Fundusze europejskie napędem twórczych przemian w Uniwersytecie Śląskim

Najważniejsza jest wyobraźnia

Na liście tzw. projektów kluczowych do realizacji na rzecz UŚ w latach 2007-2013 znajdują się: Śląskie Międzyuczelniane Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych w Chorzowie (z PO Infrastruktura i Środowisko) oraz Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka, przedsięwzięcie wspólne z Akademią Ekonomiczną (z Regionalnego Programu Operacyjnego) o łącznym budżecie, w ramach środków europejskich, w wysokości ponad 30 mln euro.

Od czasu integracji Polski z Unią Europejską minęło nieco czasu i przyzwyczailiśmy się już także i do tego, że wraz z integracją polityczną, społeczną, naukową i kulturalną idzie w parze także integracja ekonomiczno-finansowa. Gdybyśmy chcieli ten ostatni aspekt scalania, przejawiający się m.in. w postaci tzw. funduszy europejskich, w jakiś sposób scharakteryzować, to zapewne moglibyśmy mu przypisać wiele atrybutów, ale bez wątpienia i ten, który pojawia się w oficjalnych dokumentach ministerialnych mówiący o funduszach europejskich jako "napędzie twórczych przemian" jest nader trafny. Nie dlatego wprawdzie, żebyśmy nie mieli wystarczająco dużo pomysłów na zdecydowane polepszenie aktualnego etapu cywilizacyjnego rozwoju Polski w przeróżnych aspektach, ale dlatego, że dodatkowe, ogromne możliwości finansowe napływające do naszego kraju z UE wpływają niezwykle stymulująco i motywująco na twórcze rozwijanie takich pomysłów.

Ten olbrzymi zbiór pomysłów dla Polski i "na Polskę" zawarty tak w dokumencie nadrzędnym Strategii Rozwoju Kraju (SRK) jak i w Narodowej Strategii Spójności (NSS, nazywanej "urzędowo" Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (NSRO)), określa priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności na lata 2007-2013.

Nadrzędnym celem strategicznym NSS jest "tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej". W zakresie, który nas tutaj przede wszystkim interesuje - szkolnictwa wyższego we współdziałaniu z innymi podmiotami regionu - ten cel strategiczny osiągany będzie poprzez realizację bardziej konkretnych celów szczegółowych, a w szczególności poprzez:

  • Poprawę jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej,
  • Budowę i modernizację infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski,
  • Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług.

Cele NSS będą realizowane m.in. poprzez tzw. programy operacyjne (PO): PO Infrastruktura i Środowisko, PO Innowacyjna Gospodarka, PO Kapitał Ludzki, PO Rozwój Polski Wschodniej, PO Pomoc Techniczna, PO Europejskiej Współpracy Terytorialnej, które są programami ogólnopolskimi zarządzanymi przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego i 16 tzw. regionalnych programów operacyjnych (RPO), zarządzanych przez zarządy poszczególnych województw. W sumie na realizację wszystkich programów i innych działań rozwojowych wydatkowanych będzie w latach 2007-2015 około 86 mld euro ze środków UE.

Na programy, które nas tutaj interesują w szczególności, przewidziano w skali kraju odpowiednio: PO Infrastruktura i Środowisko - 41,9% całości środków (27,9 mld euro), PO Innowacyjna Gospodarka - 12,4% (8,3 mld euro), PO Kapitał Ludzki - 14,6% (9,7 mld euro), a na 16 programów regionalnych - 24,9% (16,6 mld euro), z czego na województwo śląskie przypadnie w sumie ponad 2,5 mld euro.

W latach 2004-2006 Uniwersytet Śląski realizował osiem projektów w ramach funduszy strukturalnych o łącznym budżecie prawie 80 mln zł (78,6 mln zł), a na liście tzw. projektów kluczowych do realizacji na rzecz UŚ w latach 2007-2013 znajdują się: Śląskie Międzyuczelniane Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych w Chorzowie (z PO Infrastruktura i Środowisko) oraz Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka, przedsięwzięcie wspólne z Akademią Ekonomiczną (z Regionalnego Programu Operacyjnego) o łącznym budżecie, w ramach środków europejskich, w wysokości ponad 30 mln euro.

Jednocześnie, wraz z przewidywanymi niebawem kolejnymi terminami składania aplikacji konkursowych w ramach "naszych" PO i RPO, mamy możliwość dokonania twórczych przemian w funkcjonowaniu Uniwersytetu. Ze względu na ograniczoną ilość miejsca, nie jesteśmy w stanie choćby w skrócie przedstawić zadań, jakie moglibyśmy zrealizować w ramach wszystkich PO, w których Uniwersytet może składać swoje aplikacje.

Skoncentrujemy się tutaj zatem tylko na tym, co w najbliższym czasie, pierwszej tury aplikacyjnej, 1-2 miesięcy, będzie dla nas najpilniejsze w kontekście najświeższych informacji ministerialnych, a mianowicie możliwych typach zadań do zrealizowania w ramach PO Kapitał Ludzki, priorytet IV: Szkolnictwo wyższe i nauka.

Możliwe typy zadań określone zostały tak w dokumencie nadrzędnym PO Kapitał Ludzki NSRO 2007-2013, jak i w Planie Działania na lata 2007-2013 PO Kapitał Ludzki dzięki szczegółowym analizom sytuacji szkolnictwa wyższego w Polsce, zawartym m.in. w OECD Reviews of Tertiary Education In Poland 2007, wskazującym m.in. na zróżnicowanie jakości kształcenia w szkołach wyższych, niski stopień powiązania typów kształcenia z gospodarką i rynkiem pracy, małe zainteresowanie kandydatów studiami na kierunkach matematyczno-przyrodniczych i technicznych oraz niski poziom umiejętności uczonych w wykorzystywaniu wyników ich badań naukowych.

Wyniki tych analiz określają przyjęte cele szczegółowe do osiągnięcia w ramach priorytetu związanego z rozwojem szkolnictwa wyższego i nauki:

  1. Dostosowanie kształcenia na poziomie wyższym do potrzeb gospodarki i rynku pracy.
  2. Podniesienie atrakcyjności kształcenia w obszarze nauk matematyczno- przyrodniczych i technicznych na poziomie wyższym.
  3. Poprawa jakości oferty edukacyjnej szkół wyższych.
  4. Podniesienie kwalifikacji kadr sektora badawczo-rozwojowego w zakresie zarządzania badaniami naukowymi i komercjalizacji wyników prac badawczo-rozwojowych.

Cele te - stanowiące wzajemnie powiązane i wzajemnie się warunkujące elementy jednej całości, a ich opracowanie i realizacja tak właśnie winny zostać pomyślane, w postaci spójnego programu rozwojowego UŚ - będą mogły być osiągnięte dzięki realizacji odpowiednich działań i poddziałań (numerowanych zgodnie z wyżej przedstawionym porządkiem i tak, odpowiednio: cele 1, 2 i 3 poprzez realizację Działania 4.1 a w szczególności: Poddziałania 4.1.1, 4.1.2 oraz 4.1.3 a cel 4 poprzez realizację Działania 4.2).

Wyżej wymienione cele określają zasadniczo generalne spektrum możliwych, nie wyczerpując ich bynajmniej, kierunków rozwoju - programu rozwojowego Uniwersytetu w najbliższych latach, o których, niezależnie od samego wątku związanego z funduszami europejskimi, dyskutujemy już od pewnego czasu, tak oczywiste bowiem były i są wyniki przedstawionych analiz, które doprowadziły do określenia w/w celów szczegółowych i możliwości ich finansowania w ramach środków europejskich.

Dla realizacji celu 1. Dostosowanie kształcenia na poziomie wyższym do potrzeb gospodarki i rynku pracy możliwe typy projektów obejmują, ujmując rzecz umownie i dla celów pewnej schematyzacji, i te, które są bardziej ukierunkowane na studenta, jak np.: przygotowywanie, otwieranie i prowadzenie nowych kierunków studiów, studiów doktoranckich (w tym, byłoby wskazane, interdyscyplinarnych oraz międzynarodowych studiów doktoranckich), organizacja staży doktoranckich w renomowanych ośrodkach krajowych i zagranicznych, finansowanie stypendiów doktoranckich w dziedzinach szczególnie istotnych dla rozwoju gospodarki, studiów podyplomowych, dostosowywanie programów nauczania na istniejących kierunkach studiów do potrzeb rynku pracy i gospodarki opartej na wiedzy, przygotowywanie i prowadzenie programów wyrównawczych dla studentów z zakresu matematyki i fizyki, projekty ukierunkowane na studenta niepełnosprawnego, pozwalające mu wykorzystać wszystkie możliwości edukacyjne oferowane przez szkołę wyższą, przygotowywanie i prowadzenie kształcenia ustawicznego dla osób spoza uczelni, przygotowywanie programów nauczania i materiałów dydaktycznych (np. w postaci repozytoriów wiedzy) i ich wdrażanie z wykorzystaniem technik kształcenia na odległość (e-learning, np. w postaci mniej lub bardziej interaktywnych portali edukacyjnych), tak w ramach studiów stacjonarnych i niestacjonarnych jak i kształcenia ustawicznego, studiów podyplomowych czy kursów, etc., jak i te, które są bardziej ukierunkowane na pracownika naukowo-dydaktycznego, jak np.: podnoszenie kompetencji dydaktycznych kadry nauczającej, organizowanie staży i szkoleń w renomowanych uczelniach krajowych i zagranicznych (w tym staże post-doktorskie dla młodych doktorów), finansowanie stypendiów post-doktorskich i pobytów naukowych profesorów wizytujących w dziedzinach szczególnie istotnych dla rozwoju gospodarki, etc., jak i te wreszcie, które ukierunkowane są bardziej na uczelnię jako instytucję i jej kadrę zarządzającą, typu np. ściślejszej współpracy uczelni z pracodawcami dla wzmocnienia praktycznych aspektów programów nauczania i organizacji staży oraz praktyk zawodowych, wsparcie akademickich biur karier, programów podnoszenia kwalifikacji kadry zarządzającej uczelnią, ze szczególnym uwzględnieniem zarządzania finansowego i zdobywania środków finansowych na rozwój uczelni, opracowywania i wdrażania systemów zarządzania jakością, etc.

Dla realizacji celu 2 Podniesienie atrakcyjności kształcenia w obszarze nauk matematyczno- przyrodniczych i technicznych na poziomie wyższym możliwe typy projektów obejmują np.: opracowywanie i wdrażanie zlecanych przez właściwego ministra programów kształcenia na kierunkach matematyczno-przyrodniczych i technicznych, obejmujące tak wsparcie stypendialne dla studentów tych kierunków bądź specjalności, jak i pomoc finansową dla uczelni wprowadzających programy wyrównawcze dla studentów pierwszego roku w/w kierunków bądź specjalności, różnorakie przedsięwzięcia promujące studia w zakresie nauk matematyczno-przyrodniczych i technicznych, adresowane głównie do uczniów szkół ponadgimnazjalnych, etc.

Dla realizacji celu 3 Poprawa jakości oferty edukacyjnej szkół wyższych możliwe typy projektów obejmują np.: w szczególności w zakresie nauk matematyczno-przyrodniczych i technicznych, opracowanie i wdrażanie nowych programów nauczania, w tym tworzenie kierunków unikatowych i makrokierunków, w tym także opracowywanie i wdrażanie programów nauczania w językach obcych, głównie w języku angielskim z w/w zakresu, badania i analizy jakości kształcenia akademickiego i jego dostosowania do potrzeb gospodarki opartej na wiedzy, zarządzanie uczelnią i zarządzanie jakością w uczelni, etc.

Dla realizacji celu 4 Podniesienie kwalifikacji kadr sektora badawczo-rozwojowego w zakresie zarządzania badaniami naukowymi i komercjalizacji wyników prac badawczo- rozwojowych możliwe typy projektów obejmują np.: różnego typu kursy, staże, szkolenia, studia podyplomowe z zakresu zarządzania badaniami naukowymi, komercjalizacji wyników badań naukowych, ochrony własności intelektualnej, promocję osiągnięć polskich uczonych związanych z komercjalizacją wyników ich badań naukowych, przedsięwzięcia pokazujące wagę badań naukowych dla gospodarki opartej na wiedzy, etc. Oczywiście powyższe przykłady, przedstawione tutaj na podstawie generalnych wytycznych zawartych w w/w dokumentach ministerialnych, nie wyczerpują wszystkich możliwych typów projektów do ewentualnego sfinansowania w ramach PO Kapitał ludzki, priorytet IV: Szkolnictwo wyższe i nauka, a tylko wskazują najbardziej typowe kierunki możliwych naszych działań i opracowań.

Najważniejsza jednak i tak pozostanie nasza wyobraźnia, która pozwoli nam przedstawić na tyle unikatowe i wyjątkowe propozycje projektów rozwoju naszej Uczelni w ramach w/w priorytetu, że uzyskają one wsparcie odpowiednich ciał oceniających w skali ogólnopolskiej i otrzymają środki na ich realizację. Bo przecież, jak to kiedyś elegancko ujął Th. Edison: To invent, you need a good imagination and a pile of junk (wyobraźnię mamy, elementy składowe całości też, musimy je tylko z wyobraźnią poskładać), a w dodatku, szczęśliwie, pojawiają się także możliwości sfinansowania owoców naszej pracy.

Wszystko zależy teraz od nas i nie wątpię, że razem uda się nam uczynić z naszego Uniwersytetu uczelnię jeszcze bardziej nowoczesną, konkurencyjną oraz przyjazną dla studenta i pracownika, nie zapominając, oczywiście, także o gospodarce opartej na wiedzy.

20 i 29 listopada na Uniwersytecie Śląskim odbyły się spotkania w ramach cyklu "Możliwość finansowania różnych przedsięwzięć akademickich ze środków funduszy europejskich". Ich inicjatorem i organizatorem był prorektor ds. nauki i informatyzacji prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś, wraz z Działem Projektów Międzynarodowych i Współpracy z zagranicą oraz Biurem Programów Badawczych i Funduszy Strukturalnych.

Prezentacje przedstawione na spotkaniu 20 listopada:
  • Finansowanie przedsięwzięć akademickich
  • Możliwości pozyskania środków na badania naukowe
  • Jak przygotować projekt finansowany z funduszy strukturalnych
  • Zasady realizacji
Prezentacje przedstawione na spotkaniu 29 listopada:
  • Program Kultura
  • Regionalny Program Operacyjny Europejska Współpraca Terytorialna

Prezentacje dostępne są na stronie internatowej
Kolejne spotkanie z tego cyklu poświęcone możliwościom prowadzenia szkoleń ze środków europejskich odbędzie się w styczniu br.