Prof. zw. dr hab. Grzegorz Racki, pracownik naukowy Katedry Paleontologii i Stratygrafii na Wydziale Nauk o Ziemi w Sosnowcu

Śladami tajemnic przeszłości Ziemi

Profesor Racki w latach 2006–2010 pełnił obowiązki dyrektora Instytutu Paleobiologii im. Romana Kozłowskiego PAN. W 2011 roku został członkiem zespołu do Spraw Dobrych Praktyk Akademickich, a w 2012 roku – zespołu Index Plus, organów opiniodawczo- doradczych Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Ponadto prof. Racki jest ekspertem Narodowego Centrum Nauki, jako członek tytularny reprezentuje Polskę w Podkomisji Stratygrafii Dewonu IUGS, działa w Komitecie Nauk Geologicznych PAN oraz w Radach Redakcyjnych „Acta Palaeontologica Polonica”, „Geological Quarterly” i „The Scientific World”.

Prof. zw. dr hab. Grzegorz Racki
Prof. zw. dr hab. Grzegorz Racki

Obszary pracy naukowej prof. Rackiego obejmują głównie interdyscyplinarne zagadnienia związane z paleozoologią, biostratygrafią i paleoekologią oraz stratygrafią zdarzeń.

– Już w dzieciństwie dużą uwagę kierowałem ku przyrodzie, zarówno ożywionej, jak i nieożywionej – wspomina profesor Racki – ta pasja legła u podstaw moich późniejszych decyzji dotyczących kierunku kształcenia.

Zainteresowanie geologią ewoluowało od problemów zorientowanych wokół wybranego regionu (głównie terenu Gór Świętokrzyskich) do zagadnień o zasięgu globalnym. Choć podczas studiów geologicznych na Uniwersytecie Warszawskim profesor Racki wybrał specjalność w zakresie ochrony środowiska, jego prace naukowe i badawcze ukierunkowały się ku aspektom ekosystemowym, związanym z ewolucją życia w dawnych okresach geologicznych. Z końcem lat 70. rozpoczął pracę na Wydziale Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego.

Profesor Racki jest autorem licznych publikacji polsko- i anglojęzycznych. Wiele z nich poświęconych jest zmianom ekosystemowym w dewonie i karbonie, 350–380 mln lat temu (tematykę tę profesor Racki poruszał jako współautor tekstów w wielu międzynarodowych czasopismach naukowych, m.in. „Geobiology”, „Geological Magazine”, „Earth Science Reviews”, „Chemical Geology” oraz „Paleogeography, Paleoclimatology, Paleoecology”. Jest współautorem monografii wydanej w 2005 w prestiżowej serii Elseviera, poświęconej wielkim katastrofom ekologicznym w historii Ziemi.

Pokłosiem badań przeprowadzonych w regionie jest, wydany w 1999 roku, przewodnik geologiczny Z kamiennej księgi pradziejów Górnego Śląska. Publikacja, napisana wspólnie z profesorem Tomaszem Zielińskim i magistrem Waldemarem Bardzińskim, prezentuje stanowiska występowania skamieniałości i minerałów na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim.

– Niejednokrotnie zdarza mi się podkreślać rolę, jaką w badaniach naukowych odgrywa współpraca, zarówno z ośrodkami krajowymi, jak i z zagranicą – wyjaśnia profesor Racki – ta o charakterze międzynarodowym pozwala dostrzec, że nasze rodzime dokonania niejednokrotnie mogą stanowić wzorzec dla projektów przeprowadzanych w innych częściach świata. Duża w tym zasługa pełnych zapału i chętnych do pracy młodych zespołów badawczych.

Wspomniana praca zespołowa potrafi przynosić znakomite efekty. W 2010 roku grupa geologów, którą kierował naukowiec, dokonała spektakularnego odkrycia – w okolicach Chełma odnaleziono bardzo wysoką koncentrację irydu, pierwiastka z grupy platynowców, stanowiącą ślad po katastrofie kosmicznej, która miała miejsce około 65 milionów lat temu. Jest to pierwszy polski ślad kolizji Ziemi z planetoidą o średnicy 10 km, przyczynek do wyjaśnienia zagadki wymarcia dinozaurów, które nastąpiło właśnie w tym czasie. Teoria ta (tzw. impaktu), obecnie bardzo popularna, była jednakże przez długi czas postrzegana jako nieprawdopodobna. Jak przypomina profesor, badacze zazwyczaj odrzucali hipotezę katastrofy na rzecz efektów procesów o małej dynamice zmian. Tymczasem właśnie przełomowe momenty historii Ziemi, swego rodzaju rewolucje, przełamujące trwające miliony lat okresy stagnacji, są zapisem globalnych zmian i wielkich wymierań.

W ramach prac naukowo-badawczych profesor Racki uczestniczy w licznych projektach naukowych, wśród których znalazły się: wyjazd do Chin, Anglii, Niemiec i Belgii w ramach umów międzyrządowych i udział w Międzynarodowym Kongresie Sedymentologicznym w Japonii (2006).

Najnowszy duży projekt, którym kieruje Profesor Racki, nosi nazwę „Ewolucja środowisk lądowych kajpru Górnego Śląska jako biotopów kręgowców”. Ma on na celu zbadanie serii skalnych sprzed 200–230 milionów lat, w celu poznania uwarunkowań geologicznych na wymienionym obszarze u zarania ery dinozaurów. Jest to o tyle ważne, że właśnie region śląski stał się ostatnio miejscem przełomowych odkryć unikatowych skamieniałości wielkich gadów lądowych, takich jak te spektakularnie przedstawione w JuraParku w Krasiejowie.

– Interesuję się też historią – opowiada profesor Racki – i mam tu na myśli zarówno historię najnowszą, jak też historię nauki. Cieszę się, że mogę zawodowo zajmować się zagadnieniami, które równocześnie stanowią moją pasję. Miałem szczęście, trafiając na swej drodze na kompetentnych i chętnych do współpracy ludzi, z którymi można z powodzeniem realizować wiele naukowych wyzwań.

Autorzy: Agata Hajda
Fotografie: Małgorzata Sobstel