9 grudnia na Wydziale Nauk Społecznych odbyła się I Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa zatytułowana „Wolność na przestrzeni wieków”

Historyczne spojrzenie na wolność

Celem wydarzenia, będącego wspólnym projektem Studenckiego Koła Naukowego Historyków oraz Wydziału Teologicznego UŚ, było rozważenie idei wolności w przypadającą w tym roku 1700. rocznicę edyktu mediolańskiego. Na zaproszenie do udziału w konferencji odpowiedzieli uczestnicy z ośrodków akademickich z Krakowa, Wrocławia, Opola, Dąbrowy Górniczej i Katowic, reprezentujący różne dyscypliny (historycy, filozofowie, teolodzy i europeiści), dzięki czemu wydarzenie zyskało charakter interdyscyplinarny.

Prof. dr hab. Antoni Barciak, kierownik Zakładu Nauk Pomocniczych Historii UŚ i prezes Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego
w Katowicach
Prof. dr hab. Antoni Barciak, kierownik Zakładu Nauk Pomocniczych Historii UŚ i prezes Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Katowicach

Patronat honorowy nad spotkaniem objęli: katowicki oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego, katowicki oddział Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, Górnośląskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk oraz Śląska Organizacja Turystyczna.

Konferencję otworzyły wystąpienia prof. zw. dr hab. Wiesława Kaczanowicza, dziekana Wydziału Nauk Społecznych, oraz prof. dr. hab. Antoniego Barciaka, prezesa Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Katowicach, którzy zgodnie pochwalili ideę podjęcia refleksji nad tematem wolności na przestrzeni wieków, zwracając uwagę na fundamentalny dla humanistycznego namysłu charakter omawianej sprawy.

Zaprezentowane referaty nawiązywały do tematu przewodniego konferencji z różnych perspektyw. W pierwszym panelu mgr Damian Domżalski, autor referatu „Ludzkie oblicza wolności – alegoryczne wyobrażenia wolności na przestrzeni wieków”, zaprezentował i omówił artystyczne wizje personifikacji wolności pochodzące z różnych kręgów kulturowych i wybranych krajów. Prelegent rozpoczął od wzorów „twarzy wolności” (Dama z Uruk, maska Anonymousa), przypomniał m.in. antyczne personifikacje (bogini Libertas) i symbole wolności (pileus) oraz narodowe przykłady postaci symbolizujących wolność (Columbia, Germania, Fińska Dziewica), uzupełniając tę listę najbardziej rozpoznawalnymi współczesnymi symbolami, takimi jak Statua Wolności. W pierwszym panelu znalazły się również wystąpienia podejmujące tematykę wolności w ścisłym powiązaniu z dziejami chrześcijaństwa, jak np. referat mgr. Krzysztofa Furmanka „Kwestia wolności w dokumentach Soboru Watykańskiego II”, a także nawiązujące do towarzyszącej konferencji rocznicy referaty: „Dzieło Konstantyna a wolność religijna” (mgr Marcin Pantak) oraz „Czy potrzebujemy nowego edyktu mediolańskiego?” (mgr Paweł Kmiecik). Krzysztof Furmanek zaprezentował przegląd zapisów dotyczących wolności wyznawania religii oraz szacunku dla wszelkich systemów religijnych w dokumentach będących pokłosiem ustaleń Soboru Watykańskiego II. W wystąpieniu Pawła Kmiecika została zarysowana refleksja na temat politycznej poprawności oraz zapisów prawnych doprowadzających do sytuacji, w której chroniąc wolność jednych, narusza się wolność innych (ogranicza się wolność wypowiedzenia swojego zdania osobom głoszącym poglądy krytyczne, np. wobec homoseksualizmu; stosuje się nietolerancję w walce z nietolerancją).

W kolejnych dwóch panelach przeważały wystąpienia omawiające przykłady walk narodowowyzwoleńczych i zrywów narodowościowych. Mgr Łukasz Nowok zaprezentował referat „Bog i Hrvati. Droga ruchu ustaszowskiego do wolności”, a mgr Krzysztof Kozioł referat „Terroryzm w walce Polaków o wolność”, w którym wskazywał konkretne przykłady potwierdzające tezę, głoszącą, iż Polska stworzyła jedne z najlepiej funkcjonujących organizacji terrorystycznych w XIX i XX wieku. Wskazywał tutaj m.in. serię zamachów bombowych zorganizowanych na terenie III Rzeszy w 1943 roku i przeprowadzonych przez sabotażowo- dywersyjny oddział „Zagra-lin” wydzielony z Organizacji Specjalnych Akcji Bojowych Armii Krajowej. Prelegent zwrócił przy tym uwagę na podstawową zasadę, którą kierowali się polscy zamachowcy oraz ich zwierzchnicy: unikanie ofiar wśród cywili, prezentując potwierdzające to szczególne przypadki, w których odstąpiono od przeprowadzenia zamachu.

Cześć referentów poświęciła swoje wystąpienia tematowi wzajemnych relacji i pomocniczych działań między polskimi siłami zbrojnymi czy też polskimi ruchami narodowowyzwoleńczymi a siłami innych krajów. Wśród nich znalazły się wystąpienia, takie jak np. „Wkład Węgrów w obronę wolności Polaków w 1920 roku” (mgr Piotr Uwijała), „Udział Polaków w walce o holenderską wolność. 1. Samodzielna Brygada Spadochronowa w operacji Market-Garden” (mgr Grzegorz Rasz) oraz „Za wolność Waszą i Naszą – czyli o Powstaniu Listopadowym i Dekabrystach” (mgr Błażej Klag). Na końcu konferencji wystąpił mgr Łukasz Moll, który w referacie „Karta Lasu – zapomniany suplement Wielkiej Karty Swobód a możliwość pomyślenia wolności nieposesywnych” omówił znaczenie ogłoszonej w 1217 roku Karty Lasu, która przywracała publiczny dostęp do domen państwowych: znosiła administracyjne zarządzanie terenami leśnymi i zwracała ludności naturalne prawo do korzystania z zasobów naturalnych, płodów ziemi i lasów jako podstawowych środków do życia. W referacie znalazła się także ciekawa refleksja na temat historycznej roli kobiet jako „strażniczek lasów”, obrończyń wolności nieposesywnych (kolektywnych i dotyczących pracy na naturalnych zasobach), co zdaniem niektórych badaczy było nieoficjalnym uzasadnieniem rozpoczęcia procesu tzw. polowań na czarownice.

Podczas konferencji przeprowadzono konkurs na najlepszy referat. W skład jury weszli pracownicy naukowi Wydziału Nauk Społecznych UŚ: dr hab. Zbigniew Hojka z Instytutu Historii (przewodniczący), dr Karolina Wojtasik z Instytutu Socjologii oraz dr Aleksander Bańka z Instytutu Filozofii. Na pytanie o kryteria oceny wystąpień odpowiedział Damian Domżalski, członek SKN Historyków: – Oceny referatów dokonywali członkowie jury. O tym, czy referat zasługuje na wyróżnienie, decydowało kilka czynników: nowatorski temat, sposób przygotowania prezentacji multimedialnej, zachowanie dyscypliny czasowej oraz atrakcyjny sposób prezentacji referatu. I miejsce zajął mgr Krzysztof Kozioł (UŚ), II miejsce – mgr Łukasz Moll (UŚ), a III – Piotr Uwijała (UŚ). Grand Prix trafiło do Grzegorza Rasza (UŚ).

Organizator wydarzenia – SKN Historyków – to jedno z najaktywniejszych kół naukowych na Wydziale Nauk Społecznych. Prace koła organizują się wokół sekcji, m.in. Sekcji Historii Nowożytnej i Najnowszej, Sekcji Historii Śląska, Sekcji Kresów Wschodnich oraz Sekcji Rekonstrukcji Historycznej. W najbliższym czasie koło ma w planach kolejną konferencję, zatytułowaną „Rola emocji w życiu ludzkości”, która odbędzie się 20 lutego 2014 roku. Z kolei na maj zaplanowano organizację I Międzynarodowej Interdyscyplinarnej Konferencji Naukowej – „Ziemie węgla i stali” (15–16 maja 2014) oraz kolejną edycję Konferencji „Panśląskiej”.

Autorzy: Ewa M. Walewska
Fotografie: Ewa M. Walewska