W dniach 26 i 27 maja br. cieszyńska Filia Uniwersytetu Śląskiego stała się miejscem spotkania prorektorów uniwersytetów polskich. Było to już trzecie takie spotkanie w bieżącej kadencji. W lutym prorektorzy gościli w Poznaniu w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, i tam zasygnalizowano jakie tematy poruszone zostały w Cieszynie.

Do wygłoszenia referatów wprowadzających, prowadzący spotkanie prof. dr hab. Janusz Janeczek, Prorektor ds. Nauki, Współpracy i Promocji Uniwersytetu Śląskiego, zaprosił kilku pracowników Uniwersytetu Śląskiego. Dyrektor Biblioteki UŚ Pani mgr Wanda Dziadkiewicz omawiała problematykę współpracy bibliotek w zakresie informatyzacji. Zarysowana została sytuacja środowisk akademickich wobec zataczającej coraz szersze kręgi rewolucji informatycznej. Rewolucja ta, obok niepodważalnych i nie porównywalnych z niczym korzyści, przynosi jednak konkretne problemy i ograniczenia. Problemem takim jest na pewno brak dostępu do światowych baz danych oraz wiedzy o zasobach polskich bibliotek (brak jednolitego ogólnopolskiego katalogu). Właśnie w tych płaszczyznach możliwa i konieczna jest współpraca wszystkich ośrodków akademickich, a zwłaszcza uniwersytetów. Prorektorzy dyskutowali nad możliwością podjęcia wspólnych działań celem pozyskania środków finansowych na zakup odpowiedniego sprzętu komputerowego i dostosowanie go do potrzeb uczelnianych. Zaproponowano konkretną formę tej współpracy, której koordynatorem będzie Uniwersytet Warszawski.

Naprzeciw brakom baz filadelfijskich w dziedzinie nauk humanistycznych wyszedł Uniwersytet Śląski w podjętych już działaniach nad utworzeniem w Bibliotece bazy danych z indeksem cytowań "Polska Literatura Humanistyczna". Baza ta stanowić będzie uzupełnienie matematyczno-przyrodniczej listy filadelfijskiej o pozycje z szeroko rozumianej dziedziny nauk humanistycznych, stanowiących przecież materię większości wydziałów uniwersyteckich. Inicjatywę tę poparli gorąco przedstawiciele wszystkich uczelni, konkretne działania pozostawiając w gestii dyrektorów bibliotek. Podjęto również ustalenia odnośnie do koordynowania i finansowania zakupu baz danych dla środowisk akademickich w kraju. Ośrodkiem informacji o bazach danych będzie Uniwersyteckie Porozumienie Informatyczne.

Drugą część piątkowego spotkania zainicjowało wystąpienie prof. dr hab. Krystiana Roledera, Prorektora UŚ ds. Studenckich i Finansowych. Pełniejszemu i ciekawszemu zilustrowaniu przekazywanych treści służyła prezentacja multimedialna. Rektorzy zapoznali się z problematyką studencko-finansową w sposób wielopłaszczyznowy: od osoby referującego, odpowiedzialnego za decyzje ostateczne i wiążące w wymiarze UŚ, przez treść merytoryczną uporządkowaną w punktach, wykresach i tabelkach, do wizerunków osób bezpośrednio zaangażowanych w sprawy bytowe studentów. Ciekawostką wykładu stało się przedstawienie sprawnych sposobów radzenia sobie z systemem ubezpieczeń, stypendiów i innych wynagrodzeń. Obecni dzielili się doświadczeniami własnych "podwórek", nie szczędząc przy tym humorystycznych nieraz komentarzy... Wypłacanie, na przykład, przez Uniwersytet Śląski stypendiów przyjętym na I rok laureatom olimpiad przedmiotowych, z jednej strony zinterpretowane zostało jako forma podwójnego wynagradzania jednego osiągnięcia, z drugiej strony: jako tajemnica akcji promocyjnej UŚ!

Problematycznymi i znajdującymi bardzo różnorodne rozwiązania okazały się kwestie warunków studiowania osób niepełnosprawnych oraz zasad funkcjonowania kredytów studenckich. I mimo że tematyka wykładu pozornie odbiegała od spectrum działań i zainteresowań prorektorów ds. nauki i współpracy z zagranicą, jej prezentacja wywołała żywą reakcję, owocującą w pomysły t rozwiązania wolne od błędów popełnianych na innych uczelniach. Jakkolwiek specyfika warunków niektórych ośrodków nie znajduje przełożenia na pozostałe. Możliwości, na przykład, wykorzystania akademików Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego jako bazy turystycznej w sezonie wakacyjnym niektórzy rektorzy mogli tylko pozazdrościć.

W sobotnie przedpołudnie obrady koncentrowały się wokół zagadnień związanych z wydawnictwami uniwersyteckimi oraz oceną parametryczną jednostek uczelni. Pierwszy temat referował prof. dr hab. Marek Szczepański, Przewodniczący Rady Wydawniczej UŚ. Zarysował etapy procesu publikacji, wykazując poszczególne jego słabości. Pierwszym newralgicznym momentem jest redakcja i recenzja materiału. Znane są przypadki dostarczania materiału niekompletnego czy niedopracowanego. Recenzje zaś wykazują czasem charakter bardziej "koleżeński" niż rzetelny. Wydawnictwa sporządzają "czarne listy" recenzentów. Wobec uzasadnionych wątpliwości co do jakości opracowania, odsyłają do recenzji ponownej.

Poważniejszym jednak problemem jest sytuacja materialna wydawnictw. Począwszy od praktyki samych autorów wyprowadzania tytułów poza wydawnictwa uniwersyteckie, aż po fakt, że książka naukowa w ogóle sprzedaje się źle. W następującej po wykładzie dyskusji rektorzy komentowali sytuacje wydawnictw w poszczególnych uniwersytetach. Tu wyraźnie okazywało się, jakich kroków na pewno nie podejmować i jaką odpowiedzialność pociąga za sobą utworzenie z wydawnictwa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Pojawiały się również, z miejsca zyskujące popularność, terminy robocze, jak na przykład "wydawnictwa garażowe". Rektorzy wyjaśniali sobie nawzajem niektóre kruczki prawne oraz, może nieoczekiwanie, sekrety praktyk na ich własnych podwórkach: rektor najbardziej dumny ze swego wydawnictwa dowiedział się o cichej umowie z obcym wydawnictwem, podpisanej przez jeden z jego wydziałów. Konkretnym owocem obrad było postanowienie współpracy uniwersyteckiej w wymiarze fuzji czasopism pokrewnych, dystrybucji i kolportażu oraz księgarni internetowych. Ostatnim poruszanym na forum obrad tematem były zagadnienia naukometryczne. Wprowadzaniem był referat prof. dr hab. Grzegorza Rackiego, Pełnomocnika Rektora UŚ ds. Badań Naukometrycznych. Problematyka parametryczna, jak monitoring naukometryczny, kryteria oceny jednostek naukowych przez KBN, analiza porównawcza wszystkich jednostek, bibliometria, analiza baz międzynarodowych, jako nowa, ale i coraz bardziej niezbędna w środowiskach uniwersyteckich, wzbudziła duże zainteresowanie. Okazuje się bowiem, że nauka to nie tylko wykłady i publikacje, ale też ich analiza pod względem ilościowym (liczba publikacji - miara aktywności naukowej) i jakościowym (liczba cytowań - miara ważności publikacji i jej odbioru przez środowisko). Zwłaszcza, że analizy solidnie prowadzone mają szansę owocować usprawnieniem i zobiektywizowaniem działania KBN. Prorektorzy postanowili, że tematyka ta, obok innych problemów, jak zarządzanie kosztami, będzie kontynuowana na kolejnym spotkaniu w październiku, tym razem organizowanym przez Uniwersytet Gdański.

W czasie wolnym od obrad rektorzy zwieszali Cieszyn, Filię Uniwersytetu Śląskiego oraz wysłuchali koncertu muzyki dawnej w wykonaniu zespołu studenckiego AGERE GRATIAS ANTIQUA. Wyjeżdżając, nie szczędzili pochwał gospodarzom i organizatorom.

Prof. dr hab. Tadeusz Sławek, Rektor UŚ, otwierając spotkanie mówił o ogólnych zasadach funkcjonowania uniwersytetu. Rysując współczesny obraz gry interesów, ekonomii, konkurencyjności i stechnicyzowania środowiska nauki, odwołał się do pierwotnych zasad istnienia uniwersytetu, jako źródła norm moralnych i kontekstu dla wartości. W wieku radykalnych przemian technicznych i świadomościowych, tym bardziej aktualnym staje się pytanie o tożsamość takiej instytucji jak uniwersytet Ten dylemat zadany został uczestnikom konferencji jako towarzyszący, bardziej refleksyjny niż merytoryczny, i o taką refleksyjną odpowiedź można pokusić się na koniec. Mimo że najżywiej dyskutowano nad kwestiami najbardziej materialnymi, pytanie o tożsamość znalazło jednak swe odzwierciedlenie w idei przewodniej tego spotkania: współpracy. Dzielenia się sukcesem, ale też błędem i porażką, powołania konsorcjów, podziału funkcji, na boku zostawiając rankingi i rywalizacje. Taka współpraca buduje tożsamość uniwersytetu zdolnego sprostać wyzwaniom swej bogatej tradycji, ale i czasom współczesnym.