większość stanowią szkoły ponadgimnazjalne. W roku akademickim 2013/2014 UŚ swoim patronatem objął 14 placówek m.in. Zespół Szkół Ogólnokształcących im. S. Żeromskiego w Bielsku- Białej czy I Liceum Ogólnokształcące im. A. Osuchowskiego w Cieszynie, co pokazuje, że Uniwersytet patrzy szerzej i nie ogranicza się tylko do obszaru konurbacji górnośląskiej.
Dzięki takim właśnie umowom wiele palcówek edukacyjnych może zaoferować swoim podopiecznym jeszcze ciekawsze niż dotąd perspektywy kształcenia, a Uniwersytet Śląski promuje się wśród najlepszych uczniów województwa, zyskując prawdopodobnie wielu przyszłych studentów.
Uniwersytet Śląski Maturzystów
Na początku 2013 roku na Uniwersytecie Śląskim rozpoczął funkcjonowanie Uniwersytet Śląski Maturzystów. Inicjatywa ta jest skierowana do maturzystów, a celem projektu jest jak najlepsze przygotowanie ich do egzaminu dojrzałości.
Młodzi ludzie z terenu całego województwa śląskiego w ramach UŚ Maturzystów biorą udział w warsztatach prowadzonych przez wykładowców akademickich. Aby uczyć efektywniej, wykorzystuje się metodę blended learningu, czyli łączenia różnych technik dydaktycznych. Uczestnicy zajęć korzystają np. z mind mappingu, mnemotechnik (czyli sposobów ułatwiających zapamiętywanie), testów, quizów i multimediów.
Warsztaty obejmują dziesięć przedmiotów (język polski, język angielski, język niemiecki, matematykę, fizykę, chemię, biologię, geografię, historię oraz wiedzę o społeczeństwie) i są prowadzone na poziomie podstawowym i rozszerzonym. Każdy przedmiot został podzielony na konkretne moduły, dzięki czemu uczniowie mogą wybrać tematy, z którymi mają największy problem, albo te, które najbardziej ich interesują. Wyjściem ku potrzebom młodzieży jest także możliwość wyboru dogodnej formy warsztatów. Można realizować ich program w czasie regularnych spotkań w dni powszednie, a można także skorzystać z intensywnego kursu prowadzonego w weekendy.
Nieodzownym elementem działalności Uniwersytetu Śląskiego Maturzystów są „Nocne Powtórki Maturalne”, odbywające się bezpośrednio przed majowym maratonem egzaminacyjnym. Poza przypomnieniem i utrwaleniem najistotniejszych informacji, które mają się przydać podczas matury, celem projektu jest również propagowanie nieschematycznego podejścia do kwestii dydaktycznych oraz eksperymentowania z formą nauczania i uczenia się, z użyciem nowych metod i narzędzi.
Uniwersytet Trzeciego Wieku
Początki Uniwersytetu Trzeciego Wieku przy Uniwersytecie Śląskim w Katowicach sięgają semestru letniego roku akademickiego 1982/1983, UTW liczy więc już sobie 31 lat. W jego powstaniu bardzo ważną rolę odegrało także zaangażowanie przedstawicieli Akademii Wychowania Fizycznego, Akademii Muzycznej oraz władz lokalnych i mieszkańców Katowic. W pierwszych zajęciach brało udział 70 uczestników, ale z upływem czasu ich liczba wzrosła do 1200 słuchaczy (w roku 2009/2010) w katowickim ośrodku UTW i utrzymuje się na tym poziomie do dzisiaj. Ponadto 400 studentów kształci się w Jastrzębiu-Zdroju, a 600 osób spotyka się w ramach wykładów na Wydziale Nauk o Ziemi w Sosnowcu. Grupa sosnowiecka świętowała w 2014 roku jubileusz 10-lecia istnienia.
UTW był tworzony z myślą o pokoleniu, które z powodu II wojny światowej straciło możliwość zdobycia wyższego wykształcenia. Obecnie jednak uczestnicy studiów na UTW to ludzie, którzy już mogą pochwalić się tytułem magistra, ale w taki oto sposób chcą sobie wypełnić wolny czas na emeryturze, dowiedzieć czegoś więcej i zdobyć nowe umiejętności. A oferta edukacyjna UTW jest bardzo różnorodna. Oprócz wykładów o tematyce ogólnej prowadzone są zajęcia m.in. z historii Kościoła i historii Śląska. Odbywają się także lektoraty z języków obcych. Nie zapomina się również o krzewieniu aktywności ruchowej poprzez pływanie, pilates i jogę oraz zajęcia z gimnastyki klasycznej, gimnastyki rehabilitacyjnej, gimnastyki w wodzie czy gimnastyki przy muzyce. Trudną z pozoru obsługę komputera próbuje się obłaskawić na specjalnych zajęciach dla początkujących. Niektórzy uczestnicy chętnie biorą udział w kursach dla zaawansowanych.