Projekty pod komisyjnym nadzorem

Czy Uniwersytet Śląski korzysta z możliwości, jakie daje mu program Leonardo da Vinci? Wydawać by się mogło, że uzyskanie środków z Unii Europejskiej na cele naukowe nie stanowi większego problemu. Jednak zanim pierwsze euro spłynie na uniwersyteckie konto trzeba pokonać długą pokrytą biurokratycznymi przeszkodami drogę. Jak na tej niełatwej drodze radzi sobie katowicka Uczelnia?

Uniwersytet Śląski uczestniczy w programie Leonardo da Vinci od 1998 roku, a pierwszym projektem realizowanym pod kierownictwem prof. dr hab. Barbary Kożusznik (we współpracy z partnerem fińskim) był AEFRR - Adults’ Education for Restructuresation Regions. Od tego czasu Uniwersytet Śląski wziął udział w pisaniu 21 projektów i otrzymał środki na realizację 12 z nich (w 5 jako promotor). Zespół Programów Międzynarodowych UŚ koordynował projekty EXEX i DRIVE, natomiast 2 kolejnymi STEP oraz ETHNO-TRAINING kierowały już jednostki naukowe Uniwersytetu: Wydział Prawa i Administracji i Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji.

Szkoły listy piszą

Proces poszukiwania zagranicznych partnerów, co jest warunkiem koniecznym do przeprowadzenia projektu, przebiega za zasadzie przesyłania listów intencyjnych. Zazwyczaj zadowoleni z dotychczasowej współpracy partnerzy wychodzą z kolejnymi inicjatywami lub rekomendują Uniwersytet Śląski innym zaprzyjaźnionym ośrodkom naukowym. W ten sposób jeden zrealizowany projekt generuje kilka następnych (np. EXEX z Uniwersytetem w Dortmundzie oraz IDOL z Uniwersytetem Roehampton w Londynie są następstwem projektu SQUADS zrealizowanego w ramach programu TEMPUS). Uruchomienie dalszej procedury współpracy zależy od pozytywnego stanowiska rektora uczelni, który podpisuje zgodę na uczestnictwo w programie, biorąc pod uwagę przede wszystkim koszty i realne możliwości jego wykonania. Każdy projekt pilotażowy wypracowuje materiały naukowo-instruktażowe w formie drukowanej (publikacje, instrukcje, ulotki, plakaty, podręczniki, prospekty) oraz w formie elektronicznej (prezentacje multimedialne). Stanowią one wymierny efekt współpracy dający się zastosować zarówno w praktyce jak i w dalszych działaniach edukacyjnych.

Europejskie projektowanie

Każdy z prowadzonych projektów ma swojego promotora, który koordynuje całym przedsięwzięciem. Wśród projektów prowadzonych przez UŚ znalazł się m.in. DRIVE realizowany we współpracy z FERCIS (Fondation d’ Etudes et de Recherches sociales pour des Coopérations Internationales et de Solidarité dans la sidérurgie et la métallurgie) a następnie z Chambre de Commerce et d’Industrie Polonaise en France. Projekt przeznaczony dla absolwentów Wydziału Nauk Społecznych i Wydziału Filologicznego polegał na odbyciu stażów zawodowych za granicą, a współpraca miała na celu budowę struktury kształcenia zawodowego absolwentów, wymianę doświadczeń dotyczących procesu przekwalifikowania pracowników restrukturyzowanych gałęzi przemysłu oraz dialogu trójstronnego (pracodawcy, związki zawodowe, państwo). Zarówno Uniwersytet Śląski jak i obie instytucje francuskie FERCIS zaangażowały się aktywnie w proces rozwoju regionalnego województwa śląskiego i regionów we Francji (list intencyjny w 2003 roku).

Uniwersytet Śląski był także partnerem w projekcie HEAT prowadzonym przez Uniwersytet Jagielloński. Projekt realizowany w latach 2004-2006 miał na celu opracowanie i zastosowanie w praktyce nowoczesnych rozwiązań technologicznych w zakresie edukacji niewidomych studentów. Wymiana doświadczeń sprzyjała wypracowywaniu materiałów niezbędnych w prowadzeniu procesu dydaktycznego i podnoszeniu kompetencji pracowników naukowych zajmujących się osobami niewidomymi. Zadaniem projektu było opracowanie koncepcji, które pozwalałyby na wykorzystanie dokonującego się postępu technologicznego w programach kształcenia, co ułatwiłoby dostęp osób niewidomych do studiów wyższych.

HEAT nie jest jedyną katowicko-krakowską inicjatywą w ramach Leonardo da Vinci. Uniwersytety Śląski i Jagielloński współpracowały ze sobą także przy projekcie CHLASTS. Zadaniem projektu było wypracowanie standardów dotyczących przepisów i procedur bezpieczeństwa, ujednoliconego systemu szkoleń i specjalistycznego słownictwa w laboratoriach chemicznych (uczelnianych, przemysłowych, badawczych). Adresatami projektu byli pracownicy BHP, pracownicy techniczni i badawczy, nauczyciele akademiccy i studenci oraz załogi zakładów przemysłowych. W trakcie trwania projektu dokonano analizy obowiązujących praktyk i przepisów z zakresu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy w wybranych laboratoriach chemicznych. Na podstawie uzyskanych wyników opracowano materiały instruktażowe w formie przewodników multimedialnych (CD-romy, videoklipy,) oraz stworzono własną stronę internetową pod adresem www.chlasts.org. Największymi sukcesami projektu są jednak wypracowane przykłady praktyki w procedurach bezpieczeństwa laboratoryjnego oraz wspólne moduły treningowe. Równie ważnym osiągnięciem jest standaryzacja zestawów symboli i znaków wraz z wielojęzycznym słownikiem terminologii i zagadnień ochrony zdrowia i bezpieczeństwa laboratoryjnego. O rozmachu projektu świadczy fakt, że wzięły w nim liczny udział uniwersytety zagraniczne: z Glasgow, Barcelony, Nikozji (Cypryjski), Bremy, Wilna (Instytut Chemii), Lizbony, Coimbry oraz uczelnie polskie: Politechnika Śląska, Uniwersytet Gdański, Uniwersytet Mikołaja Kopernika z Torunia, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej z Lublina (w formie tzw. wirtualnego uniwersytetu). Dwie organizacje parasolowe ECTN i CEFIC zajęły się rozpowszechnieniem uzyskanych rezultatów, a Komisja Europejska wyraziła szczególne zainteresowanie oznaczeniami graficznymi.

Pełnomocnik Rektora ds. Programów Europejskich dr Antoni Herbowski
Pełnomocnik Rektora ds. Programów Europejskich
dr Antoni Herbowski

Ile to wszystko kosztuje?

Wysokość środków finansowych przyznawanych przez Komisję Europejską jest zróżnicowana i waha się od kilku (małe projekty) do kilkuset tysięcy euro (duże projekty). Instytucją odpowiedzialną za ich rozdysponowanie oraz kontrolę późniejszych wydatków jest Krajowa Agencja Programu Leonardo da Vinci w Warszawie. Podobnie jak w przypadku innych dotacji z Unii Europejskiej, warunkiem uzyskania pieniędzy jest wniesienie wkładu własnego w wysokości ok. 25 proc. Przekazanie pieniędzy Uniwersytetowi, nie oznacza wcale swobody w ich dysponowaniu. Uzyskane środki (w tym także naliczony procent) mogą być wydane tylko i wyłącznie na cele związane z projektem, a każde euro trzeba rozliczyć zgodnie z zapisami umowy i projektu. Wszystkie wydatki są kwalifikowane i muszą być odpowiednio udokumentowane (faktury, rachunki, wyceny, przelewy bankowe itd.). W przypadku niezakwalifikowania lub nieuznania wydatków pieniądze wracają do unijnej kasy. Zwrot kosztów następuje także w sytuacji, kiedy Komisja Europejska uzna wyniki projektu za niezadowalające lub kiedy naruszone zostaną warunki umowy. Poważnym utrudnieniem w realizacji programu są terminy przesyłania środków finansowych, gdyż pieniądze z Komisji Europejskiej trafiają na konto beneficjenta ze sporym opóźnieniem. Jednocześnie plan projektu wymusza na jego wykonawcach ograniczenia czasowe. Ostatnia transza środków w wysokości ok. 30 proc. dociera już po zakończeniu projektu, kiedy rozpoczyna się proces rozliczania. Oznacza to, że uczelnia musi wyłożyć potrzebną kwotę ze środków własnych i jeżeli tylko dotrzyma wszystkich warunki umowy, a sam projekt nie zostanie zakwestionowany, może liczyć na rekompensatę.

Mimo przeszkód

Wiedza na temat programu Leonardo da Vinci wśród studentów i kadry naukowo-dydaktycznej jest wciąż niewielka. Jednak jak zapewnia Pełnomocnik Rektora ds. Programów Europejskich dr Antoni Herbowski - należy pamiętać, że w przeciwieństwie do programu Socrates/Erasmus, uczelnie wyższe nie są jego głównymi beneficjentami. W założeniu program Leonardo da Vinci miał służyć przede wszystkim przekwalifikowaniu pracowników przemysłu w restrukturyzowanych regionach. Natomiast fakt, że szkolnictwo wyższe włączyło się do kooperacji z instytucjami wspólnotowymi świadczy jedynie o jego dobrym przygotowaniu i dużej aktywności w procesie pozyskiwania środków unijnych - przekonuje Herbowski. Kadra dydaktyczna Uniwersytetu Śląskiego i jego studenci są żywo zainteresowani uczestnictwem w programie Leonardo da Vinci i dobrze wywiązują się z nałożonych zobowiązań. Jednak bez pomocy pracowników naukowo-administracyjnych zatrudnionych w Zespole Programów Międzynarodowych oraz pionów finansowego i współpracy z zagranicą, realizacja przedsięwzięcia wymagającego pokonania wielu biurokratycznych przeszkód, licznych formalności i podjęcia ryzyka finansowego byłaby praktycznie niemożliwa. Pozyskiwanie środków Komisji Europejskiej nie jest zadaniem prostym, a każdy zakończony projekt należy uznać za spory sukces wszystkich jego uczestników.

RAFAŁ SMOLORZ

Projekty w ramach programu Leonadro da Vinci, na które Uniwersytet Śląski otrzymał dofinansowanie:

  • CHLASTS - Chemical Laboratory Safety Training System,
  • DRIVE - Dialogue et Relations Internationales par la Valorisation des Echenges,
  • E.T. - EMT Trainer Trainee Psychological Quality Improvement for the Trainer of the Rescues,
  • ETHNO-TRAINING - Doświadczenie innej kultury, studenci etnologii na praktykach w Unii Europejskiej,
  • EXEX - Experience Exchange on Teaching of Disabled Students,
  • HALE - Health and Language for Europe,
  • HEAT - Increase Competences of HEI staff in Assistive Technologies Supporting Education of Blind Students,
  • HSA - Human System Audit in the Health Care Sector,
  • IDOL - Inclusion of Disabled in Open Labour Market,
  • STEP - Students’ Training Education Programme,
  • SUN - Strategia Uniwersytetu Jagiellońskiego wobec studentów niepełnosprawnych,
  • INTEL - Młodzi Prawnicy na Rynku Wspólnotowym,
  • TURKISH LAW INSTITUTE - Online Distance Learning Model in European Union Basic Law Education
Autorzy: Rafał Smolorz