SPRAWOZDANIE Z KONFERENCJI

STYL PÓŹNY W MUZYCE, LITERATURZE I KULTURZE

Konferencja Styl późny w muzyce, literaturze i kulturze, zorganizowana została wspólnie przez Instytut Kultury i Literatury Brytyjskiej i Amerykańskiej Uniwersytetu Śląskiego oraz Katedrę Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, w dniach 6-8 grudnia 2000 roku. Organizując to wydarzenie, pomysłodawcy konferencji, profesorowie Eugeniusz Knapik i Wojciech Kalaga, zaproponowali akademickiej i artystycznej społeczności naszego i innych regionów niecodzienną możliwość spotkania i wymiany myśli w ramach interdyscyplinarnej dyskusji. Wzięło w niej udział dziewiętnastu mówców z różnych uczelni i ośrodków artystycznych w Polsce, a także szerokie grono słuchaczy. Wykłady plenarne, inicjujące każdą z sesji, wygłosili profesorowie Władysław Stróżewski (UJ), Aleksander Nawarecki (UŚ), Bohdan Pociej (Podkowa Leśna) oraz Mieczysław Tomaszewski (AM w Krakowie); wystąpili między innymi profesorowie Urszula Mazurczak (KUL), Stanisław Kosz (AM w Katowicach), Andrzej Gwóźdź (UŚ), Andrzej Chłopecki (AM w Katowicach). Referaty zaprezentowali także młodsi pracownicy różnych jednostek uniwersyteckich i artystycznych Uniwersytetu im Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Akademii Muzycznej w Krakowie czy Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Tematyka referatów koncentrowała się przede wszyskim wokół zjawisk związanych z późną twórczością indywidualnych twórców, szkół artystycznych, oraz schyłkowością okresów w sztuce. Najczęściej stawiane pytania dotyczyły charakterystyki stylu późnego poszczególnych artystów, cech stylistycznych pojawiających się pod koniec aktywności twórczej pisarzy i kompozytorów, problemów definicyjnych związanych z pojęciem stylu późnego" oraz relacji, jakie zachodzą pomiędzy schyłkowym okresem danej epoki a tendencjami w sztuce i literaturze. Analizowano więc cechy stylu późnego między innymi takich twórców jak Mozart, Musorgski, Skriabin, Franck, Wagner, Mahler czy Bruckner; rozważano miejsce twórczości kompozytorów takich jak Liszt, Wagner, Szostakowicz, czy Bacevicius w całym spektrum prądów stylistycznych ich epok; w końcu też, w kontekście ogólnokulturowych zjawisk dotyczących sztuki, rozpatrywano także cechy charakterystyczne literatury schyłku wieku i dominujące tendencje stylistyczne w indywidualnych dziełach pisarzy. Referenci, wraz z uczestniczącymi w obradach słuchaczami, podejmowali także próby diagnozowania tendencji stylistycznych w sztuce nowego tysiąclecia. Choć przedstawiane przez nich prognozy na przyszłość okazały się zróżnicowane, ich cechą wspólną była wizja zmiany optyki tak odbioru, jak i twórczości: niemal wszyscy mówcy położyli w swych wypowiedziach nacisk na postrzeganie sztuki przede wszystkim przez pryzmat wartości, a nie jak często miało to miejsce w wieku dwudziestym w kategoriach głównie formalnych.

Perspektywy metodologiczne zaproponowane przez referentów w interdyscyplinaryn kontekście konferencji wykazały pewne rozbieżności w instrumentarium badawczym, jakim posługują się reprezentanci poszczególnych dziedzin. Muzykologowie oraz kompozytorzy analizowali tak poszczególne dzieła, jak i szerokie konteksty historyczno-muzyczne w kategoriach strukturalnych podobnie jak referenci reprezentujący perspektywę historii sztuki. Literaturoznawcy oraz filmoznawcy preferowali raczej ogląd zjawisk z perspektywy poststrukturalnej.

Obrady, mające miejsce w Auli Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowicach, dopełniły dwa piękne (otwarte) koncerty w wykonaniu Orkiestry Symfonicznej Akademii Muzycznej w Katowicach pod dyrekcją Jana Wincentego Hawela (V symfonia Gustava Mahlera), oraz Orkiestry Kameralnej Akademii Muzycznej pod batutą Szymona Bywalca (Kantaty BWV 78 i BWV 61 Jana Sebastiana Bacha).

Konferencja Styl późny stworzyła ramy, które nie tylko ujęły całą gamę tematów prezentowanych przez naukowców różnych dyscyplin, ale także umożliwiła konfrontację różnych stylów uprawiania badań humanistycznych. Wynikające z metodologicznego zróżnicowania "napięcia" stały się podstawą do intensywnej wymiany zdań i licznych dyskusji także kuluarowych. Wydarzenie to nie tylko zbliżyło środowiska twórcze i akademickie, nie tylko pozwoliło indywidualnym uczestnikom nawiązać nowe kontakty i zaplanować kolejne wspólne sympozja i konferencje: przede wszystkim, dzięki intensywnej dyskusji, otwarło przed twórcami i badaczami nowe perspektywy oglądu sztuki i literatury, co być może zaowocuje innymi niż dotychczasowe sposobami jej opisu, czy oceny. W ocenie wszystkich uczestników konferencja Styl późny w muzyce, literaturze i kulturze była wydarzeniem ze wszech miar udanym, dlatego też zarówno jej organizatorzy, jak i sami uczestnicy z zainteresowaniem będą oczekiwać publikacji pokonferencyjnego tomu.