Powieściopisarstwo historyczne Teodora Parnickiego (1908-1988) to osobliwy fenomen. W ocenach badaczy najczęściej spotyka się ono z ogólnikowym uznaniem swej oryginalności czy podziwem dla erudycji, z drugiej jednak strony dzieło Parnickiego, za wyjątkiem może kilku powieści ("Srebrne orły", "Słowo i ciało", Tylko Beatrycze) pozostaje w dużej mierze nieznane. Największy reformator gatunku, jak się wydaje, doprowadził powieść historyczną do kresu możliwości rozwojowych, ukazując jej ograniczenia literackie i poznawcze, czy wreszcie uwarunkowania biograficzne. Kresem drogi rozwoju, jaką zaproponował Parnicki, okazał się hermetyzm, zaś jego konsekwencją postępujące zapomnienie czy czytelnicze zniechęcenie wobec monumentalnego, trudnego, wielopoziomowego i niejednoznacznego - jedynego w swoim rodzaju - dzieła.

Działające przy Uniwersytecie Śląskim ogólnopolskie Towarzystwo Literackie im. Teodora Parnickiego, skupiające badaczy zajmujących się pisarstwem autora Słowa i ciała, od niemal trzech lat podejmuje inicjatywy, których celem jest ożywienie prac badawczych oraz popularyzacja powieści historycznych Parnickiego. W grudniu ubiegłego roku Towarzystwo wraz z Instytutem Nauk o Literaturze Polskiej zorganizowało ogólnopolską sesję naukową pt. Inspiracje Parnickiego. Celem organizatorów było skierowanie uwagi badaczy na źródła historycznych fabuł Parnickiego, ich konteksty intelektualne i artystyczne. Wyzwanie to wielkie, jeśli wziąć pod uwagę, iż w dotychczasowych odczytaniach dzieła Parnickiego zwracano uwagę na inspiracje tak odległe, i zdawałoby się niemożliwe do pogodzenia, jak literatura absurdu i literatura katolicka. Wyraźnie rozpoznawalne sfery inspiracji, ożywiające powieściopisarstwo Parnickiego obejmują obok historii teologię, psychologię, filozofię, autobiografię, samą wreszcie literaturę i jej teorię. Parnickiemu udało się z tak różnorodnego materiału stworzyć dzieło w dużej mierze wewnętrznie spójne, proponujące oryginalną poetykę, a nade wszystko pozwalające uważnemu czytelnikowi na jedyne w swoim rodzaju obcowanie z fascynującą rzeczywistością dziejów, zwłaszcza zaś na przemyślenie problemu własnej historyczności, własnego bycia-w-historii.

W sesji grudniowej (2-3 XII 1999) wzięli udział, obok badaczy twórczości Parnickiego z Uniwersytetu Śląskiego (zarówno pracowników jak doktorantów) goście-referenci z Wrocławia oraz Opola. Specjalnym gościem sesji był reżyser Stefan Szlachtycz, autor pierwszej, i jak dotąd jedynej, ekranizacji powieści Parnickiego - "Tylko Beatrycze". Dzięki reżyserowi fragmenty obrad sesji zostały zarejestrowane i zostaną wykorzystane w przygotowywanym obecnie przez TVP filmie dokumentalnym poświęconym życiu i dziełu Parnickiego.

Referaty wygłoszone w czasie sesji skupiały się wokół zagadnień poetyki powieści, kontekstów kulturowych i filozoficznych, biografii pisarza oraz na szczegółowej analizie wybranych utworów. Krzysztof Uniłowski ("Jeździec partyjski") przeprowadził śmiałą analizę powieści Słowo i ciało, w której zasugerował istnienie zależności między uwarunkowaniami kulturowymi bohatera powieści ("Chozroesa") a techniką pisarską przez niego wykorzystywaną. Problem teorii powieści dziejowej" w kontekście myśli Ingardena przedstawił w swym wystąpieniu, opartym na szczegółowej analizie wątków "Nowej baśni" (tomu pierwszego) Filip Mazurkiewicz. Z kolei Ireneusz Gielata ("Rozdwojony Eurypides") wskazywał na tkwiące głęboko w poetyce powieści Rozdwojony w sobie inspiracje Narodzinami tragedii Nietzschego. Zagadnieniami poetyki zajęła się również Anna Tomkowska (Wrocław), która w swym referacie starała się wykazać powinowactwa dzieła Parnickiego z myślą Haydena White'a. Analizą wątku miłosnego powieści "Tylko Beatrycze" zajął się w swym wystąpieniu Ryszard Koziołek. W dużej mierze charakter analizy miało również wystąpienie Krystyny Kralkowskiej (Parnicki i ciało), która przedmiotem swych rozważań uczyniła dwie, odmienne w swej poetyce, powieści - "Srebrne orły" i "Muzę dalekich podróży".

Osobną grupę wystąpień stanowiły referaty, których przedmiotem była próba wskazania i przybliżenia kontekstu kulturowego, niezbędnego do zrozumienia światów przedstawionych powieści Parnickiego. Joanna Rostropowicz podjęła próbę przybliżenia kultury hellenistycznej, będącej tłem "Końca Zgody Narodów" i "Kół na piasku". Z kolei Adam Regiewicz postanowił przeanalizować różne odmiany chrześcijańskiej heterodoksji średniowiecznej, które znalazły swe odbicie w niektórych wątkach powieści "Tylko Beatrycze". W swym krótkim komunikacie Jan Kurek przedstawił wątki legendy św. Stanisława, wykorzystane przez Parnickiego w cyklu powieściowym "Nowa baśń", zaś próbę prześledzenia ewentualnych inspiracji heglowskich podjęła Dorota Heck (Wrocław). Dwa referaty koncentrowały się na ważnej sprawie relacji między dziełami powieściowymi a biografią pisarza. Kompleks Parnickiego-mieszańca na tle podobnych doświadczeń innych pisarzy przedstawił Zbigniew Kadłubek, zaś sprawę związków pisarza z katolicyzmem podjął Tomasz Markiewka.

Konferencja grudniowa, której owocem będzie publikacja książki, była okazją do uświadomienia konieczności badania szerokiego zakresu problemów, które były inspiracją twórczości Parnickiego, a bez zrozumienia których dzieło autora Nowej baśni nie może zostać w pełni zrozumiane i ocenione. Sesja ta przyczynić się może z pewnością do ożywienia dyskusji wokół powieści historycznej Parnickiego. Utwierdziła ona też pozycję śląskiego środowiska naukowego jako ważnego ośrodka badań twórczości Teodora Parnickiego.