Eurodeputowany Jerzy Buzek jest sprawozdawcą Parlamentu Europejskiego w sprawie siódmego programu ramowego, dotyczącego finansowania badań naukowych z budżetu Unii Europejskiej. Tym samym jest odpowiedzialny za przygotowanie stanowiska Parlamentu Europejskiego w negocjacjach z pozostałymi instytucjami w sprawie realizacji tego programu. Siódmy program ramowy na lata 2003-2006 dysponuje budżetem w wysokości 17 mld €, na lata 2007-2010 przewidziano 45 mld €. Ponadto Komisja Europejska zdecydowała, że w latach 2007-2013 przeznaczy na badania naukowe blisko 70 mld €. Żaden inny program nie ma takiego wzrostu - powiedział Jerzy Buzek 28 lutego br. na spotkaniu roboczym z przedstawicielami władz i środowisk naukowych największych uczelni naszego regionu.

Jest wyjątkowy czas w Unii Europejskiej - powiedział Jerzy Buzek - i w tym wyjątkowym czasie ludzie zajmujący się badaniami, nauką, edukacją mają nadzwyczajną okazję, żeby zrobić coś dla Polski. Po raz pierwszy Polska, jako kraj członkowski, ma pełne prawo, ale także i obowiązek współkształtowania założeń siódmego programu ramowego. Od wyboru priorytetów, instrumentów finansowych, od wysokości i podziału budżetu programu będą bowiem zależeć nasze większe lub mniejsze szanse na sukces. Jerzy Buzek zwrócił uwagę, że programy ramowe stanowią trzeci budżet w Unii Europejskiej, ponadto jest to jedyny budżet rosnący.

Jerzy Buzek

Programy ramowe, zainicjowane w połowie lat 80. ubiegłego wieku, są największymi w skali całego świata programami międzynarodowej współpracy naukowej prowadzonej na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego. Dla Unii Europejskiej, a więc i dla Polski, są to działania wspierające wzrost konkurencyjności gospodarki i jakości życia w zintegrowanej Europie. Szczególnie ważne jest, że udział naszych instytucji i zespołów naukowych oraz innowacyjnych przedsiębiorstw w programach ramowych przyspiesza budowę w Polsce gospodarki opartej na wiedzy i rozwój społeczeństwa wiedzy, dzięki czemu może ulec skróceniu czas doganiania najwyżej rozwiniętych krajów członkowskich Unii.

Siódmy program ramowy stanowi podstawę Strategii Lizbońskiej - konkurencyjność Europy musi zaczynać się od badań. Przypomnijmy, że Strategia Lizbońska postawiła za cel krajom członkowskim Unii Europejskiej stworzenie do 2010 roku najbardziej konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy, zaś filarami gospodarki opartej na wiedzy są: edukacja, nauka oraz rozwój społeczeństwa informacyjnego. Te obszary gospodarki powinny rozwijać się równomiernie i zyskiwać na dynamice, zapewniając dopływ wykwalifikowanych kadr oraz nowoczesnych rozwiązań technologicznych.

Rosnący budżet programów ramowych

Niestety, straciliśmy siłę napędową, jako Unia Europejska, i nie jesteśmy w żadnym stopniu konkurencyjni, a przynajmniej tak konkurencyjni, jak byliśmy w latach 50., nie mówiąc już jak 100 lat temu - stwierdził Jerzy Buzek. - Te atuty Unii zostały zagubione i głównym celem Strategii Lizbońskiej jest ich odzyskanie. Obecnie, wbrew pozorom, okazuje się, że wiele programów przygotowuje się nie tylko dla uczelni i wydziałów technicznych, nie tylko dla tych, którzy zajmują się naukami ścisłymi. Dzisiaj, właśnie w siódmym programie ramowym, rozszerza się ich zakres. Dlatego chciałbym państwu pokazać, jak naszego typu uniwersytety, akademie ekonomiczne i inne ośrodki akademickie (nie tylko uczelnie techniczne) mogą korzystać z programów ramowych.

Wydatki na edukację i naukę należy traktować nie jako funkcję poziomu PKB, ale jako czynnik tworzenia PKB, niezależnie od kulturotwórczej roli nauki. Nakłady na rozwój nauki w Polsce mogą znacznie przyczynić się do zwiększania tempa wzrostu gospodarczego, pod warunkiem, że będą one właściwie ukierunkowane, wykorzystane z użyciem odpowiednio dobranych instrumentów oraz nakierowane na wykorzystanie zarówno badań podstawowych, jak i stosowanych dla zwiększenia innowacyjności gospodarki krajowej oraz poprawy relacji pomiędzy nauką a zastosowaniem jej wyników w gospodarce. Potwierdzają to doświadczenia polityki naukowej w krajach rozwiniętych.

Jerzy Buzek przedstawił w skrócie podstawowe programy tematyczne zawarte w siódmym programie ramowym (2007-2013), które zostały opracowane, a następnie opublikowane 21 września 2005 r. przez Komisję Europejską:

Jerzy Buzek i Prorektor UŚ ds. Nauki i Informatyzacji prof. dr hab. Wiesław Banyś

1) Współpraca i wspólne badania

Program jest wystarczająco elastyczny, by zająć się zarówno pojawiającymi się jak i nieprzewidzianymi potrzebami. Poszerzanie wiedzy i transfer wyników będą wspierane we wszystkich obszarach tematycznych. Także wsparcie będzie wprowadzone dla wszystkich tematów (np.: wspólne projekty, ośrodki doskonałości, działania koordynacji/wsparcia), połączone inicjatywy technologiczne, koordynacja niewspólnotowych programów badawczych (ERA-NET, ERA-NET+, Artykuł 169), współpraca międzynarodowa.

2) Idee, pomysły (badania wiodące)

Komisja przedstawiła nowy instrument do wspierania badań naukowych, podstawowych w Europie - Europejską Radę Naukową (ERC) składającą się z 22 członków, którzy są odpowiedzialni za opracowanie programu pracy, nadzór oraz przeprowadzenie procedur oceny.

3) Ludzie

Dział ten dotyczy wzmocnienia potencjału ludzkiego w nauce i badaniach (jakościowego oraz ilościowego), przy czym powinny być stworzone bodźce do rozwoju karier naukowych tak, aby zachęcać ludzi do pozostania w Europie lub do przyjazdu do Europy. Temu wszystkiemu mają służyć: wstępne szkolenia badaczy (Sieci Marie Curie), szkolenie i rozwój kariery przez całe życie (stypendia jednostkowe, współfinansowanie programów regionalnych/narodowych/międzynarodowych), ścieżki partnerstwa akademie-przemysł (plan Industry Academia) wymiar międzynarodowy (wyjazdowe i przyjazdowe międzynarodowe stypendia, Plan Współpracy Międzynarodowej, stypendia reintegracyjne), działania jednostkowe (nagrody doskonałości).

4) Zawartość i środki (możliwości)

Dział ten ma na celu ulepszenie badań naukowych i innowacyjności przez takie działania jak wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, rozwój regionów ukierunkowanych na wiedzę albo infrastruktur badawczych.

Przedstawiciele środowisk naukowych największych uczelni regionu

Eurodeputowany podkreślił, że siódmy program ramowy jest wielką szansą dla uniwersytetów, które dotychczas znajdowały się na uboczu programów, a ponadto wraz z funduszami strukturalnymi, stanowią możliwość dogonienia innych krajów europejskich.

AGNIESZKA SIKORA