Wprowadzając techniki komputerowe w miejsce dotychczasowych tradycyjnych sposobów działalności biblioteki, należy zdawać sobie sprawę, że nie jest to tylko moda wynikająca z trendów ogólnoświatowych, lecz potrzeba wymuszona przez ciągły przyrost informacji, do której chcemy mieć szybki i wygodny dostęp. Klient biblioteki chce (i ma do tego prawo) być obsługiwanym szybciej, a co ważniejsze powinien mieć możliwość pełnego i dobrego jakościowo dostępu do informacji, którą jest zainteresowany. Tradycyjne przeszukiwanie katalogu kartkowego na pewno nie spełnia tych wymagań. Ponadto, mechanizmy informatyczne narzucają pewien reżim działalności samej biblioteki, wymuszając niekiedy konieczność wprowadzenia zmian strukturalnych upraszczających znacznie cykl prac związanych z obiegiem dokumentów. Oczywiście wszystkie te cechy pozytywne owocują dopiero w momencie dysponowania w pełni zintegrowanym komputerowym systemem obsługi biblioteki.

Trwające od dwóch lat prace nad komputeryzacją bibliotek UŚ przyniosły w chwili obecnej pewien zarys systemu informatycznego, opartego na standardzie pakietu MICRO/ISIS. 0 takim właśnie rozwiązaniu zadecydowały przede wszystkim koszty oprogramowania (MICRO/ISIS jest nieodpłatnie rozpowszechniany przez UNESCO). Oprogramowanie to nie jest niestety gotowym systemem obsługi biblioteki, a tylko narzędziem umożliwiającym stworzenie takowego. Dopiero na jego podstawie programiści z Centrum Techniki Obliczeniowej tworzą struktury baz danych i sposoby ich obsługi.

Niestety każda oszczędność na oprogramowaniu daje o sobie znać w terminie późniejszym, co tutaj objawia się jako:

- brak kompleksowej obsługi bibliotek;

- brak rozwiązań dla sieci zdalnych, co w chwili obecnej uniemożliwia pełną wymianę informacji ze światem w trybie konwersacyjnym.

Oczywiście nie jest przesądzone, że system ISIS zawsze będzie takie wady posiadał, gdyż cały czas trwają prace nad jego rozwojem.

W związku z brakiem połączeń sieciowych pomiędzy bibliotekami wydziałowymi i Biblioteką Główną zakłada się, że gromadzenie danych w tych pierwszych odbywać się będzie na niezależnych stanowiskach mikrokomputerowych, obsługiwanych przez jednolite środowisko MICRO/ISIS. Umożliwi to wsadowe (na dyskietkach) kopiowanie danych do centralnej bazy w Bibliotece Głównej. W ten sposób użytkownik wyszukujący informacje w bazie Biblioteki Głównej, otrzyma także dane o dostępnych aktualnie pozycjach w bibliotekach wydziałowych. Taka organizacja zapewnia pełną wymienialność danych pomiędzy bibliotekami stosującymi te same zasady organizacji baz.

Biorąc pod uwagę fakt, że wprowadzanie kilkuset tysięcy pozycji katalogowych może trwać nawet kilka lat, do tego czasu szersze udostępnianie tak niepełnej bazy danych mija się z celem. Biblioteki Wydziału Techniki i Wydziału Nauk o Ziemi w Sosnowcu pracują już od dwóch lat z systemem MICRO/ISIS, natomiast Biblioteka Główna dopiero od kilku tygodni eksploatuje ten system w sieci lokalnej. Tak więc musi upłynąć trochę czasu zanim użytkownicy bibliotek naszej uczelni odczują pożytek wynikający z zastosowań informatyki w tej dziedzinie.

W pewnym stopniu lukę informacyjną są w stanie zapełnić dyski optyczne (CD-ROM). W Bibliotece Głównej istnieje niezależne stanowisko mikrokomputerowe zainstalowane w Czytelni Chemicznej wyposażone w czytnik dysków optycznych. Służy ono do wyszukiwania danych w zakupionych bazach bibliograficznych i faktograficznych takich jak : ANALYTICAL ABSTRACTS (od roku 1980 do chwili obecnej) oraz ENVIROlENERGYLINE ABSTRACTS (od roku 1971 do końca 1992). Każdy zainteresowany użytkownik może skorzystać nieodpłatnie z informacji zawartych w wymienionych bazach. Fachową pomocą służy także personel biblioteki.

Ilość zakupionych baz na dyskach optycznych jest jak widać niewielka co wynika z ich stosunkowo wysokiej ceny przy braku odpowiednich funduszy na zakup. Natomiast różnorodność tematyczna oferowana przez producentów światowych jest ogromna, obejmująca swym zasięgiem nauki ścisłe, biologiczne, humanistyczne oraz całe gałęzie najprzeróżniejszych zastosowań. Biblioteka Główna nie mogąc sprostać wszystkim oczekiwaniom potencjalnych użytkowników, ogranicza zakupy tylko do pozycji najistotniejszych. Nic natomiast nie stoi na przeszkodzie, aby sami zainteresowani dysponujący funduszami przeznaczali część z nich na zakup baz będących przedmiotem ich zainteresowania. Obecnie na świecie daje się zaobserwować duży wzrost popularności dysków optycznych, umożliwiających szybki dostęp do światowych nowości z różnych dziedzin, coraz częściej przy wykorzystaniu sieci komputerowych.

W Bibliotece Głównej pracuje lokalna instalacja sieciowa Novell (Neiware 3.11 ) z serverem 386 z dwoma dyskami po 600 MB i z 8 końcówkami rozmieszczonymi w strategicznych punktach biblioteki.

Do drukowania kart katalogowych wykorzystuje się drukarki OKI 390 FB, umożliwiające druk na standardowych kartonikach. Terminale znajdujące się w Czytelni Matematycznej i Czytelni Chemicznej są przeznaczone do wyszukiwania informacji przez zainteresowanych użytkowników (oczywiście z pomocą przeszkolonego personelu biblioteki).

Do dyspozycji użytkowników oddane są w chwili obecnej następujące pełne bazy danych (udostępnione przez Polską Fundację Upowszechniania Nauki):

Baza WYKAZ - Wykaz czasopism naukowych i innych nośników informacji naukowej importowanych do Polski w 1992 roku;

Baza ODBIÓR - Lista odbiorców czasopism importowanych, która stanowi uzupełnienie bazy WYKAZ. Umożliwia wyszukiwanie informacji o krajowych odbiorcach czasopism. Natomiast w trakcie przygotowania do powszechnego użytkowania, (tzn. w trakcie wprowadzania danych) są następujące bazy: Baza DOROBEK - Zawierająca informacje o pracach naukowych pracowników Uniwersytetu Śląskiego od roku 1980 (w chwili obecnej artykuły w czasopismach).

Baza KATALOG - funkcjonuje w sieci Novell w Bibliotece Głównej, a także na niezależnych komputerach w bibliotekach Wydziału Nauk o Ziemi oraz Wydziału Techniki w Sosnowcu. Baza danych jest przygotowana do wprowadzania informacji bibliograficznych wydawnictw zwartych. Ujmowane są w tej bazie także dodatkowe informacje dla potrzeb gromadzenia i udostępniania pozycji oraz prowadzenia zestawień statystyczno-rozliczeniowych. W jednym opisie wydawnictwa zwartego można ująć wszystkie jego egzemplarze różniące się sygnaturami, lokalizacją, sposobem nabycia, rokiem nabycia itd.

Wyszukiwanie pozycji odbywa się według następujących kluczy

- słowa z tytułu (pojedyncze lub dowolne ich kombinacje)

- autorzy i współautorzy; - rok wydania;

- słowa deskryptorowe (pojedyncze oraz dowolne ich kombinacje);

- identyfikatory ISBN, ISSN oraz UKD; numery sygnatur.

Aktualnie do baz danych w bibliotekach Wydziału Nauk o Ziemi oraz Wydziału Techniki w Sosnowcu wprowadzono około 1500 opisów bibliograficznych, natomiast w Bibliotece Głównej około 1000 (przy średnim tempie wprowadzania 200 pozycji na tydzień).

Obecne zaangażowanie w problemy wprowadzania informatyki narzuca na najbliższe lata następujący harmonogram prac:

- podłączenie sieci lokalnej systemu bibliotecznego do sieci INTERNET.

- utworzenie bazy danych wydawnictw ciągłych; - automatyzacja prac Działu Gromadzenia;

- stworzenie systemu obsługi wypożyczeń;

Nieodzowne są także dalsze zakupy niezbędnego sprzętu komputerowego, głównie z myślą o rozszerzeniu i polepszeniu obsługi klientów biblioteki. Zwiększać się będzie liczba stanowisk ogólnodostępnych, z których użytkownicy będą mogli przeglądać bazy danych biblioteki lub też korzystać z dostępu do sieci INTERNET. Rozwój nie ominie także stanowisk dla dysków optycznych, których ilość ulegnie zwiększeniu i podłączone zostaną do lokalnej sieci bibliotecznej, umożliwiając tym samym przeszukiwanie baz typu CD-ROM z dowolnego terminala. Pojawią się też (chociaż nie w najbliższym czasie) komputery w wypożyczalni, co usprawni procedurę udostępniania książek.

Miejmy nadzieję, że mimo ciągłych niedostatków finansowych komputeryzacja Biblioteki Głównej posuwać się będzie może nie w zawrotnym tempie, ale przynajmniej we właściwym kierunku.