Stacja Naukowa PAU, której siedziba znajduje się w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, ma przyczynić się do zacieśnienia współpracy uczonych wywodzących się z różnych uczelni, współdziałania badaczy reprezentujących zarówno nauki ścisłe, jak i humanistyczne, do podejmowania trudnej, interdyscyplinarnej tematyki badawczej, wymiany doświadczeń i poglądów, do pozyskiwania środków na stypendia dla wybitnych naukowców, organizowania przedsięwzięć naukowych i kulturalnych, służyć ma także ułatwianiu dostępu do publikacji PAU. Podobne stacje powstały dotychczas w Montrealu oraz Nowym Jorku.

W sali Rady Instytutu Fizyki UŚ JM Rektor UŚ prof. Wiesław Banyś i prezes PAU prof. Andrzej Białas dokonali wręczenia aktów nominacyjnych członków Rady Stacji Naukowej PAU

Akademia Umiejętności została utworzona w 1872 roku w wyniku przekształcenia istniejącego od 1815 roku Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Choć formalnie ograniczona była do zaboru austriackiego, pełniła od początku rolę ogólnopolskiej instytucji naukowej i kulturalnej. Potwierdzeniem oddziaływania Akademii poza granice zaborów było przekazanie jej na własność w 1893 roku zbiorów Biblioteki Polskiej w Paryżu – największej kolekcji poloników zgromadzonych przez Wielką Emigrację, a także utworzenie stacji Akademii Umiejętności w Paryżu. Po pierwszej wojnie światowej przemianowana została na Polską Akademię Umiejętności i stała się narodową, wspieraną przez państwo, oficjalną jednostką reprezentującą dorobek nauki polskiej, także wobec międzynarodowych organizacji naukowych, będąc m.in. członkiem-założycielem Union Académique Internationale. Okres międzywojenny był czasem największej aktywności PAU, przede wszystkim wydawniczej (publikowano wówczas ponad 100 serii wydawniczych, wśród nich monumentalny Polski słownik biograficzny). Działalność PAU w tym samym zakresie była kontynuowana po okupacji niemieckiej do roku 1952, kiedy jej agendy i majątek decyzją ówczesnego rządu zostały przejęte na rzecz utworzonej właśnie Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. PAU nie została jednak rozwiązana, jej działalność mogła być podjęta zaraz po transformacjach ustrojowych 1989 roku. Od maja 1990 roku PAU liczyła pięć Wydziałów: Filologiczny, Historyczno-Filozoficzny, Matematyczno-Fizyczno- Chemiczny, Przyrodniczy oraz Lekarski. W marcu 1993 roku powołano do życia Wydział Twórczości Artystycznej. W 1990 roku wznowiono działalność wydawniczą PAU, poczynając od „Rocznika PAU” oraz „Sprawozdań z czynności i posiedzeń PAU”. W następnej kolejności zaczęły się ukazywać „Rozprawy” Wydziałów.

Zadaniem PAU jest m.in.: wspieranie, nagradzanie, zespalanie i zachęcanie do twórczej pracy w Polsce, jej utrwalanie, zabezpieczenie i ochrona, ułatwianie współpracy polskiej nauki i kultury z zagranicą, organizacja przedsięwzięć naukowych i kulturalnych, a także występowanie do władz państwa ze sprawami dotyczącymi nauki i kultury w Polsce.

W pierwszej kolejności uczeni związani ze Stacją Naukową PAU w Katowicach podejmą się opracowania historii Śląska. Wybrana tematyka nie jest przypadkowa – już w latach trzydziestych XX wieku Polska Akademia Umiejętności wydała Historię Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400 – dzieło wybitnych badaczy polskich okresu międzywojennego, które nie ogranicza się do polskiej interpretacji dorobku historiografii niemieckiej dotyczącej Śląska, ponieważ jej autorzy sięgnęli do źródeł, przełamując monopol badaczy niemieckich na eksplorowanie przeszłości prastarej polskiej prowincji, która rozstała się z Polską w pierwszej połowie XIV wieku. Dzieło to nadal jest użyteczne, zarówno jako baza udokumentowanej wiedzy z pierwszej ręki o średniowiecznym Śląsku, jak też jako źródło inspiracji badawczej. Jego zamysł związany był z odzyskaniem przez Polskę niepodległości w wyniku pierwszej wojny światowej i z włączeniem do Polski w drodze plebiscytu części Śląska Cieszyńskiego i części Śląska Górnego. Budowanie więzi rewindykowanych ziem śląskich z Macierzą dokonywało się nie tylko w sferze gospodarki, ale także nauki i kultury. Obywatelska troska o budowę na Śląsku elit intelektualnych zogniskowała się w wysokim stopniu w Polskiej Akademii Umiejętności. Najwyższej rangi korporacja uczonych, do końca 1918 roku działająca pod nazwą Akademii Umiejętności, przejawiała już znacznie wcześniej zainteresowanie Śląskiem. Świadczą o tym badania nad dialektami śląskimi Lucjana Malinowskiego, członka AU od 1880 roku, oraz Kazimierza Nitscha, członka AU od 1911 roku. Począwszy od 1920 roku w kręgu zainteresowań PAU znajdowały się pieśni ludu śląskiego, co prawda z inicjatywy Śląska, tj. ks. dr. Emila Szramka, ale kilka ich zbiorów zostało ogłoszonych drukiem przez PAU w Krakowie. W marcu 1933 roku utworzono w PAU Komitet dla Wydawnictw Śląskich, na którego czele stanął ks. Konstanty Michalski. Komitet stał się przede wszystkim organizatorem rozlicznych badań na Śląsku, także terenowych, a ich efekty znalazły odbicie w licznych publikacjach naukowych. Stanisław Kutrzeba mógł stwierdzić jako sekretarz generalny PAU w swoim sprawozdaniu za rok 1934/1935, że w planowych badaniach regionalnych Śląsk wysunął się na czoło w skali całej Polski.

Opracowano na podstawie wstępu prof. Jerzego Wyrozumskiego do: Historia Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400 (reprint), PAU 2013