European Credit Transfer and Accumulation System po raz pierwszy został wprowadzony jako przedsięwzięcie pilotażowe w 1989 r. w ramach programu Erasmus. Wówczas jego celem było ułatwienie uznawania okresów studiów, odbywanych przez studentów za granicą, poprzez transfer punktów.

W ciągu 15 lat funkcjonowania ECTS w europejskim szkolnictwie wyższym przeszedł on fundamentalne zmiany. Obecnie nie jest jedynie systemem transferu z jednej uczelni do drugiej osiągnięć studentów. Stał się także bardzo istotnym narzędziem, służącym do projektowania i organizacji programów studiów dwustopniowych i wszystkich kolejnych procesów kształcenia oraz akumulacji osiągnięć studentów (zdobytych poza uczelnią lub na poprzednim stopniu kształcenia).

Jednym z podstawowych celów deklaracji bolońskiej jest stworzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (EOSW) poprzez harmonizację krajowych systemów edukacji wyższej. Nie chodzi jednak o ujednolicenie systemu studiów i europejskich standardów kształcenia. Wręcz przeciwnie, proponuje się stworzenie obszaru z różnorodnymi programami i metodami kształcenia oraz elastyczną organizację procesu dydaktycznego, które dzięki wdrożonym narzędziom, staną się przejrzyste i lepiej dostosowane zarówno do potrzeb rynku pracy, jak i do wymogów stawianych dla kontynuowania nauki. Takie rozumienie kształcenia wyższego umożliwi pełniejsze zastosowanie ECTS, poprzez wykorzystanie tkwiących w nim możliwości.

Punktowy system akumulacji i przenoszenia osiągnięć studenta, o którym mówi artykuł 165 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. "Prawo o szkolnictwie wyższym", jest kompatybilny z ECTS. Ma on być powszechnie wprowadzony w polskich szkołach wyższych dla wszystkich programów kształcenia, realizowanych na stacjonarnych i niestacjonarnych studiach pierwszego i drugiego stopnia oraz na stacjonarnych i niestacjonarnych jednolitych studiach magisterskich. Zasady jego stosowania zostały ujęte w "Rozporządzeniu ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 3 października 2006 roku w sprawie warunków i trybu przenoszenia osiągnięć studenta".

Dotąd największym utrudnieniem mobilności studentów był brak narzędzi, pozwalających na uznawanie zdobytych przez nich osiągnięć akademickich (efektów kształcenia) czy pełnych kwalifikacji, co często uniemożliwiało dopuszczenie do dalszych studiów czy zatrudnienia. System ECTS nie tylko ułatwia mobilność między krajami, w ich obrębie, w miastach czy regionach; uwzględnia również samodzielną naukę i doświadczenie zawodowe.

W programie studiów poszczególnym przedmiotom przypisane są spodziewane, a zarazem wymagane efekty kształcenia, które następnie definiuje się konkretną ilością punktów. Aby określić ich liczbę, bierze się pod uwagę nakład pracy, jaki musi włożyć przeciętny student do ich osiągnięcia. Jest on liczony w godzinach i obejmuje zarówno zajęcia zorganizowane przez uczelnię, jak i pracę własną, przygotowanie do egzaminu i czas poświęcony na jego zdawanie. Punkty ECTS nie odzwierciedlają prestiżu przedmiotu, zaś wszyscy studenci otrzymują jednakową liczbę punktów za zaliczenie danego przedmiotu bez względu na uzyskaną ocenę, i to jest bardzo ważne. Oczywiście, wyznaczenie nakładu pracy studenta może być jedynie szacunkowe. Do tego celu przyjmuje się średnie roczne obciążenie pracą studenta studiów stacjonarnych na poziomie od 1500 do 1800 godzin. Ponieważ w systemie ECTS do efektów kształcenia przewidywanych dla jednego roku studiów stacjonarnych przypisuje się 60 punktów, zatem 1 punkt ECTS odpowiada efektom kształcenia, których uzyskanie wymaga od studenta przeciętnie od 25 do 30 godzin pracy.

Od 2002 roku ECTS stał się również systemem akumulacji punktów, aby możliwe było uwzględnienie dorobku osiągniętego w różnych okresach życia, w różnych krajach, uczelniach i innych instytucjach oferujących usługi edukacyjne, także w systemie kształcenia "na odległość". Przede wszystkim jednak oznacza to, że zaliczanie poszczególnych lat studiów lub semestrów zostaje zastąpione zaliczaniem odpowiedniej liczby punktów. Jest to jednocześnie podstawą do dokonania wpisu studenta na kolejny rok lub semestr. Dlatego określony ustawą "Prawo o szkolnictwie wyższym" czas trwania studiów, liczony w semestrach, został uzupełniony rozporządzeniem o wymaganej liczbie punktów ECTS. I tak:

Obecnie nie wymaga się, choć dopuszcza, wprowadzenie systemu ECTS do studiów II stopnia.

ECTS, jako system transferu, znany jest dobrze naszej społeczności akademickiej. Projekty realizowane dawniej w ramach programu Tempus, a dziś w ramach programu Erasmus/Socrates, z jednej strony umożliwiły, z drugiej wymusiły jego stosowanie. Możliwość uzyskania w ramach programu Erasmus/Socrates certyfikatu "ECTS Label" (ECTS Label jest formalnym potwierdzeniem stosowania w uczelni systemu ECTS, certyfikatem przyznawanym, począwszy od 2004 r., przez Komisję Europejską na okres 3 lat uczelniom, w których wszystkie programy studiów I i II stopnia rozliczane są w punktach ECTS) stała się impulsem do zintensyfikowania działań, zmierzających do wprowadzenia tego systemu. Uzyskanie "ECTS Label" jest z pewnością gwarancją prawidłowego stosowania systemu, jednak dotyczy jedynie ECTS, jako systemu transferu punktów. Pozostaje natomiast problem stosowania ECTS, jako systemu akumulacji. Warto wykorzystać doświadczenia z ECTS zgromadzone w polskich uczelniach i podjąć się modernizacji systemu zarządzania procesem dydaktycznym poprzez wprowadzenie od razu systemu akumulacji i transferu (oznacza to rezygnację z koncepcji dwuetapowej, tzn. wprowadzania ECTS najpierw jako systemu transferu, a dopiero po pewnym czasie, jako systemu akumulacji).

System zapewne będzie dalej ewoluował. Już teraz pojawiają się propozycje zmierzające do uwzględniania w procesie akumulacji także efektów uzyskanych w ramach niesformalizowanego samokształcenia, związanego najczęściej z wykonywaną pracą zawodową. Inicjatywa ta rodzi oczywiście wiele wątpliwości i problemów związanych z procedurami przyznawania punktów; trudna do rozstrzygnięcia jest zwłaszcza kwestia, czy przyznawać je w zależności od wkładu pracy czy też w zależności od poziomu osiągniętych kwalifikacji.

Literatura:

• Europejski System Transferu i Akumulacji Punktów (ECTS). Krótki przewodnik opracowany na podstawie przewodnika "Europejski System Transferu i Akumulacji Punktów i Suplement do Dyplomu" wydanego w roku 2004 przez Komisję Europejską. Wyd. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Program Socrates/Erasmus, Warszawa 2006.
• Formuła studiów dwustopniowych i zaawansowanych. Praca zb. pod red. J. Woźnickiego. Warszawa 2008.
• A. Kraśniewski: Proces Boloński: dokąd zmierza europejskie szkolnictwo wyższe". Publikacja MEiN, Warszawa 2006.
• M. Misiewicz: Nowa edycja konkursu ECTS/DS LABEL. Materiały z seminarium bolońskiego w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie z 23 października 2008 r.
• T. Saryusz-Wolski: System akumulacji punktów ECTS jako metoda zarządzania elastycznym modelem studiów. Publikacja MENiS, Warszawa 2004.