Uniwersytet Śląski jest dopiero w wieku balzakowskim i trudno tu mówić o wielkich tradycjach, zwłaszcza, gdy o siedemdziesiąt kilometrów stąd (pół godziny jazdy według niektórych użytkowników autostrady) bije czcigodne źródło tradycji, gdzie ma siedzibę jej synonim i wzorzec, czyli Uniwersytet Jagielloński. Wszelako nawet Akademia Krakowska była kiedyś młoda i każda związana z nią tradycja kiedyś się zaczęła. Dlatego, z pewną nieśmiałością, lecz bez fałszywej skromności, chciałbym poinformować o przedsięwzięciu, które w wymiarze naszego uniwersytetu zasługuje na miano ,,składającego się na tradycję uczelni".

Zacznijmy jednak od prehistorii, czyli od czasów, gdy jeszcze byliśmy Uniwersytetem Jagiellońskim, a dokładniej jego filią. Wówczas, w 1963 r., rozpoczął tu pracę rodowity katowiczanin, ale pracownik UJ, ówczesny docent, a później profesor Marek Kuczma (1935 - 1991). Prof. Kuczma był nie tylko jednym z założycieli dzisiejszego Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii, lecz przede wszystkim twórcą polskiej szkoły równań funkcyjnych. Równania funkcyjne są dziedziną szeroko pojętej analizy matematycznej. Chociaż zagadnienia związane z rozwiązywaniem tych równań istniały ,,od zawsze" w matematyce, to jednak systematycznie zaczęto je badać dopiero pod koniec pierwszej połowy ubiegłego (tj. XX) wieku. Szczególnie wiele dyscyplina ta zawdzięcza węgiersko-kanadyjskiemu matematykowi Janosowi Aczélowi, który w 1996 r. został uhonorowany tytułem doktora honoris causa naszej uczelni. Tytuł ten trafił w jego ręce nieprzypadkowo. Prof. Aczél ściśle współpracował ze słynnym krakowskim matematykiem prof. Stanisławem Gołąbem, którego uczniem był właśnie Marek Kuczma. Od tych kontaktów zaczął się rozwój polskiej gałęzi równań funkcyjnych, której centrum - stworzonym od początku przez Kuczmę - stały się Katowice. Dzisiaj wśród polskich specjalistów z równań funkcyjnych jest dziesięciu profesorów tytularnych, wielu doktorów habilitowanych i jeszcze więcej doktorów. Niemal wszyscy spośród nich są naukowymi "dziećmi" lub "wnukami" prof. Kuczmy, a przynajmniej stopień naukowego pokrewieństwa nie jest zbyt daleki.

Jednym ze środków użytych przez prof. Kuczmę dla budowy wspomnianej szkoły równań funkcyjnych było utworzenie w 1964 r. seminarium naukowego poświęconego tej tematyce. W październiku br. minie 37 lat istnienia seminarium, które odbywa swoje posiedzenia co tydzień we wtorkowe popołudnie, z wyjątkiem dni wolnych od zajęć dydaktycznych. Mniej więcej za rok odbędzie się tysięczne posiedzenie wtorkowego seminarium, którego stali uczestnicy pochodzą nie tylko z naszego uniwersytetu - na listach obecności można znaleźć nazwiska pracowników i doktorantów Akademii Pedagogicznej w Krakowie, UJ, AGH, WSP w Rzeszowie, Częstochowie i Zielonej Górze, Filii Politechniki Łódzkiej w Bielsku-Białej, Politechnik Gliwickiej, Częstochowskiej, Zielonogórskiej i Warszawskiej i innych uczelni. Rozwój tematyki jest zresztą tak dynamiczny, że dzisiaj w Instytucie Matematyki regularnie (również raz w tygodniu) odbywają się jeszcze dwa seminaria, na których referowane są wyniki z teorii równań funkcyjnych; jedno z nich założył prof. Roman Ger (niedawno odbyło się 500. posiedzenie), a drugie - prof. Karol Baron (wkrótce posiedzenie nr 400).

W 1975 r. z inicjatywy prof. Kuczmy Seminarium z Równań Funkcyjnych zorganizowało doroczny Konkurs na najlepszą polską pracę z równań funkcyjnych, który odbywa się do dziś. Pierwszą informację o konkursie można odnaleźć w Biuletynie Informacyjnym UŚl, Katowice, listopad 1975 r. W zasadzie wszystko w tamtej informacji jest prawdziwe, z wyjątkiem być może sugestii (zapewne autorstwa ówczesnej redakcji Biuletynu), iż Seminarium było inspirowane przez wytyczne na VII Zjazd partii (czy ktoś pamięta o jaką partię chodziło?). W październiku 1975 r. Seminarium przyjęło regulamin Konkursu i wybrało 13 jurorów na pierwszą, dwuletnią kadencję. Z wyjątkiem tamtej pierwszej kadencji, gdy Jury odbyło trzy posiedzenia, oceniając prace opublikowane w latach 1974, 1975 i 1976, w każdej kadencji odbywają się dwa posiedzenia - zazwyczaj na początku grudnia. Podczas każdego posiedzenia Jury najpierw wręcza dyplomy autorom prac wyróżnionych podczas poprzedniego posiedzenia, a następnie wyłania najlepsze prace spośród opublikowanych w poprzednim roku. Jurorzy głosują na prace z listy przygotowanej przez sekretarza jury, któremu można zgłaszać propozycje aż do października. Żeby praca była umieszczona na liście, musi dotyczyć równań funkcyjnych lub zagadnień bezpośrednio z nimi związanych oraz choć jeden(jedna) z jej autorów(autorek) musi być Polakiem(Polką). Każdy z jurorów dysponuje 15. punktami i może obdzielić nimi dowolnie dowolne prace, uważając jedynie, żeby żadnej pracy nie przyznać więcej niż 5 punktów oraz żeby nie oceniać pracy, której był autorem bądź współautorem. W ten sposób jurorzy, którzy oczywiście są wciąż aktywnymi matematykami, unikają podejrzeń o głosowanie na swoje dzieła.

Po przedwczesnej śmierci prof. Marka Kuczmy w 1991 r., Seminarium postanowiło nadać konkursowi imię jego pomysłodawcy. 26 października 1999 r. wybrano Jury na lata 2000-2001 w następującym składzie: Karol Baron (UŚl), Bogdan Choczewski (AGH Kraków), Roman Ger (wiceprzewodniczący, UŚl), Witold Jarczyk (Politechnika Zielonogórska), Zygfryd Kominek (UŚl), Janusz Matkowski (Politechnika Zielonogórska), Zenon Moszner (przewodniczący, Akademia Pedagogiczna w Krakowie), Julian Musielak (UAM w Poznaniu), Kazimierz Nikodem (Filia Politechniki Łódzkiej w Bielsku-Białej), Czesław Ryll-Nardzewski (Politechnika Wrocławska), Maciej Sablik, (sekretarz, UŚl), Józef Tabor (WSP w Rzeszowie), Marek C. Zdun (Akademia Pedagogiczna w Krakowie).

Dwudzieste szóste (pierwsze w trzynastej kadencji) posiedzenie Jury Konkursu odbyło się 2 grudnia 2000 r. W uroczystej części posiedzenia uczestniczył m. in. prorektor UŚl. d/s. Nauki i promocji prof. dr hab. Janusz Janeczek, który wręczył dyplomy i nagrody autorom prac opublikowanych w 1998 r. i wyróżnionych przez poprzednie Jury. Trzeba w tym miejscu podkreślić, że władze rektorskie bardzo życzliwie odnoszą się do tej inicjatywy, która przed laty wyszła z Instytutu Matematyki, nieco tylko zżymając się na jej słabe promowanie - mam nadzieję, że niniejszy artykuł jest elementem takiej promocji, choć matematyków na ogół trudno przekonać do promowania tego, co uważają za całkiem naturalne.

Jury zdecydowało nagrodzić następujące polskie prace z równań funkcyjnych, opublikowane w 1999 r.:

I nagroda - Jacek Tabor, Linear difference equations and invariant subsets of linear mappings. Aequationes Math. 57(1999), 153-184.

II nagroda - Marek Pycia, A convolution inequality. Aequationes Math. 57(1999), 185-200.

III nagroda - Janusz Matkowski, Invariant and complementary quasi-arithmetic means. Aequationes Math. 57(1999), 87-107.

Wszystkie wyróżnione prace zostały opublikowane w tym samym czasopiśmie, Aequationes Mathematicae. Na ogół jednak czasopism jest więcej, zaś liczba prac kandydujących zwiększa się co roku, zazwyczaj przewyższając 50.

Na koniec pozwolę sobie dodać, że traktując sprawy promocji jak najpoważniej, organizatorzy Konkursu doprowadzili do jego zaistnienia w Internecie. Bieżące i archiwalne informacje dotyczące Konkursu można znaleźć pod adresem www.math.us.edu.pl./mkuczma/index.htm