Uniwersytet Śląski działając w myśl najlepszej tradycji etosu nauki europejskiej przyjmuje, iż jako wspólnota uczonych i studentów złączonych wzajemnym szacunkiem i zaufaniem nie tylko odpowiada na wzrastające edukacyjne potrzeby społeczności, którym czyni zadość kształcąc na najwyższym możliwym poziomie i prowadząc badania naukowe w poszanowaniu podstawowego prawa akademickiej wolności w dociekaniu Prawdy, lecz także wypełnia istotną służbę społeczną polegającą na wszechstronnym rozwijaniu osobowości oraz formowaniu twórczych postaw i duchowych aspiracji ludzi z nim związanych, oddziałując w ten sposób na kulturowe oblicze Regionu i całej Polski. Uniwersytet Śląski służy nie tylko wielkiej idei chronienia i przekazywania myśli stanowiącej efekt pracy przeszłych pokoleń, lecz wnosi swój wkład do kulturowego dziedzictwa społeczeństwa poprzez twórczą pracę badawczą i artystyczną, interpretację współczesnej rzeczywistości i analizę ewolucji wartości kształtujących bezpośrednie otoczenie. Geograficzna i kulturowa lokalizacja Uniwersytetu na pograniczach regionów, którym historia przeznaczyła odrębne losy, lecz które przez stulecia rozwijały swoją kulturę we wzajemnym przenikaniu się i dialogu, sprzyja europejskiemu wymiarowi Uczelni jako miejsca, którego tożsamość konstytuuje się nie poprzez izolację, lecz dzięki gotowości gościnnego przyjęcia tego, co Inne i Odmienne.

1. UNIWERSYTET I WARTOŚCI

Uniwersytet Śląski przyjmuje w swym działaniu następujące wartości:

* Prawdę, do której zmierza myśl drogą badań naukowych i twórczości artystycznej; wierzymy, iż refleksja naukowa i sztuka mają wspólne korzenie i cele służące Mądrości, których przeznaczeniem jest dobro i rozwój ludzkiej Osoby;
* Wiedzę, którą upowszechniamy poprzez wysokiej jakości nauczanie na poziomie licencjackim, magisterskim i doktorskim. Kształcenie to odpowiada na potrzeby społeczeństwa, a Uczelnia winna być otwarta dla jak największej liczby ludzi pragnących kształcić się. W imię wierności swym ideałom Uniwersytet uznaje, iż granice wzrostu liczby studentów wyznaczone są troską o należytą jakość kształcenia i godność warunków w jakich się ono odbywa.

Kierując się tymi wartościami uważamy, iż:

* Uniwersytet uczestniczy w nauce światowej i sprzyja równoprawnym kontaktom i wymianom naukowym. Wyniki badań winny być upowszechniane drogą publikacji naukowych i chronione, jako dziedzictwo kultury w bibliotekach uniwersyteckich. Uniwersytet Śląski szczyci się z obecności w jego murach przedstawicieli sztuki i uznaje, że ich dzieła winny znaleźć kontakt z odbiorcą w uniwersyteckich galeriach, salach kinowych i koncertowych;
* programy nauczania służą nie tylko nabywaniu wiedzy fachowej, ale przede wszystkim mają formować twórcze postawy wobec świata;
* Uniwersytet przyjmuje z całą powagą sięgające lat trzydziestych naszego stulecia dziedzictwo wieloletnich starań o powstanie na Śląsku wyższej uczelni uniwersyteckiej pragnąc - poprzez akademickie kształcenie i badania naukowe - wnieść swój wkład do tworzenia przyszłości Śląska. Jednocześnie działa w przekonaniu, iż droga do tego celu prowadzi przez internacjonalizację badań i kształcenia, przez coraz bogatszą sieć połączeń między uczelniami polskimi i zagranicznymi oraz między Uniwersytetem a jego środowiskiem. Obowiązkiem Uniwersytetu jest nie tylko doskonalenie form swojej działalności, lecz także jej przybliżanie społecznościom lokalnym po to, by znaleźć najlepsze i najskuteczniejsze sposoby wykorzystania swoich możliwości w działalności naukowej, dydaktycznej i doradczej na rzecz Regionu;
* szybko zmieniająca się współczesna rzeczywistość wymaga od człowieka gotowości do ustawicznego kształcenia się. Uniwersytet widzi ważny element swojej misji w stwarzaniu możliwości uzupełniania wiedzy przez osoby już pracujące zawodowo, a także w przyjściu z pomocą osobom, które formalnie zakończywszy czynne życie zawodowe nadal chcą poszerzać swe zainteresowania. Uniwersytet skupia wokół siebie swych absolwentów, bowiem to w Nich znajduje przedłużenie i utrwalenie swojego działania;
* sprzyjając kontaktom ze szkołami średnimi różnych typów, Uniwersytet może nie tylko ułatwić adeptom trudny moment przejścia z poziomu szkoły średniej do wyższej, lecz także wpłynąć na kształtowanie się elementów programów szkolnych dążąc do ich zbliżenia do wymogów uniwersyteckich;
* kształcąc studentów Uniwersytet pragnie umożliwiać im szeroki udział w życiu Uczelni oraz wspierać ich działalność naukową, kulturalną i samorządową, aby w ten sposób uwrażliwić ich na postawy prospołeczne, a tym samym przygotować przyszłego absolwenta do uczestnictwa w życiu publicznym.

2. UNIWERSYTET W SPOŁECZEŃSTWIE

Uniwersytet działa w przekonaniu, iż kształci nie tylko fachowców w określonych specjalnościach zawodowych, lecz także przyszłych uczestników życia publicznego i liderów mniejszych lub większych społeczności. Uniwersytet winien więc zająć wobec swoich studentów taką postawę, by nie tylko umożliwić im zdobycie odpowiedniego poziomu wiedzy, lecz także by formować przekonanie, iż człowiek wykształcony nie uchyla się od sprawowania funkcji publicznych i obywatelskich, pełni je z etyczną dzielnością i przeświadczeniem, iż jego myśl służy społeczności, której winien jest stałą pracę nad doskonaleniem siebie i swoich umiejętności.
Uniwersytet nie tylko strzeże swojej niezależności politycznej, lecz również służy obywatelskiemu społeczeństwu poprzez budowanie takich postaw, zgodnie z którymi władza polityczna (na jakimkolwiek poziomie) sprawowana bez poczucia służby społecznej i potrzeby kształcenia się, osłabia swój autorytet i skuteczność swego działania.
Uniwersytet uznając zasady konkurencyjności panujące w świecie gospodarki wolnorynkowej chroni podstawy etyki bezinteresowności stosując takie formy, procedury i metody, które sprzyjając rozwojowi i współdziałaniu sprzeciwiają się postawom zorientowanym jedynie na ochronę stanu posiadania lub brutalną rywalizację. Wierzymy, iż zadaniem Uniwersytetu jest stworzenie warunków, w których dojrzewać będą przyszli liderzy społeczności lokalnych i gremiów ogólnokrajowych i europejskich. Sztukę bycia liderem definiujemy jako zdolność do inspirowania, kierowania i służenia działaniom zbiorowości mającym na celu dobro publiczne.
Uniwersytet Śląski postrzega się również jako miejsce spotkań i wymiany myśli wszystkich kręgów naukowych i twórczych Regionu, zabiegając o to, by Uniwersytet był częścią szeroko rozumianego "środowiska innowacyjnego" pracującego na rzecz diagnozowania i rozwiązywania problemów Regionu przechodzącego niezwykle trudny proces restrukturyzacji technologicznej, społecznej i edukacyjnej.
W ten sposób Uniwersytet służy interesom lokalnych społeczności, pomagając im rozpoznać i opisać ich odrębne cechy i problemy, a jednocześnie - poprzez globalny charakter swojej analizy - umożliwiając im spojrzenie na własne dylematy z perspektywy europejskiej i światowej naukowej refleksji.

3. UNIWERSYTET JAKO INSTYTUCJA

Niezależnie od szerokich kompetencji i swobody decyzji, które w zakresie wielu spraw przysługują Wydziałom, Uniwersytet stanowi jedną całość, w której podstawowe dla Uczelni interesy badań naukowych i kształcenia wspiera życzliwa kadra administracyjna.
Podstawowym wymogiem do pogłębiania poczucia jedności społeczności akademickiej niezbędne jest przeświadczenie, iż wszelkie decyzje zapadające w poszczególnych jednostkach organizacyjnych Uniwersytetu uwzględniają nie tylko ich partykularne potrzeby, lecz kierują się zarówno interesem Uniwersytetu jako Społeczności, jak i poczuciem odpowiedzialności nie tylko za swoją Jednostkę, swój Wydział, lecz cały Uniwersytet.
Zasadą zarządzania Uniwersytetem jest rozwiązywanie problemów a nie sprawowanie funkcji, zaś drogą podstawową do osiągania decyzji podejmowanych z myślą o przyszłości i sprzyjających rozwojowi Uczelni są negocjacje prowadzące do konsensusu między poszczególnymi jednostkami Uniwersytetu. Istotą Uniwersytetu nie jest przetrwanie, lecz rozwój.
Uniwersytet powinien być przykładem nowoczesnej instytucji, w której przestrzeganie zasad ekonomicznej racjonalności wyznaczonej przez reguły prawa jest niezbędne, lecz by mogły być one skuteczne, nieodzowna jest wzajemna życzliwość oraz poczucie łączącego nas zaufania i moralnego obowiązku wzajemnego zrozumienia i współdziałania. Poczucie owo przejawia się w szacunku, jakim uczeni darzą osiągnięcia Kolegów z innych dziedzin nauki, w pełnej godności relacji między studentami a nauczycielami akademickimi, we wzajemnym zrozumieniu i życzliwości panującymi między kadrą naukową, studentami i administratorami. Zasady te nie dadzą się zadekretować, ale są koniecznym warunkiem dobrego wypełniania przez Uniwersytet jego obowiązków.
Uniwersytet jest swoistym zobowiązaniem moralnym wobec pokoleń współtworzących historię narodu i świata, dzięki któremu przeszłe bogactwo wiedzy rozwijane jest w nowych badaniach, potrzeby jednostek znajdują wyraz w działaniach służących całej społeczności akademickiej, a jakość kształcenia jest przedmiotem szczególnej troski. Uniwersytet jako wspólnota uczonych i studentów widzi swe powołanie nie tylko w przekazywaniu informacji niezbędnych w przyszłym życiu zawodowym studenta, ale przede wszystkim w odkrywaniu zdolności adepta wiedzy, w otwieraniu przed nim perspektyw poznawczych, w które zechce wkroczyć niezależnie, jako człowiek myślący, z troską i uwagą uczestniczący w wydarzeniach codziennej rzeczywistości. Za pośrednictwem nauki Uniwersytet troszczy się o kształcenie Osoby studenta.

4. UNIWERSYTET I JAKOŚĆ

Zagadnienie jakości obejmuje zarówno obszar nauki, dydaktyki, jak i działalności administracji Uniwersytetu. W tych wszystkich sferach jakość jest wynikiem przede wszystkim odpowiedzialności jednostki za rzetelne wykonywanie obowiązków, ale poczucie to jest związane ściśle z istnieniem powszechnie znanych i aprobowanych procedur służących ocenie jakości. Podstawowymi celami, do których należy dążyć, są:

* rozwój wszystkich dyscyplin naukowych uprawianych na Uniwersytecie, któremu ze swojej istoty nie wolno pominąć żadnej z nauk na nim obecnych, nawet - a może szczególnie - wtedy, gdy nie należy ona do dyscyplin faworyzowanych przez rynek pracy czy realia ekonomii rynkowej. Uniwersytet winien jasno określić perspektywy swojego rozwoju, w ten sposób rozpoznając dyscypliny, do wzmocnienia których będzie dążył w szczególności, jednak nie może to oznaczać obojętności wobec innych dziedzin nauki. Uczelnia winna się starać o to, by uczeni związani z Uniwersytetem posiadali jak najlepszy warsztat badawczy i warunki pracy;
* stworzenie maksymalnie dogodnych warunków studiowania poprzez odpowiednio wyważone proporcje między liczbą studentów i kadrą dydaktyczną. Proporcje te muszą respektować zarówno potrzebę godnego i efektywnego zdobywania wiedzy, jak i ekonomiczne realia Uczelni;
* udoskonalenie siatek i programów nauczania tak, by odpowiadały one zarówno wymogom nowoczesnej edukacji, jak i maksymalnie respektowały ekonomiczno-finansowe rygory, którym poddana jest Uczelnia. Przenikanie się wielu kręgów kultury i nauki sprzyja powstawaniu studiów o charakterze indywidualnym i interdyscyplinarnym. Wymaga to zarówno rozwoju nowych technik edukacyjnych, jak i uważnej i systemowej oceny prowadzonych zajęć i działalności naukowej;
* stworzenie systemu oceny działań administracji Uniwersytetu, którego wyniki stanowiłyby podstawę do dalszego reformowania struktur administracyjnych Uczelni;
* stopniowe uzupełnianie dotychczasowego sposobu zaliczania kursów uniwersyteckich ogólnoeuropejskim systemem punktowym;
* udoskonalenie mechanizmów premiowania osiągnięć naukowych, dydaktycznych, a także wyróżniającej się jakością pracy administracyjnej;
* nasilenie wysiłków zmierzających do coraz skuteczniejszego angażowania się kadry naukowej w prace badawcze i podejmowanie starań o uzyskiwanie grantów, zamówień badawczych z przemysłu, etc.

5. ZADANIA UNIWERSYTETU

Uniwersytet jest instytucją o celach dających się scharakteryzować jako poznawcze, etyczne, pedagogiczne i ekonomiczne, skupiającą uczonych, studentów i kadrę administracyjną i może być rozumiany jedynie jako solidarne współdziałanie wszystkich ludzi służących jego interesom. Wierzymy, iż absolwenci Uniwersytetu przechowując w swoich działaniach pamięć o Uniwersytecie są jego integralną częścią i budują prestiż Uniwersytetu i jego imienia swoją postawą i pracą zawodową.
* Poznawczo Uniwersytet ma za zadanie prowadzenie badań naukowych i tworzenie nowych form opisu świata oraz poszukiwania praw i prawidłowości nim rządzących. Zasadą kształtującą działanie Uniwersytetu jest dążenie do ciągłego otwierania nowych horyzontów poznawczych. W tym sensie praca naukowa nigdy nie osiąga efektów końcowych takich, które zamykałyby konieczność stawiania dalszych pytań; nauczyciel jest ciągle doskonalącym swoją refleksję adeptem myśli i wiedzy, a tym samym Opiekunem i Mistrzem studenta znajdującego się na początku swojej przygody poznawczej.
Uniwersytet opiera swą działalność poznawczą na dążeniu do Prawdy, oświetlaniu jej z rozmaitych punktów widzenia z pełnym poszanowaniem odrębności postaw ideowych i metodologicznych.
Uniwersytet Śląski będzie zwiększał nacisk na doskonalenie pracy badawczej nie tylko jako celu samego w sobie, lecz także jako niezbędnego elementu wysokiej jakości procesu dydaktycznego w przekonaniu, iż Uniwersytet to wielki wysiłek myślenia i uprawiania nauki w obecności i przy współudziale studenta.
* Dydaktycznie Uniwersytet jako społeczność studentów i nauczycieli / badaczy (universitas magistrorum et studentium) działa w przekonaniu, iż warunkiem dobrej pracy i dobrych efektów dydaktycznych jest wysiłek włożony w formowanie twórczej postawy wobec rzeczywistości. Zadaniem zajęć dydaktycznych jest wyzwolenie umiejętności stawiania pytań i następnie wspólnego poszukiwania odpowiedzi. Im bliżej odpowiedź owa związana jest z samodzielną refleksją studenta, tym bardziej spełniona zostaje misja Uniwersytetu, którego zadaniem jest stworzenie studentom jak najdogodniejszych warunków zdobywania wiedzy w kontakcie z profesorami i innymi pracownikami nauki. Sprzyja temu powoływanie do istnienia nowych, bardziej elastycznych programów nauczania, a także sposobności łączenia kilku kierunków studiów. Programy studiów winny obejmować najrozmaitsze i zróżnicowane możliwości zdobywania wiedzy stosownie do zapotrzebowania na rynku pracy, lecz także powinny kształtować poczucie elastyczności intelektualnej i zawodowej w połączeniu z otwartością na konieczność nieustannego kształcenia i gotowość do przekwalifikowywania się lub poszerzania wiedzy w zależności od życiowego lub zawodowego kontekstu.
* Etycznie Uniwersytet służy Wolności Jednostki spełniającej poprzez naukę część swojego powołania życiowego i wolności badań naukowych. Na niej bowiem wspiera się szacunek dla Osoby ludzkiej i innych istot zarówno ożywionych, jak i nieożywionych.
W swojej misji kształcenia nauczyciel wyraża nie tylko chęć przekazywania i formowania wiedzy, lecz przede wszystkim zgłasza gotowość do komunikowania się z drugim człowiekiem. Podtrzymywanie i pogłębianie życzliwości tego kontaktu nie tylko w relacji Nauczyciel - Student, lecz także Uczony - Administrator jest jednym z naczelnych zadań Uniwersytetu.
Obowiązek ten jest szczególnie wart przypomnienia, gdy badania naukowe polegają coraz częściej na trudnej umiejętności korzystania ze skomplikowanych a najczęściej bezosobowych technik informatycznych; opowiadając się z całą mocą za ich upowszechnianiem i doskonaleniem, podkreślamy jednocześnie odpowiedzialność Uniwersytetu za ludzki wymiar nauki. Zmagając się z problemem stanowiącym przedmiot badań i usiłując z wielkim trudem opisać go Drugiemu, dostrzegamy walor myśli jako pracy, której wysiłek jest ukierunkowany na unikanie banału gotowych rozwiązań.
Ostatecznym powołaniem edukacji uniwersyteckiej jest otworzyć się na wartość każdego poszczególnego człowieka nie rezygnując z podjęcia wyzwania zwiększonych potrzeb edukacyjnych społeczeństwa. Przy ich zaspokajaniu Uniwersytet musi zachować najdalej posuniętą troskę o zachowanie jak najlepszej jakości badań i nauczania.
* Ekonomicznie Uniwersytet jest jednostką, która finansowana głównie z budżetu państwa musi - zważywszy szczupłość środków przeznaczonych na naukę, o zwiększenie których Uniwersytet winien niezmiennie zabiegać w imię interesu całego społeczeństwa - starać się o pozyskiwanie dofinansowania z innych źródeł. Uniwersytet jest więc nie tylko "przedsięwzięciem" naukowo- dydaktycznym, lecz także instytucją, która musi przestrzegać surowej dyscypliny finansowej utrzymując jednocześnie należyty standard nauki i dydaktyki.
Taka sytuacja sprawia, iż wokół rozwiązywania problemów ekonomicznych Uniwersytetu powinno zawiązać się szczególnie silne poczucie solidarności uczonych, administratorów i studentów po to, by decyzje podejmowane były w poczuciu pełnego zrozumienia problemu oraz po to, by Uniwersytet mógł zwiększać swój autorytet reprezentując jedno, spójne stanowisko wobec zewnętrznych partnerów.
Uważamy za nieodzowne stworzenie takiej sytuacji, w której finansowanie Wydziałów jest w części związane z jakością kształcenia i badań naukowych. Należy dążyć do doskonalenia procesów decyzyjnych w zakresie finansowania nauki i dydaktyki na Uniwersytecie poprzez wypracowanie przyjętych przez społeczność akademicką i zrozumiałych zasad podziału budżetu Uczelni. Z jednej strony pracownicy naukowi Uniwersytetu winni jak najaktywniej i jak najpowszechniej - w ramach obowiązujących procedur - uczestniczyć w trybie ustalania i kształtowania owych zasad, lecz jednocześnie należy zmierzać do tego, by dalszy ich udział nabierał charakteru konsultacyjnego tak, by nie tracić z oczu podstawowego zadania i celu obecności naukowca na Uniwersytecie, jakim jest uprawianie nauki i kształcenie studentów.
Niezbędne jest wyłonienie się pewnej niewielkiej grupy pracowników naukowych, którzy podejmą trud wejścia w arkana zarządzania nauką. Obecność tych Kolegów jest niezbędna tak na Wydziałach, jak i w administracji centralnej Uniwersytetu.
Zarówno ograniczenia nakładane przez budżet Państwa, jak i nowe możliwości poszukiwania źródeł finansowania powodują konieczność podejmowania decyzji z pełną świadomością, rozpoznaniem i kontrolowaniem elementu ryzyka.
Ryzyko to należy podejmować w przekonaniu, iż Uniwersytet Śląski nie tylko posiada określone środki finansowe, lecz również jest zasobny w talenty, umiejętności i techniczne możliwości działania dążąc do tego, by okoliczności owe maksymalnie wykorzystać zarówno dla celów poznawczych, jak i ekonomicznych.

Katowice, 20 maja 1997 roku