W planach na najbliższe lata priorytet będzie miało sformułowanie, przy współudziale całego środowiska akademickiego, wizji rozwoju szkolnictwa wyższego w naszym kraju. Podejmiemy się opracowania i przedstawienia ministrowi propozycji Krajowej Struktury Kwalifikacji dla obszaru szkolnictwa wyższego. Będziemy szeroko uczestniczyli w życiu publicznym jako instytucja w pełni obieralna i autonomiczna, a więc mogąca pełnić rolę partnera społecznego dla instytucji państwowych, regionalnych, czy lokalnych.

1 grudnia 2007 roku minęło 25 lat działalności Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, wcześniej Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, odrodzonej na mocy ustawy z dnia 4 maja 1982 roku o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 14, poz. 259). Jubileusz jest okazją sięgania do historii oraz zachętą do refleksji nad przeszłością, teraźniejszością i przyszłością.

Jubileusz Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, 14 grudnia 2007 r.

Ustawa z 4 maja 1982 roku ustanawiała Radę Główną Nauki i Szkolnictwa Wyższego jako wybieralny organ przedstawicielski szkolnictwa wyższego, posiadający uprawnienia stanowiące i opiniodawcze. Rada, w 70. osobowym składzie, rozpoczęła swoją pierwszą trzyletnią kadencję 1 grudnia 1982 roku. Wybór jej członków przewidziany był w trybie dwustopniowym - przez elektorów (według zasad ustalonych w regulaminie wyborczym). Rada działała w pełnym składzie, względnie przez w pełni obieralne organy: prezydium i przewodniczącego. Posiadała też znaczące uprawnienia stanowiące. Rozstrzygała m.in. w takich sprawach, jak: główne kierunki badań, kształcenie akademickie i rozwój kadr naukowych, kierunki rozwoju nauki i szkolnictwa wyższego oraz przyznawanie uprawnień do nadawania stopni naukowych. Rada określała nazwy kierunków studiów oraz warunki kształcenia na poziomie wyższym. Opiniowała ponadto zasady opracowywania planów studiów i ramowych programów nauczania, zasady i limity przyjęć na studia, zasady finansowania badań i rozdziału środków budżetowych między uczelnie, wnioski o zmianę struktury organizacyjnej uczelni, zasady współpracy uczelni z zagranicą oraz akty normatywne dotyczące obszaru nauki i szkolnictwa wyższego.

Ustawa z 1982 roku została znowelizowana 11 września 1985 roku (Dz. U. Nr 42, poz. 201). Członków Rady II i III kadencji wybierały senaty pojedynczych uczelni lub ich grup. Minister nauki i szkolnictwa wyższego przedstawiał osoby wybrane Prezesowi Rady Ministrów, a ten dokonywał powołania na członków Rady. Minister mógł odmówić przedstawienia wybranej osoby premierowi, jeśli przemawiał za tym ważny interes społeczny. Wówczas dokonywany był ponowny wybór. Jeśli to nie nastąpiło, premier powoływał do grona członków Rady osobę wskazaną przez ministra. Ustawowymi organami Rady był przewodniczący i prezydium. Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego działała na podstawie uchwalonego przez siebie regulaminu. Jej usytuowanie w ustawie znowelizowanej i pierwotnej było podobne. Po nowelizacji ograniczeniu uległy jednak uprawnienia Rady, m.in. nazwy kierunków studiów określał minister po zasięgnięciu opinii Rady. Rada tylko opiniowała wnioski uczelni o uprawnienia do nadawania stopni naukowych, a nie przyznawała tych uprawnień.

Ustawa o szkolnictwie wyższym z 12 września 1990 roku (Dz. U. Nr 65, poz. 385) oddzieliła sprawy nauki od spraw szkolnictwa wyższego i ustanowiła Radę Główną Szkolnictwa Wyższego. Stała się ona w pełni autonomicznym i obieralnym organem przedstawicielskim szkolnictwa wyższego współdziałającym z ministrem edukacji narodowej i innymi organami państwowymi w zakresie szkolnictwa wyższego i nauki.

Rada liczyła 50 członków a jej kadencja trwała trzy lata i rozpoczynała się 1 grudnia (Rada IV kadencji rozpoczęła funkcjonowanie 1 stycznia 1991 roku). Zgodnie z ustawą, na wniosek ministra lub z własnej inicjatywy, określała ona: warunki, jakim powinna odpowiadać uczelnia, aby utworzyć i prowadzić kierunek studiów, nazwy kierunków studiów, minimalne wymagania programowe dla poszczególnych kierunków studiów, warunki, jakim powinna odpowiadać uczelnia, aby nadawać tytuły zawodowe oraz kryteria kadrowe związane z prawem do prowadzenia studiów i finansowaniem uczelni. Rada była instytucją wskazującą kierunki rozwoju szkolnictwa wyższego, badań naukowych oraz kształcenia kadr. Opiniowała kryteria przyznawania uczelniom dotacji z budżetu państwa, projekty aktów normatywnych dotyczących szkolnictwa wyższego, nadania stopni naukowych i nauki, a także projekty umów międzynarodowych dotyczących równoważności wykształcenia.

Najgłębsza nowelizacja ustawy o szkolnictwie wyższym z 1990 roku - miała miejsce 17 sierpnia 2001 roku (Dz. U. Nr 85, poz. 924). Ograniczała ona liczebność Rady do 30 osób i całkowicie jej uprawnienia stanowiące. Rada pozostała w pełni wybieralnym organem przedstawicielskim szkolnictwa wyższego, współdziałającym z ministrem właściwym do spraw szkolnictwa wyższego oraz innymi organami władzy publicznej w ustalaniu polityki edukacyjnej państwa. Jej działalność skupiała się na wyrażaniu opinii i przedstawianiu wniosków we wszystkich sprawach dotyczących szkolnictwa wyższego i nauki oraz w sprawach przedstawionych przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i inne organy władzy publicznej. Działalnością Rady było objęte m.in. opiniowanie aktów prawnych dotyczących: szkolnictwa wyższego i nauki, promocji nauki polskiej za granicą, budżetu państwa w części dotyczącej szkolnictwa wyższego oraz zasad przyznawania uczelniom dotacji z budżetu państwa. W znowelizowanej ustawie ustalono, że trzyletnie kadencje Rady będą rozpoczynały się 1 stycznia i że VII kadencja Rady zakończy się 31 grudnia 2002 roku.

Uchwalona 27 lipca 2005 roku ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365), aktualnie obowiązująca, mocuje Radę Główną Szkolnictwa Wyższego, podobnie jak wcześniejsze ustawy, jako wybieralny organ przedstawicielski szkolnictwa wyższego. Rada współdziała z ministrem właściwym do spraw szkolnictwa wyższego oraz innymi organami władzy i administracji publicznej w ustalaniu polityki edukacyjnej państwa. Do obszarów jej aktywności, które zostały zdefiniowane podobnie jak w znowelizowanej w 2001 roku ustawie o szkolnictwie wyższym, doszły nowe, a mianowicie: przedstawianie ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego propozycji nazw kierunku studiów oraz standardów kształcenia. Szereg dalszych kompetencji Rady wynika z innych ustaw lub regulacji prawnych dla obszaru szkolnictwa wyższego i nauki. Zgodnie z ustawą z 2005 roku, jej kadencje są czteroletnie i rozpoczynają się 1 stycznia. Rada IX kadencji, która rozpoczęła funkcjonowanie 1 stycznia 2006 roku, liczy 33 osoby: 21 nauczycieli akademickich posiadających tytuł profesora lub stopień doktora habilitowanego, sześciu nauczycieli akademickich posiadających stopień doktora, dwóch doktorantów i czterech studentów.

W minionym 25-leciu przyjęło się numerowanie kadencji Rady. Pierwotna nazwa Rady uległa zmianie poczynając od IV kadencji. Sześciu przewodniczących służyło Radzie i społeczności akademickiej w okresie historycznych przemian w naszym kraju.

Siedziba Rady mieściła się zawsze w Warszawie - początkowo, w I i II kadencji, przy ulicy Miodowej. W okresie III - IX kadencji w budynku Ministerstwa Edukacji - al. J. Ch. Szucha (wcześniej I Armii Wojska Polskiego). W trakcie IX kadencji siedziba została przeniesiona do budynku Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, przy ul. Wspólnej 1/3.

Biurem Rady Głównej kierowali kolejno: Stefan Nawrocki - w okresie I - VI kadencji, Halina Grabiec-Polakiewicz - w okresie VI - IX kadencji, oraz aktualnie Hanka Matuszak.

Od momentu odrodzenia w 1982 roku, Rada była ważną instytucją szkolnictwa wyższego, a wcześniej również nauki. W początkowym okresie posiadała istotne uprawnienia stanowiące, jednak po uchwaleniu Konstytucji RP zostały one wraz z nowelizacją ustawy o szkolnictwie wyższym w 2001 roku przypisane ministrowi odpowiedniemu do spraw szkolnictwa wyższego. Wraz z nowelizacją ustanowiona została Państwowa Komisja Akredytacyjna - druga obok Rady instytucja wpisana do ustawy o szkolnictwie wyższym. Państwowa Komisja Akredytacyjna, która rozpoczęła działalność 1 stycznia 2002 roku, przejęła wiele spraw, którymi zajmowała się wcześniej Rada. Przede wszystkim zobowiązania związane z oceną (akredytacją) dynamicznie rozwijającego się szkolnictwa wyższego, głównie niepublicznego. Rada stanęła więc przed problemem zdefiniowania swojego miejsca i roli w systemie szkolnictwa wyższego - szczególnie, że ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym z 2005 roku wprowadzała kolejne dwie instytucje - Konferencję Rektorów Akademickich Szkół Polskich oraz Konferencję Rektorów Zawodowych Szkół Polskich. Dziś Rada uczestniczy w kreowaniu polityki edukacyjnej państwa. Przedstawia Ministrowi propozycje nazw kierunków studiów i standardów kształcenia. Proponuje rozwiązania w zakresie regulacji prawnych dotyczących szkolnictwa wyższego, a niekiedy nauki. Opiniuje projekty aktów prawnych i innych dokumentów przygotowanych przez ministrów odpowiedzialnych za sprawy szkolnictwa wyższego i nauki. Dba o jakość prawa dla obszaru szkolnictwa wyższego, nauki i kultury - również europejskiego.

W planach na najbliższe lata priorytet będzie miało sformułowanie, przy współudziale całego środowiska akademickiego, wizji rozwoju szkolnictwa wyższego w naszym kraju. Podejmiemy się opracowania i przedstawienia ministrowi propozycji Krajowej Struktury Kwalifikacji dla obszaru szkolnictwa wyższego. Będziemy szeroko uczestniczyli w życiu publicznym jako instytucja w pełni obieralna i autonomiczna, a więc mogąca pełnić rolę partnera społecznego dla instytucji państwowych, regionalnych, czy lokalnych. Swoją aktywność Rada pragnie rozwijać we współpracy z innymi instytucjami szkolnictwa wyższego i nauki - Centralną Komisją do Spraw Stopni i Tytułów, Państwową Komisją Akredytacyjną, Polską Akademią Nauk, Polską Akademią Umiejętności, Radą Nauki i Radą Główną Jednostek Badawczo-Rozwojowych oraz instytucjami akademickimi - Konferencją Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Konferencją Rektorów Zawodowych Szkół Polskich i Fundacją Rektorów Polskich. Rada pragnie dobrze wypełniać swoją misję jako pierwsza ustanowiona ustawowo instytucja ogólnokrajowa dla obszaru szkolnictwa wyższego i nauki oraz jako doświadczony partner dysponujący głęboką wiedzą o środowisku akademickim i naukowym w naszym kraju. Poprzez swoją działalność pragniemy służyć nie tylko społeczności akademickiej i naukowej, ale również społeczeństwu, które oczekuje od nas uczestnictwa w dynamicznych przemianach kraju, wkomponowanych w procesy dokonujące się w skali regionalnej i globalnej.

JERZY BŁAŻEJOWSKI
PRZEWODNICZĄCY VII I IX KADENCJI
RADY GŁÓWNEJ SZKOLNICTWA WYŻSZEGO